Catalog

Beyin Araştırmaları Beyni geliştirmenin yolları (2) PROBLEM ÇÖZÜMÜNDE UYKU MOLASI Yetersiz uykunun beyin üzerindeki zararları saymakla bitmez. Planlama, problem çözme, öğrenme, dikkat, çalışan bellek ve uyanıklık ğibi beyin fonksiyonlarını olumsuz yönde etkileyen uykusuzluk, IQ'da düşüşlere neden oluyor. "21 saat boyunca hiç uyumamışsanız, beyniniz bir sarhoşunki gibi çalışır" diye konuşan San Diego'daki Kaliforniya Üniversitesi'nden Sean Drummond, "Bu etki, yalnızca bir gecelik uykusuzluk sonucunda görülmez. İki veya üç gece üst üste geç yatmak ve erken kalkmak da aynı sonucu doğurur" diyor. Neyse ki bu olumsuz etkiler geri döndürülebilir. Bir kişiye normal uyku süresinin üzerine bir iki saat boyunca gözlerini kapatıp dinlenme şansı tanırsanız, sınav gibi sürekli dikkat isteyen işlerde normalden daha iyi performans sergiler. Ayrıca dikkati yoğunlaştırmak zihinsel performansın tümü üzerinde olumlu etki yaratır. Drummond bu konuda şöyle konuşuyor: "Dikkat zihinsel piramidin tabanını oluşturur. Eğer dikkati arttırmayı başarırsanız üzerindeki tüm yetenekler gelişir" diyor. İyi bir gece uykusunun tek yararı bunlar değildir. Beyin uykudayken yeni anıları işlemden geçirir, edindiği yeni yetenekleri dener ve bunlara ince ayar çeker. Hatta problemi bile çözer. Sözgelimi yeni bir video oyununu öğrenmeye çalışıyorsunuz. Saatlerce oynamak yerine birkaç saat oynayıp uyku molası vermeniz daha iyi sonuç verir. Siz uykudayken, beyniniz oyunu oynarken faal olan devreleri yeniden faal duruma geçirir, egzersiz yapar ve yeni oluşan belleği uzun vadeli belleğin içine atar. Uyandığınız zaman bir gece öncesine göre çok daha ustaca oynadığınızı fark edersiniz. Aynı şey, piyano çalmak, araç kullanmak, hatta bazı bilim adamlarının iddia ettiği gibi, olay ve tarihleri ezberlemek gibi becerilerde de geçerlidir. Öyle ki iki prova arasında kısa bir kestirme bile yarar sağlar. Ayrıca uykunun problem çözümünde de kavrama ve anlayış yeteneğini arttırdığı söyleniyor. Ünlü Rus kimyacısı Dmitri Mendeleev'in periyodik tabloyu elde etme öyküsü buna en iyi örnektir. Mendeleev'in, bütün gün üzerinde uğraştıktan sonra rüyasında periyodik tabloyu görmesi büyük bir olasılıkla doğrudur. Uykunun, yeni anıları el çabukluğu ile elden geçirerek anlayış parıltılarına dönüştürdüğü sanılıyor. Bir "Evreka anı" yaşamak istiyorsanız, beyninizi çatlatıncaya kadar çalıştırmak yerine, güzel bir uyku çekin. 956/616 Temmuz 2005 Problem çözerken zorlanıyorsanız, ısrar etmeyin. Kaliteli bir uykudan sonra problemi daha kolay çözeceğinizi göreceksiniz. DIKKATIMIZI NASIL ARTTIRABILIRİZ? Dikkati belirli bir noktaya odaklama öğrenilebilen bir süreçtir. Bazı ilaçlar da dikkati artırabilir. Dikkat, karmaşık bir zihinsel kartmayın. süreçtir. Önce ayrıntılara odaklanİkinci aşama ilginizi başka ma ve daha sonra bir adıtn geriye yöne çeken olaylardan kaçınmaktır. çekilerek olayı bütün olarak değer İşyerlerinde yapılan araştırmalarda, lendirme aşamalarını gerektirir. telefon konuşması gibi dikkati başDikkati geliştirmenin birden fazla ka yönlere çeken olaylardan sonra, yolu vardır: üzerinde çalıştığınız konuya yeniÖnce uyarılma düzeyinizi den dönmenin en az 15 dakika aldıyükseltmeniz gerekiyor. Beynin ğı görülmüş. Bunun gibi birkaç dikkat durumu dopamin ve norad oyalanma, yarım günün ziyan olmarenalin denilen nörotransmiterler sı anlamına gelebilir. tarafından kontrol edilir. Dopamin, • Müzik, dinlendirici ve aşina hedefe kilitlenmiş, sürekliliği olan olmak kaydıyla dikkatin toplanmazihinsel bir durumu teşvik ederken, sında yardımcıdır. noradrenalin dışarıya dönük, her • Psikologlar, buzdolabı gibi an her şeye hazır olma durumuna potansiyel dikkat dağıtıcıların yazemin hazırlar. Böylece tahmin edi nında çalışılmamasını öneriyor. leceği üzere dopamin düzeyini artı•Dikkat dağıtıcılardan etkiran her şey, dikkat yeteneğinizi lenmemek için bazı zihinsel egzerarttınr. Bunu elde etmenin bir yolu sizlerden yararlanılabilir. Eğitim daamfetaminler ve dikkat eksikliği hi nışmanları rutin olarak öğrencileriperaktivite bozukluğu ilacı olan me ni, düşüncelerinin raydan çıktığı tilfenidat (ticari adıyla Ritalin) gibi anda kendilerini toparlamaları yöilaçları kullanmakur. Kafein de bu nünde eğıtiyor. Uzmanlara göre, açıdan yararlıdır. Eğer ilacın dışın öğrenci dikkati dağıldığı anda duruda bir yöntemi tercih ederseniz, en mu fark edip, kendi kendine "Dur! iyi strateji iyi bir uyku, glisemik en Kendine gel!" diyebilmeyi öğrenmedeksi düşük gıdalarla beslenmek ve li. Öğrenilmesi zor bir alışkanlık giegzersizdir. Ayrıca ilginç bir konu bi görünse de, kısıtlı zamanı değerüzerinde dikkatinizi daha iyi yo lendirme açısından çok yararlı olağunlaştırabildiğinizi aklınızdan çı bilir.