Catalog

haftalık bulmaca 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Ailenin tıbbi geçmişi ve siz Soru: Hangi hastalıklarda ailenin bbbi geçmişini bilmek önem kazanır? Kalıtsallığın söz konusu olduğu durumlarda yuksek risk grubunda iseniz nasıl önlem almalısınız? Yanıt Bir takım hastalıklar bizlere ailemizden miras kalır. Bazi übbi durumlar için aile öyküsü, DNA'daki tek bir hasar ile tanımlanır. Huntington hastalığı geni taşıyan insanlar yaşamlarının bir döneminde bu hastalığa yakalanırlar, ancak kalıtsal hastalık riskleri her zaman bu kadar büyük bir kesinlik taşımaz. Pek çok tıbbi durumun ortaya çıkması için birden fazla genin varlığı gerekir. Bu genler de nesilden nesile farklı kombinasyonlarda geçer. Genel kural olarak, kalp hastalığı, astım, osteoporoz veya tip II diyabet gibi hastalıklarda birinci dereceden bir akrabalık, hastalığa yakalanma riskinizi ikiye katlar. Hemen bir sonraki nesilde bu hastalıkların ikiden fazla kişide görülüyorsa, risk dört katına çıkar. Aynı kural meme, prostat ve kolon kanseri için de geçerlidir. Ancak bütün bu ülumsuzluklardan kaçınmak olanaksız değildir. Yüksek risk grubunda olsanız dahi, ailenizin tıbbi geçmişi hakkında aynnülı bilgiye sahipseniz, kendinizi korumak için gerekli olan önlemleri alabilirsiniz. SOLDAN SAĞA 1. İçten yanmalı motorla çalışan ilk otomobiti üreten Alman mühendis ve mucit (resimdeki) "Nicolas François..." (Gıdaların saklanabilmesi için konserve kutularını bulan Fransız mucit) Rıhtımda yapılan büyük depo. 2. "Nikolaus..." (İlk dört zamanlı motoru yapan Alman mühendis) "Joseph Nicephore..." (İlk sabit fotoğrafik görüntüyü elde eden Fransız bilgin) Uyuşturucu. 3. Yemek pişirilen, içinde ızgarası bulunan, ayaklı ve taşınır ocak Geçimle, geçim Avrupa'da ELDO programı çerçevesinde yapılan ilk ağır uydu fırlatıcılarından oluşan aile. 4. Praseodimin simgesi "Leon..." (ABD'li romancı) Lübnan'ın plaka işareti Avrupa Ortak Pazarı Birahane. 5. "...okunmamak" (adı anılmamak) Kuran'da bir sure Bir cetvel türü Kekliğin boynundaki siyah halka. 6. Eski Mısır'da yedi kapısıyla ünlü kent Yumuşama Sıçanotu. 7. "Paul..." "(Kemoterapi tekniğini geliştiren Alman bakteriyolog) Kimyasal çözümlemeyle ayrıştırılmayan ya da bireşim yoluyla elde edilemeyen madde Neonun simgesi. 8. Bir nota Değerli bir taş Kesilmiş ağaç kökü Beyanat. 9. Geçmiş Denizin altında gömülmüş vadi Balgamtaşı Boyun eğen. 10. Erkek ya da dişi üreme hücresi Radyasyon dozu birimi Sergen. 11. Türkiye'nin ilk deniz araştırma gemisi "E1L." (Çırçır makinesini bulan Amerikah mucit) Renyumun simgesi. 12. Uğur, iyi talih Teniste bir vuruş Tarlaya atılan tohumu örtmek için gezdirilen, ağaçtan geniş araç. 13. 1949'da Walter Baade'ın bulunduğu Apollo tipi küçük gezegen Dağ servisi. 14. İlaç Rodyumun simgesi Deride görülen kızarıklıklar Mektup dipnotu (Kısa). 15. Rapor Tellürün simgesi "...Nesin" (Matematikçi). YUKARIDAN AŞAĞIYA 1. Bilgisayar "Sir George.." (İnsan taşıyan ilk planörü yapan İngiliz mucit). 2. Mazdek dininde ateş Çok önemli Yunan alfabesinde bir harf Su. 3. Lüksemburg televizyonu Bulut Güney Amerika'da yaşayan bir kuş. 4. Nilüfer cinsinden bitkilerin ortak adı İşlenmiş kertenkele derisi Tayland'da bir kıstak. 5. Karakteroloji "Otto..." (Nükleer füzyon işlemini bulan Alman kimyager). 6. Ferment Santimetrenin kısa yazılışı Nevvs'in ortası. 7. Nikelin simgesi. Hermann Hesse'nin bir romanı İlave. 8. Yerme Şelanyumun simgesi Bir nota Kira. 9. İki ülke parasının karşılıklı değeri Atardamar bozukluğu. 10. İvedi Telefon sözü Eşya damgası Tanrıtanımaz. 11. Arka Yel ölçer. 12. "George..." (Makara halindeki fotoğraf filmini ve Kodak kameralarını yapan Amerikalı sanayici) Evet ünlemi Fas'ın plaka işareti. 13. Bilgisayar klavyesinde giriş tuşu Ücret İtalya'da bir ırmak. 14. Radyumun simgesi Kıta 3,14 sayısı. 15. Manyetik momentleri ölçmeye yarayan alet Bir yayın kurumu Eski Mısırlılar çağından kalma kadın başlı, aslan vücutlu heykel. 16. Bir balık türü. 17. Gövdesi kızıl, ayakları ve yelesi koyu renkli olan at Keder. 18. Otoyol Kıl. 19. Örnek, kalıp Sürgün. 20. Sazana benzer bir tatlısu balığı. Hazırlayan: İlker Mumcuoğlu Ne kadar bilgiye gerek vardır? Boston'daki DanaFarber Kanser Enstitüsü'nden genetik uzmanı Anu Chittenden, "Anne baba, kardeşler, büyük anneler ve babalar, teyzeler, halalar, amcalar, dayılar ve ilk kuzenlerin hangi hastalıkları geçirdiğini bilmek zorundasınız" diyor. Chittenden, aile üyelerinin geçirdiği belli başlı hastalıkların ve bunlan ne zaman geçirdiklerinin kaydedilmesini öneriyor. Sözgelimi 48 yaşmdaki Mary Charleton aile üyelerinin sağlık durumlarını yakından izleyen bilinçli bir kolestrol hastası. 5 yıl önce kanındaki LDL (Kötü kolestrol) düzeyi yükselmeye başlaymca aile üyelerinde de benzer bir durumun olup olmadığını araştırdı. Anne ve babasınm genç yaşta kalpdamar hastalıklarına yakalanması endişe duyması için yeterliydi. Amcası ve büyük babası 50 yaşından önce kalp krizinden ölmüşlerdi. Kendisi de hemşire olan Charleton, kalıtsallık nedeniyle yüksek risk grubuna girdiğini bildiği için önlem almaya çalışü. Bilinçli bir şekilde beslenmesine karşın LDL düzeyi desilitrede 166 miligrama yükselince doktorunun önerisiyle statin ilaçlarına başladı. Ne var ki herkes Charlaton gibi akrabalannın kalpdamar hastalıklarıyla ilgili ayrıntılı bilgiye sahip olmayabilir. Eskiden anne babalar sağlık sorunlannı çocuklarından gizlerlerdi ve aile üyeleri bir yakmlan öldüğü zaman doktorunu ölüm nedeni ile ilgili sorguya çekme alışkanlığına sahip değildi. Bilgi paylaşılsa bile, kaydedilmediği için unutulmaya mahkumdu. Chittenden, bir akrabanızın ölüm nedenini öğrenmek istediğiniz zaman, ölüm raporunun bir kopyasını almanızı öneriyor. Doğru dürüst bir şekilde belgelendirildiği zaman aile üyelerinin hastalıkları ile ilgili düzgün bir dosyaya sahip olabilirsiniz. Ailenizde ciddi bir hastalığın bulunduğunu keşfederseniz, karamsarlığa kapılmayın. Doğru beslenerek, egzersiz yaparak ve gerekli besin ve vitaminleri uygun dozda alarak hastalığı önleyebilir, hâttâ nötralize edebilirsiniz. Bu özellikle ateroskleroz, tip II diyabet ve osteoporoz için geçerli bir tavsiyedir. Kanserin önlenmesinde yeterli bilgi olmamasına karşın, ailenin sağlık geçmişi tarama ve erken teşhis konusunda size yol gösterecektir. Sözgelimi iki veya daha fazla sayıra birinci dereceden akrabanızda kolon kanseri veya polip görülmüş ise ilk kolonoskopinizi 40 yaşında veya akrabanızda hastalığın ortaya çıkış yaşından 10 yıl önce hangisi daha önce geliyorsa yaptırmanız gerekir. Ailesinde meme kanseri öyküsü bulunan kadınlar erken ve sık mamografi yaptırmalıdır. Yüksek risk grubuna giren kadınlar BRCA 1 ve 2 için yapılan testlerinden yarar sağlayabilir. Bunlar meme ve yumurtalık kanser riskini artıran genlerdir. Uzmanlar tüm erkeklerin, prostat kanseri için PSA taramasından geçip geçmemeleri konusunda hâlâ bir görüş birliğine varmamış olsalar dahi, ailesinde bu kanserin görüldüğü erkeklerin 50 yaşından önce bu testi yaptırmasında fayda vardır. Özetle sizin yapacağmız tek şey ailenizde görülen hastalıkların siz de olup olmadığını keşfetmeye çalışmaktır. Kaynak: Harvard Ûniversitesi Tip Fakültesi OZUR 953. sayıdaki 'Haftalık Bulmaca' yanlış yayımlanmıştır. Düzeltir özür dileriz. Göz Görür Gönül ister Yolda eşim Nevin'le yürürken, börekçi dükkanının vitrininde tahinli çörekli görünce, "girelim" diye tutturdu. "Sonra geliriz" dedimse de, "Göz görür, gönül çeker, şimdi canım istedü..." deyince girdik. Nevin çöreğini yiyorken ben de bu sözmetik bulmacayı düzenlemekle uğraşıyordum. 952.sayıdaki "Kesik Koni ile Küre" isimli bilmecenin yanıtı: Yanıt a 1.75; h1.75 Bilmeceyi doğru çözen okuyucularımız: Ali ErkılıçAdana, Burak Müezzinoğluİstanbul, Necah BüyükduraAnkara, Güngör Bingölistanbul, Aydın BingölAnkara 95O.sayıdaki bilmeceyi yanıtlayan okuyucularımız: Yücel GünDenizli, Özen Günİstanbul, Duygu Günİstanbul, Burak Müezzinoğluİstanbul 951.sayıdaki bilmeceyi doğru çözen okuyucularımız: Ender Aktulgaİstanbul, Ali ErkılıçAdana GÖZ + GÖRÜR + GÖNÜL ÇEKER Soru: "ÇEKER" sözcüğü asal ise, "ÇÖREK" sözcüğünün simgelediği sayı kaçtır? Düzenleyen: Necah Büyükdura 954/23 2 Temtnuz 2005