Catalog

Anar SOMUNCUOĞLU TUSAM RusyaUkrayna Araştırmaları Masası asomuncuoglu@tusam.net uruncu devrimden" bu yana bir türlü dinmeyen Ukrayna’daki iktidar mücadelesi, Nisan ayının başında yeni siyasi krizin ortaya çıkmasına neden olmuştu. Krizin patlak vermesinden sonraki iki ay içinde olaylar öyle tırmanmıştı ki, çatışmaların patlak verme ihtimali açıkça konuşulmaya bile başlanmıştı. Ortaya çıkan siyasi kriz, ülkenin bütün kurumlarını etki altına almış ve karşıt güçlerin kontrolünde bulunan birliklerin bile olaylara karışmasına sebebiyet vermişti. Durumun ısınması ve olayların çığırından çıkma tehlikesi karşıt güçlerin bir uzlaşmaya varmalarına yol açtı. Varılan uzlaşma sonucunda 30 Eylül 2007 tarihinde erken parlamento seçimlerinin yapılması kararlaştırılmıştı. Ancak Ukrayna’daki seçmen tercihlerinin "Rusya yanlıları" ve "Batı yanlıları" arasında neredeyse eşit bir şekilde bölünmesi, sorunun kolayca bitmeyeceğini gösteriyor. Ukrayna’da birbirleriyle rekabet içerisinde olan Rusya ve Batı ülkelerinin politikaları da istikrarsızlaştırıcı etki yaratıyor. Üstüne üstlük 2006’da yürürlüğe giren yarıbaşkanlık sistemi her an yeni bir krize sebep olabilir. Süreklilik kazanan siyasi krize çözüm olması bekeniyor… C S TRATEJİ 17 sayesinde iktidarını sağlamlaştırma çabası Anayasa açısından ne kadar tartışmalıysa, devlet başkanının parlamentoyu feshetme kararları da Anayasa açısından o kadar tartışmalıdır. Anayasal çerçeve dışında yapılan söz konusu iktidar çekişmesinin temel sebebi ise mevcut siyasi sistemin belirsizlikleridir. Ukrayna’da geçerli olan yarıbaşkanlık sisteminde devlet başkanı da parlamentodaki çoğunluk da halk oylarına dayanan meşruiyete sahiptir. Ancak sadece bir yıl arayla yapılan devlet başkanı ve parlamento seçimlerinin galipleri karşıt siyasi güçlerden oluştu. Bu durum iki başlı iktidarın ortaya çıkmasına ve iki tarafın da halka verdikleri sözleri gerçekleştirebilecek iktidara sahip olmamasına yol açtı. Ukrayna’nın etkili gazetelerinden Ukrainska Pravda’nın yazdığı gibi, "parlamenterbaşkanlık", yani yarı başkanlık sistemi olarak adlandırılan sistem Ukrayna’da kendisini tüketmiştir. Buna göre bugünkü anayasal krizin esas sebebi, hem 1996 Anayasası’nın hem de 2004 Anayasası’nın, vatandaşların dâhil olduğu tartışma sürecinden geçmeden kabul edilmesiydi. ("Politiçeskaya Nesostoyatelnost i Novaya Konstitutsiya", Ukrainska Pravda, 31.05.2007) "Turuncu devrimden" önce "eski rejimin" muhalefeti, devlet başkanının yetkilerinin sınırlandırılmasından yanaydı. Eski devlet başkanı Leonid Kuçma ise, ancak siyasi arenadan ayrılırken anayasal reform paketini hazırlatmıştı. Halk protestolarına neden olan tartışmalı 2004 devlet başkanı seçimlerinin ardından siyasi güçler arasında yapılan uzlaşma sonucunda anayasanın değiştirilmesi ve yarıbaşkanlık sistemine geçilmesi kabul edildi. Böylece Batı devletlerinin baskısı sonucu Yuşenko iktidara gelse de yapılan değişikliklerinden dolayı gerçek iktidarı, parlamento seçimlerinde de "turuncu güçlerin" başarılı olmasına ve aralarındaki birliğin korunmasına bağlıydı. Ancak 2005’in başında Başbakan olarak atanan "turuncu prenses" Timoşenko ile Devlet Başkanı Yuşenko arasındaki sorunlar kısa sürede patlak verdi. İktidara gelir gelmez iktidarın sınırlandırılması perspektifi ile karşılaşan Yuşenko, 2006’da yürürlüğe girmesi planlanan anayasa değişikliğinin önlenmesi için çaba harcadıysa da, başarılı olamadı. Sonuç olarak 2007 siyasi krizine götüren süreç ve yukarıda anlatılan durum ortaya çıktı. “T Ukrayna sandık başına gidiyor Turuncu ‘devrim’in ardından bir türlü istikrarın gelmediği Ukrayna önümüzdeki ay sonunda yeniden sandık başına gidiyor. Uzun süren tartışmalar Batı yanlıları ve Rusya yanlıları olarak belirginleşen ayrılığı daha da derinleştiriyor. KRİZE GÖTÜREN ADIMLAR 2004 yılından bu yana Ukrayna’da meydana sine milletvekillerini transfer etmeye başlamıştı. gelen her bir siyasi krizin çözümü, bir sonraki krizin to2007’nin yaz aylarına kadar Yanukoviç taraftarlarının humlarını kendi içerisinde barındırdı. Hatırlanırsa, Ukcumhurbaşkanının vetosunu aşacak sayıya ulaşmaları rayna’nın bugünkü Devlet Başkanı Viktor Yuşenko, "tubile mümkündü. İktidarı hızla zayıflayan Yuşenko, Başruncu devrim" sırasına iktidara gelmişti. Başbakanlık bakan taraftarlarını "iktidarı ele geçirmeye çalışmakla" koltuğu ise "turuncu ortağı" Yuliya Timoşenko tarafından doldurulmuştu. Ancak yarım yıl geçmeden eski "devrim" arkadaşlarının bozuşması üzerine siyasi kriz patlak vermişti. Mart 2006’da yapılan parlamento seçimlerine kadar devam eden belirsizlik durumu, "devrim karşıtı" "eski rejim" güçlerinin ayak sesleriyle sarsılıyordu. Rusya yanlısı olarak tanınan eski Başbakan Viktor Yanukoviç’in popülaritesinin artması üzerine Yanukoviç’in partisi seçimlerde galip geldi. Sosyalistlerle ve komünistlerle koalisyon kuran Yanukoviç, tekrar başbakan oldu. Yanukoviç’in başbakan olması başlıbaşına pazarlıklarla dolu bir sürecin sonucunda gerçekleşti. Eski "turuncu ortakların" aralarında anlaşamamaları sonucunda devlet başkanı Yuşenko, YanuYuşçenko Yulia Timoşenko koviç’in eline başbakanlığı teslim etmek durumunda kalmıştı. Aylar süren koalisyon çalışmalarının ardından Ağustos suçlayarak Nisan ayının başında parlamentoyu feshetti. 2006’da eski rakipler Yuşenko ve Yanukoviç bir uzlaşAncak Ukrayna Anayasası’nda parlamentoyu feshetme maya vararak, Milli Birlik Anlaşması’nı imzalamıştı. şartlarının oluşmadığını iddia eden Başbakan yanlıları, Anlaşmada, Ukrayna enerji güvenliğinin sağlanması, kanunsuz bir şekilde "iktidarı ele geçirmeye" çalışanın AB ile bütünleşme ve NATO ile ilişkilerin geliştirilmesi kendilerinin değil, cumhurbaşkanı olduğunu protestogaranti altına alınıyordu. Ancak anlaşmaya rağmen, üllarla belirtmişlerdi. kenin iç ve dış politikasına yönelik tamamen zıt görüşlerin bağdaştırılması mümkün olmamıştı. Yanukoviç Ukrayna’nın NATO’ya katılmasına kesinlikle karşı çıKTİDAR EKSİKLİĞİ karken, Yuşenko’nun "kontenjanından" atanan Savunma ve Dışişleri Bakanları Batıcı politikayı izlemeye devam Taraflar birbirini "iktidarı ele geçirmekle" suçlarken, etmişti. Güçlenen Başbakan ve ekibi, 2007’nin başında ikisinin de bir parça haklı olduğu söylenebilir. İki taraf "koyu Batıcı" olarak bilinen Boris Tarasyuk’un görevda mevcut Anayasa’daki boşluklardan yararlanarak, den alınmasını Yuşenko’ya kabul ettirmeyi başardı. Ankendi görüşünün hukuka uygun olduğunu iddia ediyor. cak Dışişleri Bakanlığına tekrar Yuşenko’nun önerdiği Hâlbuki oluşan kriz öncesinde ve sırasında aslında hiçbir ismin getirilmesi kaçınılmazdı. Cumhurbaşkanının bir siyasi gücün tam anlamıyla Anayasaya uygun davyetkilerini aşmak niyetinde olan Yanukoviç, kendi partiranmadığı biliniyor. Başbakanın milletvekili transferleri Yanukoviç ACELE İŞE... İ 2007 siyasi krizi, halkın iki karşıt görüş arasında bölündüğü "turuncu devrimin" olağanüstü şartlarında, çözüm olarak sunulan anayasal değişikliğin çiçeği burnunda devlet başkanının iktidarı için "zaman ayarlı bomba" olduğu ortaya çıktı. Bugün Yuşenko, anayasanın tekrar değiştirilmesi gerektiği konusunda ısrar ediyor. Ona göre yapılan değişiklikler olağanüstü şartlarda, enine boyuna tartışılmadan aceleci bir şekilde kabul edilmiş ve halka yeterince anlatılmamıştı. Mesele, somut bir devlet başkanının iktidar meselesini çoktan aşmıştır. Mesele bütün Ukrayna’nın iktidar eksikliğine dönüşmüştür. Mevcut sistemin iki kimlik arasında bocalanan toplum için bir çözüm olmadığı, ayrılığın pekişmesine sebebiyet verdiği söylenebilir. Dolayısıyla Ukrayna’da seçim kampanyasının başladığı bu günlerde seçimler, artık tek başına güven tazeleyici ve istikrarlaştırıcı potansiyelini kaybetmiştir.