Catalog

Dr. Nuraniye HİDAYET EKREM TUSAM Uzak Doğu Pasifik Araştırmaları Masası nekrem@tusam.net ABD’nin yanı sıra Çin’in inisiyatifindeki örgütle de anlaşma imzaladı… C S TRATEJİ 21 kanallardan açıklanmadı. TSK envanterine giren füzeler, 70100 kilometre menzilli ve karadan karaya ya da denizden karaya kullanılabiliyordu. lk Türk astronotu ‘Gökmen’i 2020’de uzaya göndermeyi planlayan Türkiye geçen yılın sonunda ABD ile "Uzay ve Sanayi İşbirliği Anlaşması"nı imzalarken, 1 Haziran’da da "AsyaPasifik Uzay İşbirliği Örgütü Anlaşması"na (APSCO) imza atarak örgütün 9. kurucu üyesi oldu. Pekin’de düzenlenen imza töreninde yapılan anlaşmayı Türkiye’nin Pekin’deki büyükelçisi Oktay Özüye imzaladı. İmza törenine anlaşmayı daha önce imzalayan sekiz ülkenin büyükelçi veya diplomatları ile Çin Ulusal Uzay İdaresi yetkilileri katıldı. Türkiye’nin örgüte katılma kararı Çinli yetkililer tarafından memnuniyetle karşılandı. Büyükelçi Özüye’ye göre, Türkiye bu anlaşmayla bir Asya ülkesi olduğunun altını çizdi. Her ülke gibi Türkiye de uzay teknolojisini geliştirmek istiyor. 2020’li yıllarda uzay gemisi tasarımı ve üretimi safhasına geçmeyi planlayan Türkiye, Güney Kore, Ukrayna ve Çin gibi uzay ve roket teknolojilerinde belli bir aşamaya gelmiş ülkelerle işbirliği kararı almış durumda. Bu doğrultuda hareket eden Türkiye, önce Güney Kore ve Ukrayna ile en son da APSCO ile uzayın barışçıl amaçlarla kullanımında işbirliği yapılmasına dönük anlaşma imzaladı. Ancak, ABD’nin rakip ülke olarak tarif ettiği Çin’in inisiyatifi ile kurulan ve İran’ın da kurucu üyesi olduğu APSCO’ya Türkiye’nin de katılmasının, ABD’yi ne kadar rahatsız ettiği bilinmiyor. Amerika bu konudaki rahatsızlığını resmi olarak açıklamadıysa da, rekabet ettiği Galileo’ya Çin’in üyeliği konusundaki rahatsızlığını ve endişelerini açıkça ifade eden ve bu doğrultuda yazılarla kamuoyunu etkilemeye çalışan ABD’nin, Türkiye’nin APSCO’ya üyeliğinden oldukça rahatsız olacağı açıktır. İ Türkiye’nin UZAY REKABETİ VE TÜRKİYE UZAY çalışmaları 2020 yılına kadar uzay çalışmalarını planlayan Türkiye, işbirliği amacıyla ABD ve Çin’in inisiyatifindeki APSCO örgütü ile anlaşma imzaladı. A tarihinde Pekin’de imzalanan "TürkÇin Ekonomik, Sınai ve Teknik İşbirliği Karma Komitesi Mutabakat Zaptı" uyarınca kurulan TürkÇin Karma Ekonomik ve Ticaret Komitesi’nin, 13. Dönem Toplantısı, Çin Devlet Başkanı Jiang Zemin’in Türkiye’yi ziyareti vesilesiyle 1619 Nisan 2000 tarihleri arasında Ankara’da yapılmış ve ortak bildiri imzalandı. Ankara’da 19 Nisan 2000 tarihinde imzalanmış olan bildiri raporu 25 maddeden oluşurken 20. maddesinde taraflar, iki ülke arasındaki bilimsel ve teknik işbirliğinin önemi vurgulanıyor. TÜBİTAK ile Çin Devlet Bilim ve Teknoloji Komisyonu (SSTCC) arasında 30 Ekim 1990 tarihinde RSCO’NUN AMACI Şenzou imzalanan "Bilim ve APSCO, merkezi Pekin’de olan Teknoloji İşbirliği ve AsyaPasifik bölgesindeki Anlaşması"nın, ülkelerden oluşan bir uluslararası etkinleştirilmesi örgüttür. Uzayın barışçı amaçla amacıyla yenilenmesi kullanımı için işbirliğini öngören APSCO Anlaşması konusunda anlaşma sağlandı. 28 Ekim 2005’te Çin, Bangladeş, Endonezya, İran, Resmi olarak açıklanmayan ancak, basında 5 Nisan Moğolistan, Pakistan, Peru ve Tayland tarafından 2005’te yer alan bir yazıya göre Türkiye, Çin ile imzalandı. "Uzay teknolojilerinin barışçı çerçevede 1990’ların ortasında gizli bir füze anlaşması kullanımını" hedefleyen ve Çin’in inisiyatifi ile imzalamıştı. Karadan karaya 80 kilometre menzilli, 1992’de kurulan teşkilatın ilk kurucu üyeleri Tayland toplam 19 üniteden oluşan bir WS1 bataryası ve Pakistan’dır. Anlaşmanın beş ülkenin meclisinin alınmasını ve teknoloji transferi öngören anlaşmaya onayından geçmesinden sonra APSCO resmen göre, 5 batarya Türkiye’de ortak üretilecek, füzeler 150 faaliyete başlayacak. Söz konusu anlaşma şu ana kadar kilometre menzilli olacaktı. Gelinen nokta, resmi yalnızca Moğolistan Meclisi’nin onayından geçti. Çinli astronotlar... Örgüte üye ülkeler arasında uzay bilimi, teknolojisi ve bunların kullanım alanlarında çok taraflı işbirliğinin hızlandırılması yoluyla, örgüte üye ülkelerin uzay kabiliyetini yükseltmek ve bu ülkelerin ekonomik ve toplumsal gelişmesini hızlandırmak amaçlanıyor. APSCO tarafından tasarımı yapılan bir uydunun önümüzdeki yıl uzaya gönderileceği duyuruldu. Uzay rekabeti tüm hızıyla sürerken, en yoğun rekabet Amerika ve AB arasında, ABD’nin uydulardan yeryön belirlemek için kullanılan ve kısaca GPS olarak bilinen sistem ile Galileo arasında yaşanıyor. Galileo Projesi her ne kadar bir AB ortak projesi olsa da, bu projenin Avrupalı olmayan 4 üyesi var: Çin, İsrail, Ukrayna ve Hindistan. Başka ülkeler de kulübe üye olmak için çalışıyor ve AB ile çetin müzakerelerin yürütüldüğü biliniyor. Bu ülkeler Arjantin, Brezilya, Meksika, Norveç, Şili, Güney Kore, Kanada, Avustralya, Fas ve Malezya. Hem sivil yönü hem de askeri potansiyeli yüzünden başka ülkeler de Galileo Projesi ile yakından ilgileniyorlar. Türkiye’nin bu kulübe üye olmak için başvurusu olduğuna dair haber yok. Belki Türkiye, bazı yazarların ileri sürdüğü gibi "Ben nasıl olsa AB’ye üye olacağım, bu şekilde nasılsa Galileo’da da yer alırım" diye düşünüyor olabilir. ABD ve Rusya dışında geleneksel olarak adı uzay araştırmalarında duyulmayan birçok ülke uzaya adım atma çabalarını hızlandırıyor. Çin’in yanı sıra Avrupa ülkeleri, Japonya ve Hindistan da Ay’a ve Mars’a insanlı uçuşlar yapacaklarını açıklarken, Türkiye de, uzay teknolojisi konusunda işbirliği için Güney Kore, Ukrayna ve Çin gibi uzay ve roket teknolojilerinde belli bir aşamaya gelmiş ülkelerle işbirliği yapma kararı aldı. Geçen yıl Haziran’da Milli Güvenlik Kurulu ve Savunma Sanayi İcra Komitesi’nde Ulusal Uzay Programı’nı görüştü. 2020 yılına kadarki 15 yıllık dönemi kapsayan ulusal uzay programına göre Türkiye, 2015’te uzaya astronot göndermeyi planlıyor. Bu doğrultuda uzay çalışmalarında işbirliği için Çin, Ukrayna ve Güney Kore gibi ülkelerle temasa geçildi. 10 yıllık uzay çalışmalarının bütçesi 1.125 milyar YTL olarak belirlendi. 2008 yılından itibaren astronot yetiştirme programları hayata geçirilecek. 2010 yılına kadar Türkiye’deki tüm gözlemevlerindeki teleskoplar yenilenecek, ulusal yüksek irtifa uçağı geliştirilecek. Programın en iddialı hedefi ise, 2014 yılında, Türkiye’de geliştirilecek bir roketle, yine Türkiye’de geliştirilen bir araştırma uydusunun Ay’a ya da Mars’a gönderilmesi. ABD İLE İŞBİRLİĞİ ABD savunma sanayi alanında Türkiye’ye teknoloji transferine geleneksel olarak soğuk bakıyor. Ancak, Türkiye’nin uzay konusundaki arayışları sonucunda Kasım 2005’te ABD ile "Uzay ve Sanayi İşbirliği Anlaşması"nı imzalandı. Türk astronot adaylarının eğitimini de içeren Uzay Sanayi ve İşbirliği Anlaşması, Türkiye’nin ilk Türk astronotunu uzaya gönderebilmesi için önemli bir adım olarak değerlendirilirken, söz konusu anlaşmanın "hukuki çerçeve anlaşması" olduğu ve her iki ülkenin de bundan yararlanacağı açıklandı. Sonuç olarak Türkiye, savunma sanayisinin güvenliği için her konuda olduğu gibi uzay konusunda da işbirliğini çeşitlendirmelidir. Bu çerçevede, AB’ye üyelik konusunda mücadelesini sürdürürken, AB ile ilişkilerini güçlendirebilecek ve içini doldurabilecek Galileo gibi uzay projelerinde yer almaya çaba göstermelidir. Ancak o zaman, Türkiye APSCO’ya üyelik konusunda ABD’yi ikna edebilir. TÜRKİYEÇİN İŞBİRLİĞİ Türkiye Uzakdoğu’ya açılım politikaları çerçevesinde 1998 yılında, Çin ve Malezya’ya yer verdi, daha sonra bu alanı geliştirerek AsyaPasifik Açılım Politikası’nı izlemeye başladı. Türkiye ile Çin arasında 15 Aralık 1982