Catalog

Yeı Fe aket olayları dünyayıdeğ Güneydoğu Asya depremi ve sonrasında gelişen tsunami çok kiiçük bir katastrofizma örneği sayılabilir.. Yerküre'nin jeolojik geçmişine baktığımız zaman bu tür irili ufaklı katastrofik olaylar * büyük ve global anlamda volkanik patlamalar, * büyük depremler, * büyük çaplı atmosferik olaylar, * ani sıcaklık artışlan ya da düşüşleri, *karalara doğru ani su ilerlemeleri ya da su kütlesinin çekilmesi gibi yerkürenin ve atmosferinin dinamikyapısına bağlı olaylar sonucu olabileceği gibi, tamamen Dünyamız dışından gelişen ve kaynaklanan ve Dünyamızı etkileyen, ftmeteor çarpması, * Dünya dışı radyasyon veya Güneş kaynaklı radyasyon gibi süreçlerle de bu tür katastrofik olaylar gelişebilir ya da tek bir olay zincirleme olarak diğer olayları tetikleyerek bir başka olayı ya da olayları başlatabilir. Cemal Tunoğlu (*) atastrofizma nedir? Katastrofizma, (Encyclopedia Intemational) evrimsel canlı yaşamının ve yeryüzüniin fiziksel özelliklerinin ozel katastrofik olaylarla sonuçlandığı bir jeolojik teori olarak tanımlanır ve ilk kez 1812'de Fransız doğa bılimci Baron Cuvier tarafından ortaya atılmıştır. kaynaklanabilecek ve yerkürenin litosfer ve atmosferinı etkileyip, daha sonra tetiklenebilecek tum olayları katastrofizma kapsamda değerlendirmekte yarar vardır. Katastrofizma tanımında önemli olan, tek bir olay değil, bir olayın tetiklediği zincirleme birkaç olay söz konusudur. Örneğin, Güneydoğu Asya felaketinde önce deprem meydana gelmiş, deprem sonrası bilim adamlarınca gerçekleştirilen ayrıntılı inceleme ve araştırmalar sonucu, bu olay deniz altında ve kıyı şelf bölgesinde büyük bir heyelanı tetiklemiş, yine her ikisinin katkısı ile tusunami oluşmuştur. Tusunami ise başta 300 binin üzerinde insan kaybı, bir o kadar yaralı, hesabı yapılamayan pek çok mikro ve makro denizel ve karasal canlı türlerinin zarar görmesi ve yok olması ile kıyı coğrafyasının değişimini meydana getirmiştir. Eğer Dünya ülkeleri gerekli önlemi, müdaheleyi ve yardımı oluşturamazlarsa, bö'ylesi bir olay sonrasında beklenecek dördüncü bir felaket ise salgın hastalıkların bu bölgeyi ve dolayısı ile dünyayı tehdit etmesidir. İlk üçünün oluşumuna müdahale etmesi mümkün olamayan insanlık, olası dördüncü felaketin önüne geçmek için bu tehlikenin bilincinde olaıak tüm ülkelerde adeta seferberlik ilan etmiş ve bu bölgeye gerekli yardım ve müdahale süratle gerçekleşmiştir. nin dmanıık vapı.sına bağlı olaylar sonı olabileceği gibi, tamamen Dünyamız dı: dan gelişen ve kaynaklanan ve Dünyamızı kileyen, • meteor çarpması, • Dünya dışı radyasyon veya Güı kaynaklı radyasyon gibi süreçlerle de bu katastrofik olaylar gelişebilir ya da tek .ÜatStoMi K YERKÜRE'NİN JEOLOJİK GEÇMİŞİNDE KATASTROFİZMA Yerkürenin Jeolojik geçmişine baktığımız zaman bu tür irili ufaklı kaSlstom tastrofik olaylar • büyük ve global anlamda volkanik patlamalar, • büyük depremler, • büyük çaplı atmosferik olaylar, • ani sıcaklık artışlan ya da düşüşleri, • karalara doğru ani su ilerlemeleri ya da su kütlesinin çekilmesi gibi yerkürenin ve atmosferiKrataa» • Katastrof (catastrophe) aynı zamanda Jeolojik Terimler Sözlüğü'nde (Dictionary of Geological Terms) ve Jeoloji Sözliiğü'nde (Glossary of Geology) ise Yeryüzeyinin fiziksel yapısındaki ani ve şiddetli değişim; • Katastrofizma (catastrophism) ise, kısa bir sürede yaşanan ani, şiddetli ve büyük oranda yerkabuğunda gelişen ve tanımlanabilen, mevcut bilgimiz ve deneyimimiz dışında gelişen yerel veya dünya çapındaki doğa olaylarına verilen bilimsel bir görüştür (doktrindir) şeklinde tanımlanmaktadır. Jura TNyas I s £ c n 150 KATASTROFİZMA, DEPREM VE TSUNAMİ Bu çerçevede bakacak ve ele alacak olursak, katastrofizma yerkürenin kendi iç dinamik koşulları ile litosferinde ve/veya atmosferinde meydana gelebilecek büyük çaplı, ani, şiddetli ve kısa sürede gelişen bir olay olabileceği gibi, yerkürenin dışından kaynaklanabilecek (extraterresterial) ya da astrojeolojik anlamda bir olay da sonuçta yerkürede katastrofik bir gelişime neden olabilecektir. Dolayısı ile yerkürenin iç ve dış dinamiklerinin yanı sıra Dünyamızın dışından Karbonlfer i Devonlyan Silüriy»n Ordovlıiyen Kambriysn Prekambriyen ^ 3( 0 300 600 9 Denizel canlı famılyası sayıa Şekil 1: Prekambriyen'den günümüze denizel yaşat 954/12 2 Temırnu 2005