Catalog

nleri artın Güzelcehisar lav sütun ar Koyu'nun baü ütun lavlar Son derece düzgün gelişmiş sütunlar dikkat çekmektedir. Bu kesim alt sütunlu kesime karşıhkttr. Lavın üzerinde aküğı taban görülmemekle birlikte sütunlann düşey 61ması lavın yatay bir yuzey üzerinde aktğını göstermektedir. ve, Kaliforniya'daki Devils Postpile ve VVyoming'deki Devils Tovver' dir. Fransa'da, Kanada'da, Havvaii'de, Kaliforniya ve New Jersey'de, Meksika, Arjantin, Avustralya ve Yeni Zelanda'da da benzer örneklerin mevcut olduğu bilinmektedir. Ülkemizde de başta Karadeniz, Ege ve İç Anadolu olmak üzere çok yerde benzer örnekler mevcut ise de, bunların yer ve özelliklerini tanıtan bir döküman bulunmamakta, hatta bir kısmı taşocağı olarak işletilerek tahrip edilmektedir. GÜZELCEHİSAR SÜTUNLU LAVLARI Güzelcehisar sütunlu lavları Kampaniyen yaşlı (8370 Milyon yıl) olup Batı Karadeniz'de görülen iki volkanik seviyeden üst seviye içerisinde yer almaktadır (Tüysüz, 1999; Tüysüz vd., 2004). Lavlar bazalt ve bazaltik andezit niteliğindedir. Burada alt sütunlu kesim Güzelcehisar koyunun batı ucunda, dağınık sütunlu orta kesim ise daha batıdaki Mugada koyunda izlenmektedir. Alt sütunlu kesimde sütunlar dörtgen, beşgen ve altıgen biçimli olup sütun çapları genelde 50 cm ile 1 metre arasındadır. Sütunlann içlerinde de yer yer ışınsal yapılı soğuma çatlakları izlenmekte, sütun boyları 30 metreyi aşabilmektedir. Kalın sütunlar geneilikle dalga aşındırması yüzünden devrilmiş olduklarından kısa boylu, daha ince olan sütunlar ise duvar biçiminde uzanmaktadır. Sütunlar düşey durmaktadır. Türkiye Jeolojik miras envanteri önerileri içerisinde bulunan Güzelcehisar sütunlu lavları (http://www.jemirko.org.tr/tur/ docs/jmenvgelenoneriler.pdO dunyada ender gelişmiş doğal oluşumlardandır. Bu bölgede yerleşim olmaması yüzünden insan eli ile tahribata uğramamışlardır. Doğal güzellikler içerisinde yer alması ve ulaşım kolaylığı (Bartın'dan asfalt ve son derece manzaralı bir yolla 20 dakikada ulaşılabilmektedir) nedeniyle bir tabiat parkına dönüşebilir niteliktedir. Benzer özelliklerdeki ancak bundan yüz yıl önce kurulmuş olan Kaliforniya Devil's Postpile doğal anıtı (http://www.nps.gov/depo/) her yıl dunyanın dört bir yanından yüz binlerce ziyaretçiye kapılarını açmaktadır. (*) Prof. Dr., İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitusü, [email protected] Yararlanılan Kaynaklar: Hartesveldt, R J , 1952, The geologıc story of the Devils Postpile Yosemıte Nature Notes, v. 31, p 140149 Hunt, C B, 1938, Suggested explanatıon for the curvature of columnar joınts ın volcanıc necki. Amencan Journal of Scıence, v 236, p 161171 Iddıngs, J P , 1886, Columnar structure ın the ıgneous rocks of orange Mtn , NJ Amerıcan Journal of Scıence, v 131, p 321330 Iddıngs, J.P, 1909, Igneous Rocks Wıley, New York. James, A.V.C., 1920, Factors producıng columnar structures ın lavas and ıts occurrence near Melbourne, Australıa J Geol., v. 28, p 458469 Long, P E, and VVood, B J , 1986, Structures, textures, and coolıng hıstorıes of Columbıa Rıver basalt flows: Geol. Soc. Amerıca Bull, v 97, p 11441155 Mallet, R., 1875, Orıgın and mechanısm of productıon of prısmatic (or Columnar) structure ın basalt Phıl Mag v 4, p 122135 and 201226 Spry, A, 1962, The orıgın of columndr joıntıng, partıcularly ın basalt Güzelcehisar lav , sütunlannın ustten görün Mugada Koyu'nda görülen ve lav akınhsmın orta kesimini temsil eden dağınık sütun yapüı kesim. (sağda) s~. pıları lavın tabanına dik geliştikleri için, oluştukeki lav akıntısının yönü konusunda da bilgi sağunlar geneilikle lavın kalınlığına bağlı olarak 1 zunluğunda olur. 30 metreyi aşan sütunlann da ilinmektedir. Sütunlar polıgonal enine kesite sautları geneilikle 1 metreden daha azdır. Her bir ır tarafından sınırlanır. Bu kırıklar su ve diğer rıştırıcı ajanların ilerlemesi ile zamanla giderek laha belirgın hale gelirler. Ortadaki dağınık keunlar gelişirse de bunlar geneilikle düşey olmadaha düzensiz, kısa ve daha az belirgindirler. Üst sütunlar ise çoğu lav akıntısında ya gelişmez ya da daha sonraki olaylar yüzünden aşınarak kaybolur. Ortadaki dağınık kesimin oluşma nedeni olasılıkla alttan yukarıya doğru yavaş ve ustten alta doğru hızlı soğumanın tüm lav akıntısındaki etkisidir (Long and VVood, 1986). ÎYİ BİLİNEN SÜTUN LAV ÖRNEKLERİ Dunyanın çeşitlı kesimlerinde sutun yapılı lav ornekleri vardır. Bunların büyük bir kısmı doğal miras kabul edilmekte ve koruma altında tutularak doğal parklar ıçerisinde ziyarete açılmaktadır. Bunların en iyi bilinen ornekleri Kuzey İrlanda'dakı Giants Causevvay, İskoçya'dakı Fingals Ca flows. Journa! of the AustraJıan Geolog/cal Socıety, v. 8, p. 192216 Tomkıeff, S T , 1940, Basalt lavas of the Giants Causevvay Bulletın of Volcanology, v. 6, p 89143 Tuysuz, 0 , 1999, Geology of the Cretdceous sedımentary basıns of the VVestern Pontıdes. Geologıcal Journal, 34, 7593 Tüysüz, 0 , Aksay, A., Yığıtbaş, E., 2004, Batı Karadeniz Bolgesı Lıtostratıgrafi Bırımlen Maden Tetkık ve Arama Genel Mudurluğu, Stratıgrafi Komıtesı Lıtostratıgrafi Bınmlerı Serısı1, Ankara, 92s. VVaters, A.C, 1960, Determınıng dırectıons of flovv ın basaltıc lava flovvs. Amerıcan Journal of Scıence, Bradley Vol., v 258A, p 350366 956/1316 Temmuz 2005