Catalog

22 Ainur NOGAYEVA TUSAM Avrasya Araştırmaları Masası anogayeva@tusam.net SCB’nin dağılmasıyla ortaya çıkan yeni bağımsız Orta Asya Cumhuriyetlerinden olan Kazakistan hızla sivrilmeye başladı. Önde gelen yorumcular bu sivrilmenin nedenini zengin doğal kaynaklarının yanı sıra izlenilen ekonomi politikalarının etkinliğine bağlıyor. Ekonomi alanında diğer bölge ülkelerinin önünde olan ve özellikle banka sektöründe Rusya’yı bile geride bırakan Kazakistan ifade özgürlüğü ve demokrasi alanında da aynı başarıyı yakalama niyetinde gözüküyor. İki gün önce gerçekleşen seçimler de bunun bir göstergesi. Değiştirilen anayasa çerçevesinde yapılıyor… C S TRATEJİ 2000’de kurulan ve üye sayısı 172.000 olan partinin lideri Gani Kasımov. 2004 seçimlerinde yüzde 0,55 oy aldı. ? "Auil"(Köy) Sosyal Demokratik Partisi. 1 Mart 2002’de kurulan partinin üye sayısı 61.043 ve lideri Gani Kaliyev. Köy çalışanlarının haklarını savunan parti 2004 seçimlerinde milletvekili çıkaramadı. ? "Ak Jol" Kazakistan Demokratik Partisi. Nisan 2002’de kurulan ve 175.862 üyesi bulunan partinin lideri Alihan Baymenov. 2004 seçimlerinde muhalefeti temsil eden parti yüzde 12,04 oy aldı. ? "Ruhaniyat" Partisi. Lideri Altınşaş Jaganova. 6 Ekim 2003’te kurulan partinin eğitim, sağlık, bilim alanında faaliyet gösteren 72.000 üyesi var. 2004’te yüzde 0,44 aldı. ? "Adilet"(Adalet) Demokratik Partisi. 14 Haziran 2004’te kurulan ve 70.000 üyesi olan partinin lideri Mahsut Narikbayev. 8 Temmuz 2007 tarihinde "Ak Jol" Partisine katılma kararı aldı. ? Kazakistan Halk Demokratik Partisi. Lideri: Vladislav Kosarev. MarksistLeninist ideolojiyi benimseyen partinin işçi, öğrenci ve emeklilerden oluşan 90.000 üyesi var. 2004’te yüzde 1,98 oy aldı ama milletvekilli çıkaramadı. ? "Hakiki Ak Jol" Demokratik Partisi. Liderleri: Bulat Abilov, Oraz Jandosov, Tulegen Jukeyev. 29 Nisan 2005’te "Ak Jol" Partisinin bölünmesi sonucunda oluştu ve 87.012 üyesi var. Parti 23 Haziran 2007’de Ulusal Sosyal Demokrat Partisi’ne katılma kararı aldı. ? Ulusal Sosyal Demokrat Partisi (OSDP). 10 Eylül 2006’da kurulan ve 140.000 üyesi bulunan partinin lideri Jarmahan Tuyakbay.(2) Seçime katılan sekiz partiden Kazakistan Komünist Partisi seçimleri boykot edeceğini açıkladı. Ancak bu partinin çekilmesi seçim sonucunu fazla etkileyemeyecek gibi. (Bu yazı yazıldığında henüz seçimler gerçekleşememişti) Diğer muhalefet partilerinin –özellikle "Ak Jol" ve OSDP komünistlere destek vermemesi, seçimlerde yüksek oy alarak parlamentoya girme arzularından kaynaklanmaktadır. Günümüzde ciddi bir güç oluşturamayan, sürekli parçalanan muhalefetin seçim öncesi bir nevi birleşme yoluna gitmesine rağmen güçlü bir birlik sağlayamadığı görülmüştür. Seçim öncesi yapılan bir anket sonucunda halkın partiler hakkında yeterince bilgiye sahip olmadığı da ortaya çıktı. En çok tanınan yüzde 60 ile "Nur Otan" partisi olmuş, onu yüzde 28 ile "Ak Jol" ve yüzde 15 ile OSDP takip etmektedir (3). Buna rağmen SSCB sonrasında apolitik toplumların oluşması bir yana yapılan anketlerde seçimlere katılım oranının yüksek olacağı beklenmekteydi. Bu yıl içinde Kazakistan’ın yanı sıra Aralık ayında Rusya Parlamentosu "Duma" seçimlerinin yapılması beklenirken 30 Eylül’de de Ukrayna, Parlamentosu "Rada" için erken seçime gidiyor. Eski Sovyet coğrafyasındaki bu seçimler, halkın ülke yöneticilerine olan güveni göstermesi açısından oldukça önemli. Aynı zamanda –düzeyine bakılmaksızın seçime katılan tüm partilerin seçimlerden önce ve sonra seçmenlere karşı sorumluluklarını yerine getirmeleri gerekiyor. Bununla birlikte iktidarın muhalefete düşman olarak bakmaması, muhalefetin sivil toplumun gelişmesi için katkı sağlayan, iktidarı sürekli dinç tutan bir güç olduğunun anlaşılması önem teşkil etmektedir. Keza muhalefetin de yapıcı eleştirilerle ülke istikrarına yönelik çalışmalar yapması beklenir. Dipnotlar: 1 http://www.iacentr.ru/comments.php?id=791 2 http://election.kz/portal/page?pageid=115,58960&dad=portal&schema=PORTAL 3 http://www.liter.kz/site.php?lan=russian&id=151&pub=7846 S Kazakistan’da seçim SEÇİMLERİN ÖNEMİ 18 Ağustos 2007’de yapılan seçimlerin uluslararası açıdan önemi birkaç alanda öne çıkmaktadır: ? Kazakistan yönetiminin benimsediği yeni siyasi sistemin sağlamlaştırılması için; Mayıs 2007’de kabul edilen yeni anayasa değişiklikleri ile Parlamentonun rolünü artırarak ülkenin başkanlık sisteminden yarı başkanlık sistemine geçilmesini kararlaştırıldı. Yasa değişikliklerin kabul aşamasında bazı milletvekilleri tarafından sunulan ve diğerlerince de desteklenen görevdeki Cumhurbaşkanı’na birkaç kez seçilme hakkı verme önerisinin dünya medyasında abartılarak verilmesi, demokratik değişikliklere yol açan yasanın öneminin anlatılmasının önüne geçti. İlan edilen reformlar çerçevesinde Cumhurbaşkanlık süresi 2012’den başlamak üzere 7 yıldan 5’e indirildi ve bir kişinin iki dönemden fazla bu göreve seçilmesi yasaklandı. Böylece parlamentonun yetkileri genişletilerek ülkenin başkanlık tipi cumhuriyet modelinden başkanlıkparlamenter tipi bir yönetim modeline geçmesi için temel atılmış oldu. 2012’den itibaren yürürlüğe girecek olan yeni sistemle seçilecek milletvekillerinin sayısı 77’den 107’ye çıkarıldı, bunların 9’u ise Kazakistan Halklar Asamblesi’ni temsil edecektir. Parlamentonun üst kanadı Senato vekillerinin sayısı da 7’den 15’e çıkarılacaktır. Bu uygulamaların asıl ama Orta Asya cumhuriyetlerinden Kazakistan’da yapılan seçimler, yenilenen anayasaya ilk kez yapılıyor. Yenilenen anayasa ile ülkenin başkanlık sisteminden yarı başkanlık sistemine geçilmesi hedefleniyor. Nazarbayev’in başında bulunduğu parti, ülkede en çok tanınan parti konumunda… olduğu söylenebilir. ? Ülkenin çok milletli yapısının dikkate alınması: Getirilen anayasa değişiklikleriyle mozaik bir yapıya sahip olan ülkedeki halkların kendi temsilcilerini parlamentoya gönderme hakkı tanımaktadır. Bu yeni gelişmenin ülke içinden dahi eleştiriler almasına rağmen kabul edilmesiyle, Kazakistan Halkları Asamblesi üyelerinden seçilen temsilcilerin parlamentoda seslerini duyurması sağlanmış oldu. Ülke lideri ise bu adımla "tüm halkların temsil edilmesinin parlamentoyu güçlendirdiğini ve halkların eşitliğinin sözde kalmayarak uygulamaya geçirildiğini"(1) belirtti. ? AGİT dönem başkanlığı açısından önemi: Avrupa’nın önemli kurumlarından AGİT’e üye olan Kazakistan, 2009 dönem başkanlığına aday. 2004 parlamento seçimlerine Cumhurbaşkanının kızı Dariga Nazarbayeva’nın liderliğini yaptığı "Asar" (İmece) Partisinin katılması eleştiri oklarını üzerine çekmiştir. Seçimler gerçekleşmeden dünya basınında bu seçimlerin demokratik olamayacağı vurgulanmıştır. Ağustos 2007 seçimleri öncesinde ise Nazarbayev’in "hanedanlık" eleştirilerine karşılık verircesine akrabalarının seçime katılmamasına özen gösterdiği açıkça görülmektedir. (Geçen sene "Asar" Partisi "Nur Otan"la birleştirilerek feshedildi ve Dariga Nazarbayeva’nın ismi milletvekilleri arasında yer almadı) KAZAKİSTAN’DAKİ PARTİLER cının, ilk Kazakistan Cumhurbaşkanı’nın kendisinden sonraki iktidar kavgasını en asgariye indirerek ülkesinin istikrarını Dariga sağlamak Nazarbeyeva Günümüzde Kazakistan’da faaliyet gösteren ve 18 Ağustos tarihindeki hem Meclis (Parlamentonun alt kanadı), hem de Maslihat (yerel idareler) seçimlerinde sesini duyurmaya çalışan partilerin üye sayısı ve tabanlarına göz attığımızda şöyle bir tablo ortaya çıkmaktadır: ? Kazakistan Komünist Partisi, 27 Ağustos 1998’de kurulan ve 54.246 üyesi bulunan partinin lideri Serikbolsın Abdildin. Partiyi gaziler, işçiler ve emekliler destekliyor. 2004 seçimlerinde "Komünistler ve DVK Halk Muhalif Birliği" yüzde 3,44 oy aldı, Parlamentoya giremedi. ? "Nur Otan" Halk Demokratik Partisi, Ocak 1999’da kurulan ve 607.557 üyesi olan partinin lideri Nursultan Nazarbayev. Tabanı memurlar, öğrenciler, aydınlar, orta ve küçük işletmelerin sahiplerinden oluşuyor. 2004 seçimlerinin sonucuna göre Parlamentoda çoğunluk oluşturan parti 53 milletvekilli ile temsil edilmekteydi. ? Kazakistan Vatansever Partisi. 4 Ağustos