Catalog

18 EYLÜL 2007 SALI CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ ekonomi?cumhuriyet.com.tr Northern Rock’ın ardından en büyük finans kuruluşlarından Alliance & Leicester da çöküşün eşiğinde ŞÜKRAN SONER 13 İŞÇİNİN EVRENİNDEN İngiltere’deki kriz büyüyor ? “İngiltere’nin en iyi faiz oranı bizde” diyerek faizleri yükseltti ama şirketin değeri 20 dakikada 2.5 milyar dolara yakın eridi. NECDET ÇALIŞKAN / DUYGU ATAHAN Neler Oluyor Bize? Ana haberler okulların açılışı. Çok doğal genç nüfusu çok yüksek ülkemizde, yeni öğretim yılına giriş herkesin yaşamının odağında. Haberlerin odağında olması gereken kimi bilgilere ulaşmaya çalışıyorum.. Ne gezer? İstanbul’da trafik krizi yaşanmaması için gecikmiş kaç yol inşaatının birkaç günlüğüne durdurulduğu dönen ana haber olarak yinelenip duruyor da, eğitimin olmazları arasında olması gereken kimi bilgiler, rakamlardan sözü açan yok.. Gerçekten kaç öğretmen açığı ile yeni ders yılına girdik? Kaç okulda kaçlı öğretim, kaç öğrencili sınıflar söz konusu? Zamanında yapılmayan yatırımlar nedeni ile normal derslikte okuyamayan öğrenciler ne kadar? Okulların en temel araçgereçleri ne kadarı ile tamamlandı? Zorla toplanan bağışlar, varsıl semtlerin okulları dışında, susuz, badanasız, onarımsız, sıraları kırık, en sıradan bir depremde çocuklarımızın altında kalabileceği binaların.. yakıt sorunu olacak okulların dökümü ne? Erdoğan hükümetlerinin medyası nasıl ki ramazan haberlerini iftar çadırları reklamları, sadaka dağıtılmaları üzerine oturtmuş, toplumsal sadaka kültürü isterisini moda haline getirmişse.. Her gece milyonlarca insanın saatlerce çadır kuyruğunda bedava yemek, yiyecek paketi peşinde koşturması övünülecek bir düzen olarak pazarlanıyorsa.. Yeni ders yılı haberlerinde de birinci sırada gecikmiş yol inşaatlarının durdurulması, kamu araçlarının öğrenci ve aileleri için bedavaya getirilmesi, çöp dahil kimi kamu araçlı hizmetlerinin yapılmaması, kamu çalışma saatlerinin değiştirilmesi.. yani bir dizi iktidar sorumsuzluğu, icraat suçu başarıymış gibi pazarlanarak, alınan önlemler sayesinde trafik sıkışıklığının ilk günde hafif atlatılması AKP iktidarının başarı hanesine yazılıyor. Sanki okullar açılmıyor, olağan bir kamu hizmeti gündeme gelmiyor da, beklenmeyen bir felaket, deprem gibi afet yaşanıyor. Çocukların sıralarına konulmuş parasız ders kitaplarının reklamı kim bilir kaç yüzüncü kez haber yinelenmesiyle beyinlere kazılırken, aynı okulların en sıradan eğitim hizmeti gereksinimleri için hükümetin ayırmadığı ödeneklerin çarpıcı sonuçları gündem dışına kaçırılıyor. Milli Eğitim Bakanlığı’na sorarsanız yeni ders yılına birkaç on bin öğretmen açığı ile girmiş bulunuyoruz. Öğretmen örgütleri ise birkaç yüz binlik öğretmen açığından söz açıyorlar. Bu uçurum fark nereden mi çıkıyor; Bakanlık giderek artan sayılarla kadrosuz, geçici sözleşmeli, hatta daha da illegal yöntemlerle saat anlaşmalı öğretmen çalıştırma ile açık kapamayı yeğliyor. Eğitim kalitesi, öğretmen güvencesi ayaklar altında, yine de her şeyi yüze göze bulaştırmaktan boş geçen ders saatleri ile yeni ders yılına girilmiş oluyor. ??? Yaz ortası seçim kampanyalarının yüz karası bir tablosu, partilerin seçim stantlarının yanı başında öğretmenlerin kurdukları, sorunlarını kamuoyuna mal etme amaçlı stantlarıydı. Öğretmenler, siyasi partilerden, öğretmen sömürüsü, kadrosuz, kayıt dışı, aslında hukuka, yasalara karşı suç olan çalıştırmaya karşı güvence istiyorlardı.. Değişen ne oldu? Öğretmenler aleyhine bu tablonun katlanması değil mi? Dün kara mizah örneği yeni ders yılının açılması haberlerine, öğretmenlerin ekmek kavgasının, trajik, ölümcül boyutu eklenmişti; işsiz, mağdur öğretmenler çaresiz özel dershanelerin çok ucuz, kayıtsız emek sömürüsüne araç oluyorlardı. İki özel dershanenin rekabet kavgasında da, bir dershanenin günlük 20 lira yevmiye karşılığı broşürünü dağıtan bir öğretmen adayı, rakip dershanenin aracının üzerlerine sürülmesi sonucu ayağını kaybetmişti.. AKP’nin birinci iktidar süreci içinde, Cumhuriyetin en önemli kazanımlarından olan eğitim birliği ilkelerinin sürekli ayaklar altına alınmasında, üniversitelerden ilköğretime, anaokullarına uzanan halkada, eğitim kalitesinde her şeyde geriye gidilmesinde diğer iktidarlara göre rekor kıran icraatlar gündemdeydi. Bakan ise kamuoyu gündemine sürekli laiklik, türban bağlantılı, yasaları delme çabaları, YÖK çatışmaları ile geliyordu. AKP’nin 2. iktidar sürecinde merkeze oturacağını savlayan liberaller, en azından kavganın simgesi olmuş Bakan’ın değişeceğine inanmışlardı. 2. Erdoğan hükümeti daha militan bir gidişin işareti olarak aynı Bakan’la yoluna devam etmeyi seçti. Şimdilerde padişahmışçasına, laiklik, türban konularında en kritik anayasa taslak maddelerinde son karar yetkisi Başbakan Erdoğan’a devredildi. Biz henüz metnin son şeklini bilmiyoruz. Ama ABD, AB çevrelerine bizden saklanan bilgiler üzerinden hesap verilip duruluyor. Sahi bize ne oluyor böyle? Sadaka, bir iftar yemeği için saatlerce kuyrukta beklemeyi olağan kabul etmenin aymazlığı mı? Masaya konmuş bir bedava kitap uğruna, devletin sorumluluğunda olan eğitim hizmetlerinin parasının bizden zorla alınmasına sesimiz soluğumuz çıkmıyor? Çok daha vahimi, eğitim kalitesinin yerlerde sürünmesine, öğretmenlere yapılan haksızlıklara, çocuklarımızın beyinlerinin yıkanmasına, siyasal İslamcı her tür aracın seferber edilmesine, her şeye ama her şeye katlanıyoruz.. soner@cumhuriyet.com.tr pamukm?superonline.com Tutsat (mortgage) krizinin İngiltere’deki ilk kurbanı Northern Rock’ın müşterileri arasında panik havası sürmeye devam ederken ülkenin bir diğer önde gelen finans kuruluşu Alliance & Leicester da uçurumun kenarına geldi. Alliance & Leicester’ın kredilerden sorumlu müdürü Richard AlDabbagh’ın, “Var olan müşterilerimizi ödüllendirmek istiyoruz. Bu yüzden faiz oranlarımızı yüzde 6.3’e çektik. İngiltere’nin en iyi faiz oranı bizde” diyerek tanıttığı yeni kredi politikası da sonuç vermedi. Şirketin piyasa değeri bir günde üçte bir oranında eridi. Şirketin piyasa değeri Londra Borsası’nın kapanmasına 20 dakika kala 7.3 milyar dolardan 5 milyar dolara kadar düştü. Alliance & Leicester’ın Londra Borsası’nda işlem gören hisseleri dün gün içinde yüzde 45, kapanışta ise yüzde 31 değer kaybetti. İngiltere’deki gösterge faiz oranı yüzde 5.75 iken, Alliance & Leicester’ın yüzde 6.3’e çıkardığı faiz oranları 17 Eylül 4 Kasım tarihleri arasında geçerli olacak. İngiltere’nin en büyük finans kuruluşlarından olan Northern Rock’ın Londra Borsası’nda iki günlük kaybı yüzde 40’ları aşarken şirketin hisseleri dün de yüzde 35 düştü. Yoğun güvenlik önlemlerinin alındığı Northern Rock’ın şubelerine akın eden müşteriler, bankadan toplam 2 milyar sterlin (4 milyar dolar) çektiler. Bu miktar, İngiltere’nin beşinci büyük emlak kredisi kuruluşu olan Northern Rock’ın toplam mevduatının yüzde 8’ine denk geliyor. İngiltere Merkez Bankası’nın sorunlu kredilerine yönelik son 30 yılın en büyük operasyonuna hazırlanırken, Maliye Bakanı Alistair Darling, Northern Rock’a yönelik olarak ‘sınırsız ve süresiz’ destek verileceğini, “mevduatınız güvencede” sözleriyle duyurdu. Northern’zedeler kuyruğu Hükümetin verdiği güvence de İngilizin endişesini gideremedi. Binlerce banka müşterisi, 3 günde 4 milyar doları hesaplarından çekti. (AP) ‘Bernanke agresif olmamalı’ Eski ABD Merkez Bankası Başkanı Alan Greenspan, FED’in enflasyon riskini göz önünde bulundurarak faiz indiriminde aşırı agresif davranmaması gerektiğini belirterek, FED Başkanı Ben Greenspan Bernanke’yi faiz indirimi konusunda dikkatli olmaya çağırdı. Greenspan, İngiliz Daily Telegraph’ta yer alan görüşlerinde de İngiltere’nin kredi sıkışıklığından ABD’ye oranla daha çok etkilenmeye açık bir yapısı olduğunu dile getirdi. Greenspan, FED’in enflasyonu dizginlemek adına gösterge faizi gelecek yıllarda çift haneli seviyelere çıkarmak zorunda kalacağını kaydetti. Greenspan, 1980’li yıllardan bu yana görülmeyen iki haneli faiz oranlarının uzun vadeli bir düzenleme olmayacağını, bu uygulamanın kısa bir dönem için geçerli olacağını tahmin etti. FED’in alacağı karar, piyasalara kısa bir soluk aldırabilir, ancak esas sorun petrolde ABD’nin faizi kavuracak Uluslararası piyasalarda merakla beklenen ABD Merkez Bankası’nın (FED) bugünkü faiz kararıyla ilgil toplantısından çıkacak sonuç, dünya borsalarında 2000’li yılların başından bu yana süren yükseliş trendinin de yönünü çizecek. Faiz kararının arkasında belirleyici olan asıl unsur ise 2000 yılından sonra hızla yükselen petrol fiyatları ABD başta olmak üzere tüm dünya ekonomilerini en çok düşündüren konuların başında gelen enerji maliyetlerindeki bu artış, tüm ülkelerde enflasyon üzerinde de ağır bir baskı oluşturuyor. Bu tabloyla karşı karşıya olan merkez bankaları da bir yandan faizleri düşük tutarak, piyasada para bolluğunu sürdürmek isterken diğer taraftan da rekor seviyelere çıkan petrol fiyatlarının enflasyonu artırmasından korkuyor. Son yılların en kritik toplantısını yapacak FED de Bern Bernanke başkanlığında ilk önemli sınavını verecek. Piyasalardaki beklenti doğrultusunda FED faizleri düşürürse, mali çalkantıya kısa bir süre mola vermek mümkün olacak fakat bu sefer de 80 dolar seviyesinde seyreden uluslararası ham petrol fiyatları, enflasyon üzerinde baskı oluşturacak. Faizlerin yüzde 5.25’te sabit bırakılması durumunda ise piyasalardaki nakit sıkıntısı devam edecek. Borsalar ve döviz piyasalarındaki çalkantı da bir süre daha yatırımcıları üzecek. ? Tüm dünyanın gözü, Bernanke’nin ilk önemli sınavından çıkacak olan sonuçta. Alınacak karar, Türkiye gibi sıcak para cenneti ülkeler için ekonomide “yalancı baharın” devam edip etmeyeceğini de gösterecek. FAİZ VE ENFLASYONUN SEYRİ BORSALAR DÜŞTÜ Gergin bekleyiş Ekonomi Servisi Küresel likidite sıkışıklığını FED’in alacağı faiz kararına göre atlatmaya odaklanan piyasalarda sıkışık seyir dün de sürdü. Haftanın ilk gününü bekleyişle geçiren İMKB’de Ulusal 100 Endeksi 84 puan düşüşle 50 bin 536 puana geriledi. Borsada dün 1.2 milyar YTL ’lik işlem hacmi gerçekleşti. Döviz piyasasında ise dolar 1.26 YTL 1.27 YTL arasında hareket etti. İngiltere’deki en büyük konut kredisi sağlayıcısı Northern Rock’ta devam eden krizin etkisiyle Avrupa borsalarındaki kayıplar yüzde 1’i buldu. Yatırımcımların odaklandığı konuları, FED’in toplantı sonrasında yapacağı açıklamada hangi nedenlerle faiz indirimine gidildiği, söz konusu indirimin devamının gelip gelmeyeceği ve kredi piyasalarında yaşanan sorunlara ilişkin yapılacak açıklamalar oluşturuyor. GOLDMAN SACHS: Petrol 85 doları aşar Ekonomi Servisi Uluslararası yatırım danışmanlık ve bankacılık şirketi Goldman Sachs, petrolün varil fiyatının yıl sonuna dek 85 doları aşacağını tahmin ediyor. Daha önce yıl sonu fiyatının 72 dolar civarında olacağını öngören Goldman Sachs, tahminini yukarı çekti. Açıklamada, petrol üreticisi ülkeler örgütü OPEC’in günlük üretimini 500 bin varil artırma kararının talebi soğutmaya yetmeyeceği, l Özen: ABD’deki büyüme yüzde 2’den düşük olursa küresel ekonomiyi etkiler ‘Doları kurşunkalemle yazıyoruz’ Ekonomi Servisi Garanti Bankası Genel Müdürü Ergun Özen, “Artık dolarYTL tahminlerini kurşunkalemle yapıyoruz. Ben dolarYTL ile ilgili tahmin vermeyi bıraktım’’ dedi. Özen, Garanti Cep Bankacılığı’nın tanıtıldığı basın toplantısı sonrasında gazetecilerin döviz kuru ve piyasalara ilişkin sorularını yanıtladı. Banka olarak yıl sonu döviz kuru tahminlerini revize ettiklerini ifade eden Özen, geniş bir bant olarak söylemek gerekirse yıl sonunda 1.2701.370 YTL arasında bir aralıkta olması gerektiğini düşündüğünü dile getirdi. Özen, zaten hizmet sektöründen gelen olumlu sinyallerin, Merkez Bankası’nın faiz indiriminde elini kuvvetlendirdiğini, iç dataların 0.25’lik indirimi mümkün kıldığını söyledi. Avrupa ve ABD’de artık merkez bankalarının çok net bir şekilde likidite sorununun çözüleceği yönünde bir davranış içinde olduğunu vurgulayan Özen, “ABD ekonomisindeki büyüme 2 olarak tahmin ediliyor. 2’nin altına gider mi, resesyon tehlikesi olur mu bunlara bakmak lazım. Burada tek risk, ABD’deki büyüme 2’den daha düşük olursa bunun global ekonomiye de sirayet etmesi...’’ dedi. Son 11.5 aylık dönemde Türkiye’den çıkan paranın 6 milyar dolar olduğuna değinen Özen, ancak son bir haftadır ciddi para girdiğini, bundan dolayı dövizin düştüğünü ifade etti. İnternet üzerinden gerçekleştirilen bankacılık işlemlerinin çoğunun wap veya internet erişimi bulunan cep telefonlarından yapılmasına olanak sağlayan Garanti Cep Şubesi hizmete açıldı. Ayrıca Garanti Bankası, Hollanda’da Garanti Financial Services N.V. unvanıyla şirket kuracak. Özen M A L İ Y E Y A Ş A M I N D A N / M U S T A F A P A M U K O Ğ L U Geçen hafta faiz dışı fazlayı ve nasıl kullanılacağını irdelemiştik. 2007 yılının sekiz aylık bütçe verileri geçen hafta açıklandı. Bu verilere göre 2006 ve 2007 yılının sekiz aylık vergi gelirleri yönünden karşılaştırmalı analizini yaparsak hedeflerin gerisinde kalındığını görüyoruz. Bu da bütçe açığı için ayrı bir tehlike. yıl sonuna dek 85 doları aşması beklenen petrolün varil fiyatının 90 doları bile bulabileceği belirtildi. rüleceği üzere, bütçe gelirlerinin 2006’da yüzde 82.51’ini, 2007/8 döneminde ise yüzde 77.97’sini vergi gelirleri oluşturmaktadır. 2007/8 döneminde gelir vergisi tahsilatı geçen yıla göre nispi olarak değişmemiş ve bütçe gelirlerinin yüzde 21.87’sini oluşturmaktadır. Kurumlar vergisinde yüzde 1.40 MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ oranında bir artış vardır. KDV Milyon YTL VERGİ GELİRLERİ tahsilatında geçen yıla göre bir 2006 % 2007 % azalış, BSMV’nin nispi payı da Gelir Vergisi 28.983 21,08 21.723 21,87 bu dönemde artmış gözükKurumlar Vergisi 11.158 8,12 9.454 9,52 mektedir. Aynı artış, bu vergiler Dahilde Alınan KDV 15.923 11,58 10.881 10,96 dışında veraset ve intikal vergiİthalde Alınan KDV 25.426 18,50 16.958 17,07 si, damga vergisi, harçlar gibi ÖTV 36.926 26,86 24.976 25,15 diğer vergilerin yer aldığı diğer BSMV 2.624 1,91 2.091 2,11 vergilerin nispi payında da olDiğer 16.434 11,95 13.239 13,33 muştur. Ancak tüm vergi gelirVergi Gelirleri 137.474 100,00 99.322 100,00 lerinin bütçe gelirlerindeki payı Bütçe Gelirleri 166.620 82,51 127.391 77,97 yüzde 4.51 oranında azalmıştır. Burada tutar karşılaştırmasını Yukarıda verdiğimiz tablodan da gö 2007 yılının henüz 8 aylık rakamları ger Vergi Gelirleri Ne Durumda? çekleştiğinden yapmıyoruz. Nispi payların analizi 2007 bütçesinin önümüzdeki dört ayda da nasıl olacağının ipuclarını vermektedir. Önümüzdeki günlerde sıkı vergi denetimlerinin başlayacağı kesin. İcra takipleri yoğunlaşacak. Korkarız bu vesile ile yeni bir “vergi affı” gündeme gelebilir. Çünkü ödenmeyen vergi borçları yığıldı. Çoğu vatandaş yurtdışına çıkamıyor. Aşağıdaki tabloyu incelediğimizde 2006 yılında hedeflerin önemli olmasa da gerçekleşmediğini, bütçe açığının hedeflenen rakamdan yaklaşık 3.5 milyar dolar fazla gerçekleştiğini görüyoruz. 2007’de on iki aylık hedeflenen bütçe giderinin yüzde 77.48’si, bütçe gelirlerinin yüzde 74.36’sı sekiz ayda gerçekleşmiş olmaktadır. Bütçe açığı da tüm yıl için 3.995 milyon YTL hedeflenmişken 2007 yılının sekiz ayında 8.427 milyon YTL gerçekleşmiş Bakanlar Kurulu kararı bekleniyordu. Bu tir. Buradaki sapma yüzde karar yayımlanmak üzere. 211’dir. Hedeflerin MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ gerçekleşmesi ya bütçe gi Milyon YTL GERÇEKLEŞMELER derlerinde kısıntıya gitme ya 2006 Hedef 2006 Reel 2007 Hedef 2007/8 Reel 2007% da vergi gelirlerini artırma ile Bütçe Gideri 144.562 157.280 175.304 135.818 77,48 mümkündür. Bütçe giderleBütçe Geliri 134.819 144.058 171.309 127.391 74,36 ri kısılırsa bu yıl sonu büyü9.743 13.222 3.995 8.427 210,94 me oranlarına etki edecek Bütçe Açığı 28.552 68,06 tir. Ancak seçimler nedeniy Faiz Dışı Fazla 35.936 33.047 41.951 2 2,4 0,7 le artan haracamaların ya BA/GSMH% 7,4 6,1 7,3 rattığı enflasyonist baskı, FDF/GSMH% Ülkemizde ekonomik verileri incelerböyle bir kısıntıyı gündeme getirebilir. Bunun yanında vergi gelirlerinin artışını ken dünyadaki gelişmelerin esas belirsağlayıcı önlemler önümüzdeki günler leyici olacağını unutmamak gerekiyor. de devreye girebilir. Bunun ilk habercisi FED faizde indirim yapıp yapmayacağıolarak da “transfer fiyatlandırması ile il nı bugün açıklayacak. Tüm dış dünya gili Bakanlar Kurulu kararının” yakın za yeni ekonomik dalgalanmalardan söz manda yürürlüğe girecek olmasını gös ediyor. ABD’de işsizlik başvurularının terebiliriz. Bilindiği gibi 5520 sayılı Ku 325.000 olması dünyayı etkileyecek dirumlar Vergisi Kanunu’nun 30. madde ye bekliyoruz. Yani küreselleşmenin baş sinin 7. bendi gereğince stopaj yapıla aktörleri oynuyor ve muazzam kalabacak devletler, bölgeler ve esaslar için lıklar olarak biz seyrediyoruz... CUMHURİYET 13 K