Catalog

18 A Çin ile Japonya arasındaki sorunlar nlaşmazlıkların kökeni geçmişe dayanıyor Dr. Nuraniye HİDAYET EKREM C S TRATEJİ TUSAM Uzak DoğuPasifik Araştırmaları Masası [email protected] 5 Ağustos 1945’te Japonya’nın teslim olmasıyla İkinci Dünya Savaşı’nın Asya ayağı da sona ermişti. Milliyetçi Çin de diğer müttefikleri ile birlikte Japonya’ya karşı zafer kazanan taraf olmuştu. Ancak Çin’deki iç savaş (19451949) Çin ile Japonya arasında diplomatik ilişkiler oluşturulmasını engellemişti. Ekim 1949’da Çin Halk Cumhuriyeti kurulmasına rağmen ABD’nin himayesinde olan Japonya, komünist rejimde olan Çin ile ilişki kurmaya uzak durmuştu. Kore Savaşı’nın patlak vermesiyle de Çin ve Japonya arasındaki ilişkiler gerginleşmişti. 1971’de ABD Başkanı Richard Nixon’ın güvenlik danışmanı Henry Kissinger’in ortaya koyduğu Vietnam’dan çıkma ve Sovyetler Birliği’ne karşı Çin ile müttefik olma planının uygulanmaya başlamasıyla, ABDÇin ilişkileri normalleşmeye başladı. Bu gelişmeler ÇinJaponya ilişkilerinde de iyileşmeye sebep oldu. 25 Eylül 1972’de Japonya eski Başbakanı Tanaka Kakuei Çin’i ziyaret ederek iki ülke arasında tarihi bir sayfa açtı. İki ülke hükümetlerinin 29 Eylül 1972 gününde beyan ettiği ortak deklarasyon ile ÇinJaponya ilişkileri normale döndü. 1973 yılının Ocak ayında iki ülke karşılıklı büyükelçilik açtı. 12 Ağustos 1978’de iki ülke arasında ÇinJaponya BarışDostluk Anlaşması imzalandı. Ancak bölgesel ve küresel çıkarları örtüşmediği için 30 yıldan beri iki ülke arasında sadece ticari ilişkiler gelişti. Dünyanın ikinci ekonomik gücü olan Japonya, 11 yıldır Çin’in en büyük ticaret ortağı konumunu korurken siyasî, ekonomik ve askerî alanda yükselmekte olan Çin ise Japonya’nın ikinci büyük ticaret ortağıdır. Siyaset ve güvenlik alanında ABD ile müttefik olan Japonya, 2001 yılında Liberal Demokrat Parti lideri Junichiro Koizumi’nin Japonya başbakanı olmasıyla artık sadece ekonomi alanında değil, siyasî alanda da büyük ül aponya Pasifik’in eski süper gücü, Çin ise yükselen süJ per gücü konumunda bulunuyor. İki ülke arasındaki sorunların tamamının uzun geçimişi bulunuyor. ABD, bölgedeki denkleme İkinci Dünya Savaşı’yla girdi. Sovyet tehdidine karşı Pekin’in yanında yer alırken, Çin’e karşı Japonlar ile ilişkisini geliştirdi . pınağı’nın ayinlerine iştirak etmektedir. Başbakan Koizumi’nin bu tutumu, son yıllarda Japonya’da yükselen "normal ülkeye dönüş"(1) taleplerinin yansıması olarak algılanmaktadır. Bu da yükselmekte olan Çin’in ciddi tepkisine yol açmaktadır. Tayvan sorunu ayvan Adası, 1633 yılında Mançur İmparatorluğu tarafından ilhak edilerek Qing Sülâlesi’nin toprağı olmuştur. ÇinJaponya savaşı (18941895) sonrasında Tayvan, Japonya toprağının bir parçası haline gelmiştir. 1945’te savaşı kaybeden Japonya, Tayvan’ı ABD’ye teslim etmiş, ABD de 1943’teki Kahire Beyannamesi’nin gereğiyle söz konusu adayı Milliyetçi Çin Hükümeti’ne bırakmıştır. 1949’da Çin Komünist Partisi’nin ordusuna karşı yenilen Milliyetçi Çin Hükümeti, Tayvan’a kaçarak hükümetini devam ettirmiş ancak 1972’den sonra ada hükümeti bütün Çin’i temsil etme statüsünü kaybetmiştir. Japonya, Tayvan’da 50 yıllık siyasî hâkimiyetini sürdürmüştür. Ancak Tayvan’a olan ilgi sadece bundan ibaret değildir. Tayvan’ın güvenliği direkt Japonya’nın güvenliğini ilgilendirmektedir. Tayvan yerli halkı da Japonya’ya karşı ilgi duymaktadır. Tayvan’ın eski Cumhurbaşkanı Li Denghui de bunun bir örneğidir. Pekin yönetimi kendisine Tayvan dahil bütün Çinlilerin yasal hükümeti olarak bakmakta ve Tayvan’ın Çin’in bir parçası olduğunu iddia etmektedir. Tayvan’daki hükümet ise bunu reddetmektedir. 1979’da ABD hükümeti, Çin ile resmi diplomatik ilişkiyi tesis ettikten sonra aynı tarihte Kongre’nin teklifi üzere "Tayvan ile İlişkiler Yasası"nı onaylamıştı. Ancak ABD’nin üç deklarasyonunda da "Tayvan Çin’in toprağıdır ve ABD ‘Tek Çin 1 ke olma yoluna girmiştir. Ekim 1978’de Çin Başbakan yardımcısı Deng Xiaoping, ÇinJaponya arasındaki bazı hassas sorunların çözümlenmesi için henüz uygun zemin oluşmadığını tespit ederek sorunların gelecek nesle bırakılması ve ticari ilişkileri hızlandırma politikası öngörmüştü. Ancak Kasım 1998’de Çin Devlet Başkanı Jiang Zemin’in Japonya ziyareti sırasında ÇinJaponya arasındaki tarihî sorunlar çözümlenmeden ikili ilişkilerin geleceğinin olumlu olamayacağı vurgulanmıştır. O tarihten itibaren iyi ticaret ilişkisi ortamında üstü örtülü de olsa bir gerginlik dönemi başlamıştır. En son Nisan 2005’te Çin’de meydana gelen anti Japonya protesto faaliyetleri neticesinde ÇinJaponya ilişkileri tehdit altına girmiştir. Bu sırada Japonya’da "Çin Tehdidi" algılamaları yükselmiştir. Böyle bir ortamda Çin’e sert bir tavır takınan Başbakan Koizumi’nin, 11 Eylül 2005’teki genel seçimlerde tekrar başa gelmesiyle ikili ilişkilerdeki belirsizlik daha da dikkat çekmeye başlamıştır. Yasukuni Tapınağı sorunu aponya’nın 2001 yılından bu yana, İkinci Dünya Savaşı sırasında Çin dahil diğer Asya ülkeleri ile yapılan savaşı "Batılıların sömürgesinden kurtulmak" ve "Asya Refah Alanı’nı oluşturmak" iddiasıyla tarih dersi kitaplarını değiştirme girişimleri, Çin tarafından rahatsızlıkla karşılanmaktadır. Bu duruma Çin ve Güney Kore gibi Japon işgaline uğramış Asya ülkeleri, "Japon militarizminin yükselişi" ve "savaş suçunu aklama" olarak algılayarak şiddetle karşı çıkmaktadır. Yasukuni Tapınağı, 18671868 yılları arasındaki Boshin Savaşı’nda ülkeleri için savaşırken ölen 2.5 milyon Japon’un anısına inşa edilmişti. Başbakan Koizumi bu tepkilere aldırmadan 2001’den bu yana her yıl Yasukuni Ta T Politikası’nı izleyecektir" ifadeleri bulunmaktadır. Bu çelişkiler Tayvan meselesini daha da karışık hale sokmuştur. Tayvan ile ticari ve kültürel ilişkiler devam etse de siyasî ilişkiler Pekin ile sürmektedir. Şubat 2005’te ABD ile Japonya arasında yapılan güvenlik işbirliği konulu toplantının bildirisinde Tayvan’ın güvenliğinin iki ülkenin stratejik işbirliğine dahil olduğu ifade edilmiştir. Böylece ABDÇin arasındaki en hassas sorun olan Tayvan meselesi, ÇinJaponya arasında da hassas bir sorun halini almıştır. 1996’ten beri Japonya güvenlik alanını yavaş yavaş adadan ilgili deniz sahalarına doğru genişletmeye başlamıştı. ABDJaponya arasındaki stratejik güvenlik işbirliği alanı Tayvan’ı da dahil ettiğine göre Japonya’nın güvenlik alanı Tayvan’a kadar uzanmış olacaktır. Bu gelişmeler Pekin hükümetini rahatsız etmekte ve hükümet Japonya’dan güvenlik alanının Tayvan’ı kapsayıp kapsamadığı hakkında açık bir beyan istemektedir. Bu durum Başbakan Koizumi’nin sürdürdüğü Çin politikası ile paralel olarak Çin’in hassasiyetini de arttırmakta ve ÇinJaponya ilişkilerinde güvensizlik yaratmaktadır. Doğu Çin Denizi srunu in ve Japonya petrol ve doğalgaza muhtaç olan ülkelerdir. Bu nedenle Rusya’nın Sibirya enerjisini kendilerine çekebilmek için uzun süredir mücadele veriyorlar. Bugünlerde Çin ile Japonya arasında, Doğu Çin Denizi’ndeki münhasır ekonomi alanını ayıran deniz sınırında bir gerginlik gözleniyor. Japonya, iki ülkenin kıyı hatları arasındaki medyan çizgisinin sınır olması gerektiğini savunurken Çin, kendi münhasır ekonomik alanının denizaltı kıta sahanlığının uç noktasına kadar uzandığına inanıyor. Japonya, Chunxiao gaz yatağının Çin tarafından işletilmeye başlatılması halinde kullanılmak üzere kendisinin de tek taraflı eylem hakkını saklı tut J Ç ?