Catalog

SAYFA CUMHURİYET 9 EKİM 2005 PAZAR 12 P A / i A II JVvrJ^İ LJ vfLJ leyla.tavsanoghi@cuinhuriyetcoin.tr Hızlandırılmış Tren Bağımsız Bilim Kurulu Başkanı Prof. Sıddık Yarman Türkiye'debilimin saüşı yok! (§Son elliyüdır ülkemizde demiryolları hiç kimsenin beklemediği kadar bir terk edilmişlik içindeydi. j Tüp geçit Marmaray Projesi çalışmaları sürüyor. Ülkede 7.700 km. uzunluğunda demiryolları var ki bunların önemli kısmı Abdülhamit zamanından kalma, Demiryolları bütün ülkelerde dolaylı vergileri devletin kasasına aktardığı için önemlidir. İstanbul- Ankara arasında hızlı trene 2.5 milyar dolar aynldu 9k Üniversitelere, demiryollanna yatınm yapmazsanız adam da, "Ben demiryolu konusun- da araştırma yapacağım da ne olacak? " diyor. SÖYLEŞİ LEYUMAVŞANOĞLU "Türkiye'de binmin saoşı yok. Nftefikn insangücüyetiştiremiyoruz.'' Bu sozler elekt- ronik mühendisi, ulııslararası bilim çevre- lerinde ün kazanmış birkaç bilim adamı- mızdan birisi olan Prof. Dr. Sıddık Yar- man'ın ağzından dökülüyor. Prof. Yarman, Pamukova'da yaşanan hızlandınlmış tren kazasından sonra kurulan Bağımsız Bilim Kurulu'nun başkanı. Yakında, davet üzeri- ne, bir yülığına Tokyo Üniversitesi'nde ders vermeye gidiyor. Prof. Yarman'la ülkemiz- deki eğitimin sorunlannı, tren kazasının ne- denlenni, demiryoUannın döküntü halini, ge- nelde eksiklerimizi ve hortumlamalan ko- nuşuyoruz. Prof Yarman, TCDD'nin par- ça parça özelleştirilmesiyle sorunlann çö- zülebileceğini söylüyor. Ancak şöyle çar- pıcı bir görüşü de savunuyor: "BJoksatışya- parsamz alan kişi ya da grup kendisini dev- letin yerine koyar. Devtet o kişi ya da grup ohır. ÖzeDeşnrmenin en önemli amaa ser- mayeyi tabana yaYmaknr." - Hızlandınlmış tren kazasında Bağım- sız Bilim Kurulu Başkanı oldunuz. O dö- nemlerdegerçekten bağımsız bir bilim in- sanı olarak hızlandınlmış tren kazasıyla ilgili görüşlerinizi dile getirmiştiniz. Ge- çen günlerde Ulaştırma Bakanı Binali Yıldmm, hükümetin hızlandınlmış tren projesinden vazgeçmediğini açıkladı. O kazadan sonra güvenli bir hızlandınlmış tren projesi hayata geçirilebüir mi? YARMAN - Bir kere, bir hızlandınlmış tren. bir de hızlı tren kavramı var. Hızlan- dınlmış tren Pamukova kazasına sebep olan trendi Hızlı tren ise Istanbul-Ankara ara- sında olacak ve tren yolculuğunu üç buçuk saate indirecek yeni bir proje. Onun çalış- malan devam ediyor. Benim de dahil oldu- ğum bir ekiple Ulaştırma Bakanlığı'nda ça- lışmalan sürdürüyoruz Son elli yıldır ülkemizde demiryolları hiç kimsenin beklemediği kadar bir terk edil- mişlik içindeydi. Binah Yıknnm'ınbakan- lığa gelmesiyle TCDD'de fevkalade büyük yatınmlar başlatıldı. Istanbul'la Ankara'yı bağlayacak hızlı tren projesi de o dönemde başlatıldı. Aynı şekilde tüp geçit Marmaray Proje- si çalışmalan sürüyor. Ülkede 7.700 km. uzunluğunda demıryollan var ki bunlann önemli kısmı Abdülhamit zamanından kal- ma. Son 25 yılda çok büyük atılımlar ya- pan trlanda'dan yeni geldiin. Orada gördüm ki doğru dürüst otobanlar yok. Türkiye'de- kaler oradan çok daha iyi. Ama Türkiye oto- banlara yatınm yaparken demiryollannı bir kenara bırakmış. AB demiryolu tstiyor - Sizce bu doğru bir seçim mi? YARMAN - Doğru ya da yanlış. Ben bu- nun değerlendirmesini yapma konumunda değilim. Öte yandan ekonominin gelişme- si bakımından rayb sıstemlerin vazgeçil- mez olduğunu bihyonız. Fakat Türkiye'de özellikle 1970'liyülardan sonra raylısistem konusunda ciddi bir ihmal var. Bu konuda '6O'lı, '50'li yıllara da gidebiliriz. Ama Cumhuriyet döneminde rayh sistemlerle il- gili inanılmaz birankm yapıbnış. Ondan son- rakı atılun ise 2.5 yıl önce AKP hükümeti- ne rast geliyor. Ekonomikkalkınmanın mo- deli tabii ki ulaştırma. Yol. mal götüremez- seniz satış yapamazsuıız. Başka bir nokta var. TCDD ashnda AB'nin de istemediği ka- dar geride. AB, Türkiye'de çok daha iyi de- miryollan olmasını istıyor. - Neden bunu istiyorAB? YARMAN - Çünkü Avrupa malı Türki- ye'nin içlerine, Iran'a, Irak'a, Suriye'ye ta- şrnacak hatta kara ya da denizyoluyla ge- len Avrupa mallan Kafkasya içlerinden taa Asya'ya kadar ulaştınlmalı. Nitekim Tür- kiye'deki bu büyük projelerin başlatılması bu hükümetin görevi dönemıne rast geldi. Bu hükümet, bu projeleri başlatmak üzere AB "den çok cıddi fonlar almıştır. Bakın, Is- tanbul-Ankara arası otobüsle 3 5-4 saatte gi- dilirken trenle 10 saatte gitmek olmaz. Tür- kiye, Batılı dostlanmızın istemediği kadar bu konuda geri. Onun ıçın fonlanıyoruz. Onun için demiryollannın ayağa kaldınlma- sı gerekiyor. - Peki, ya hızlandınlmış tren projesi? YARMAN - AKP hükümetı ışbaşına gel- dıkten sonra Ulaştırma Bakanı ve TCDD Ge- nel Müdürü, sadece İstanbul-Ankara değil Izmir-Bandırma ve Adana-Mersin arası trenlenn nasıl hızlandınlabıleceği çalışma- sına girmışlerdı. Baştan aşağı raylar yeni- lenmişh. Ama tstanbul-Ankara arasındaki demiryolunda öylesine keskın virajlar var ki oralan düşük hızlarla almak gerekiyor. Bu virajlan hızlı almaya kalkışrrsanız müm- kün değil gıdemezsınız Başka birçok tek- nik detay var O bakımdan yollan olabildi- ğince düzeltelım, denmış. Önce bir program yapılmış ve tren yol- culuğunun kaç saate düşürülebileceği hesap- lanmış. 5.5 saate düşürülebileceğini düşün- müşler Ama orada şöyle riskler var. Bir ke- re makınist daha önce yapılmış programa harfiyen uymak zorunda. Trenlerimiz de yüzde 90 makinistin kontrolü altında. - Peki, bir de bildiğim kadanyla bu ko- nuda uluslararası standartlar var. - îşinyapılmasmayeşil ışıkyakan Ulaş- tırma Bakanı değil mi, sonuçta? YARMAN - Evet, yeşıl ışık verildi. Risk- ler var Ama o riskler normal rrenlenn ça- lışma risklerinden daha farklı değil. Biraz daha fazla hız nedenıyle yükselmiş olan nskler Bu doğnı. Bakın. o kazada 39 kişi öldü. Peki, bu yıl demıryollanmızda kaç ki- şi öldü? O yok. Bellı değil. Istatistiklere bakmak lazım. Bizim istatıstikler, her on yılda bir büyük kaza gösteriyor. Her yıl da irili ufaklı kazalarda 100 kişi ölüyor. Bun- lar hemzemin geçıtlerde, intıharlarda olu- yor. Bu birgerçek. Bu gerçeği medya men- suplanna zaman zaman anlatmakta zorlan- dım. Bunlar işin doğasında olan sayılar. TCDD'nin bir tasanrru var. Ama bu ta- sanmda makiniste yüklenen sorumluluk- lar bulunuyor. Amaç sıfır riskli yapmak - Bu nasıl bir tasanm ? YARMAN - Bakın, bu tasanm 50 yıl ön- cesinden geliyor. Bu sistemde virajlann çok keskin olmasından kaynaklanan riskler var. İnsan kaldınm taşına ayağı takılıp düşer ve bunun sonucunda ölebılrr. Bizimki Abdül- hamit zamanında yapılmış bir tasanm. Fran- sızlar. Ahnanlar kendi tasanmlannı yap- arasında tren biletine kaç para verebinrsi- niz?" dedim Aldığım cevap şu oldu: "Biz otobüsle 3040 miryona gidryoruz. Tren de bu frvatiar dolayında olursa iyi ohır." Şimdi ben sonıyonım: "3(M0 YTLV saünışoktu- ğunuzbflederlene kadarmükemmelbir de- miryolu yapabiürsiniz?" Batı ülkelennde- ki duruma baktığınız zaman reel değerler- le demiryollannın tamamı zarardadır. Ama demıryollannın ekonomiye dolaylı katkısı olduğu için kazanç kaynağı oluyor. Yani siz topladığınız dolaylı vergiler nedeniyle pa- ra kazanıyorsunuz; demiryolundan kazan- mıyorsunuz. Demiryollan bütün ülkelerde dolaylı vergileri devletin kasasına aktardı- ğı için önemlidir. İstanbul-Ankara arasın- da hızlı trene 2.5 miryar dolar aynldı. - Peki bu para kaç yılda kendini amor- tieder? YARMAN - Dıyelim 10 yılda. Bu 10 yıl içinde İstanbul-Ankara arasında kaç kişi ta- şınabilir? Artı, tren biletinin kaç para olma- sı lazım? 200 dolar! Bunu verebilir misiniz? O zaman o parayı 50 yılda amorti edebilir- siniz. Bir kere trenin uçak bileti parasıyla rekabet edebihnesi lazım. Ama havayolu şirketleri de arrık fiyat rekabetine girdi. Ay- nca devletler bugün kendi ulaşun sistem- lerini sübvanse ediyorlar. Türkiye ise bunu ihmal etmiş. Dolayısıyla, Pamukova kaza- mesi lazım. - Yalnız ülkede başka bir tuhaflıkyaşa- nıyor. Hızlandınlmış trenin hizmetegiriş töreninde Başbakan,'' Clkeyi demır ağlar- la ördük, dnorlar. Hangidemırağlarla? On- ları biz öreceğiz" demedi mi? Burada Cumhuriyet 'e karşı bir hınç sezilmiyor mu? YARMAN - Başbakan'ın ne demek ıste- diğini bilemıyorum, ama Türkiye Cumhu- riyeti 'nın demır ağlarla örülü bir ülke olma- dığını biliyorum. Evet. Atatürk dönemin- de, Cumhuriyet'in ilk 20 yılında çok ciddi biçimde demıryolu yapılmış. Bunu hiç kim- se inkâr edemez Osmanlı'dan yanmış, yıkılmış bir ülke teslim alınmış. Ben tarihçi değil mühendi- sim. Çocukluk çağlanmdan beri, babamın görevi nedenıyle Anadolu'yu çok gezdim. tstanbul'da Osmanlı'dan kalan pek çok eser bulunurken Anadolu'da dikkati çeken en çok Selçuklu eserleridır. Bır de Osmanirdan sonra Cumhunyet döneminde yapılan sana- yi tesisleri. Cumhuriyet'le birlikte 20 yılda ne kadar yapılabilırse o kadar yapılmış. Şimdi bunun hesabı Atatürk'ten, İsmetPa- şa'dan mı sorulacak? Ben bugün başbakan olsam ülkeyi bir günde pınl pınl hale geti- receğimi söyleyebilir miyrm? Iş yapmanın da bir hızı var. Bir de o dönemı düşünürse- Yarman, bir zamanlar demiryolu okullannuz vardı. Meslek liselerimiz vanh. Bunlan kapaüyorsunuz. O zaman da iş bittL Yani siz arük demiryolcu yetistirmiyorsunuz. İ niversitderimizde bu konuya gönül vermiş hocalann dışında kimse yok diye konuşuyor. P O R T R E Prof. Dr. SIDDIK YARMAN Ortaöğrenimini Istanbul Işık Lisesi, yük- seköğrenimini tTÜ Elektrik Mühendisli- ği Fakültesi 'nde yaptı. Elektronik mü- hendisi oldu. Aynı üniversitenin Yüksek Frekans Tekniği Kürsüsü 'nde asistan olarak çalıştı. Yüksek lisans derecesini ABD de Ste\'ens Institute of Technology, doktorasım ABD de Cornell Üniversitesi Elektrik Mühendisliği Bölümü 'nden al- dı. Cornell Üniversitesi ve Stevens Insti- tute of Technology de öğretim görevlisi ve yardımcı araştırmacı olarak görev yaptı. Türkiye 'ye dönüşünde TÜBİTAK, ASELSANgibi kuruluşlara danışman ol- du. Profesörlüğünü Istanbul Üniversite- si 'nden (ÎÜ) aldı. Bir süre elektronik teknik güvenlik başkanı olarak Başba- kanlık Başmüşavirliği yaptı. İÜ Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Müdür- lüğü görevini yürüttü. 1996-2004 arası Işık Üniversitesi Kurucu Rektörü oldu. Şimdi ÎÜ öğretim üyelerinden. Bunlar neler? YARMAN - Bu standartlar diyor ki: 200 km. hıza kadar raylann üzerinde modem sin- yalizasyon sistemleri olması gerekmez He- le 140km.hızdahıçgerekmıyor. Türkiye'de 140 km. hızın üzerine çıkabilen tren de yok İyi güzel de, bizim eski yapımız Avrupa'nın eski standartlanndan uyarlanmış Ama ora- da artık eski standartlar yok, çünkü yeni hızlı trenler var. Bizim eski standartlar, dediğim gıbı. Os- manlı döneminin Avrupa standartlan îyini- yetle başlatılmış bir projeydi Standartlara baktjğunız zaman uygulamada herhangı bir sıkıntı yoktu. Ama zaman zaman demir- yollannda bakım ve yenileme çalışmalan ya- pılması lazımdır. Bunlann da standartlan var- dır. TCDD'nin fevkalade güçlü bır kadro- su var. Asker gibi özverili çalışıyor. - İyi de kazadan sonra tek suçlu maki- nist çıkü. Bu hakça mı? YARMAN- Bakın, demin, tam yetkili ma- kinisttir. dedim. Bir trendeki 300 kışinin sorumluluğunu bir makinistin omuzlanna yüklüyorsunuz. Bır minibüs şoförüne de, bir otobüs şoförüne de benzer sorumluluk >r ük- lüyorsunuz. Burada elit seviyeye dağdnuş. bir sorumluluk var. mışlar. Ardından raylann üzerine lokomo- tıfler. ragonlar alınmış. Başka birisi gel- miş Şunu şöyle değiştirelrm, demiş. Ki- min. nasıl, hangi koşullar altında ne yaptı- ğı bellı ohnayan bır tasanmla karşı karşı- yayız. Yani bu bir mühendislik gerçeği Dü- şünün. Bırbakandiyecekki. "Bütündemir- yollan ulaşımını durdurun. Çünkü burada riskler varf Doğru. l\ı de, neye karşı dur- duracağız'1 Bakuı. otobüs kazalan oluyor. O zaman. "Otobüslerin hepsini seferden çe- kin. Çünkü kaza oluyor" diyebılır misiniz? Sıfır riskle çalışan bir demiryolu sistemi yapabılir misiniz11 Demiryolu ülkeler için önemli - Bu yaptlabilir mi? YARMAN - Bu, pratik olarak mümkün değil. Çünkü hiç kimse mükemmel bir şey yapamaz. Yaptığuıızı var sayahm. Teorik olarak sıfir hatayla çaiışan bir demiryolu- nun maliyeti sonsuzdur. En küçük aynntılan koyduğunuz zaman o parayı yatıracaksınız. Sonsuzmaliyetle ve sıfır hatayla yaptığınız demiryolunun bilet- lerini hangi fiyattan satacaksuuz? Ben so- kağa çıkıp insanlara, "Siz İstanbul-Ankara sı özelınde bence suçluyu ya da suçsuzu aramak çok adil, bilimsel bir bakış açısı de- ğil. Dilerim, bundan-sonra demiryollanna. ulaştırma sıstemlerine ciddi yatınmlar ya- pılır. Ama önce bız bunun maliyetini bir öğrenehm. Bizkarayollanndaçokcankay- bettık. Bizim ülke en büviik karayolu kaza- lannın yaşandığı bir yer. Yani, karayollan kazalannın suçlusu doğrudan karayollan mı? -Peki, karayollannın hiç mi suçu yok? Özellikle de mıcırdan kayma kazalannda? YARMAN - Mutlaka karayollanna düşen bir suç yüzdesi vardrr. Ama bunu neyle öl- çeceksiniz? Kolay iş değil. Demıryollanmız- da da bugüne kadar çok kaza oldu. Orada demiryollannın ıhmalıne. makinistine, yol- culann vurdumdujTnazlığına bunlan bağ- larsınız. Bakın, Halkah'dan Sirkeci'ye gi- den trende yolcu trene asılarak yolculuk ya- pıyor. O da yolcu, ama kaçak. Ülke o kadar ihmal edilmiş ki bu kadar yükün altından kalkamazsınız. Bir kente 20 yılda 10-15 milyon kişi göç eder mi? Bu gö- çü durdurmak için ne gibi önlemler alacak- sınız? Türkiye'de çarpık bir ekonomik dü- zen var. Bu düzen içinde devletin de payı var. Arak halkımızın gerçekten bilinçlen- niz.. tkinci Dünya Savaşı'nı yaşamışsınız. flcinci Dünya Savaşı'nda demiryolu mu ya- pılacakn9 Yapılabüir miydi? Ona rağmen bir şeyler yapıhnaya çalışılmış. Şimdi çalınan paralann hesabını sorsunlar - Yani çalınan paralarla yapılabilecek- lerin hesabını mı? YARMAN - Evet. Bunun hesabını sorsun- lar. Kimler o paralan çaldıysa hesap verme- sı lazım. Bu arada işbaşuıa gelene. "Sen şu kadar yapman gerekirdiAma bunun şu ka- darmı yaptm" derken de dıkkatlı davranıl- malı. Ben ış hayatında da çok çahştun. tn- san kaynaklan. mah' kaynaklar ve altyapı- yı bir araya getireceksiniz. Bu üç unsur ya- pacaklannızın gerçekleşnrilmesini sağlar. Üa milyon dolarla 500 milyon dolarlık. 10 mıl- yon dolarla 5 milyar dolarlık iş yapılamaz. Yani, daha açık söylemek gerekirse ucuz etin yahnisi böyle olur. Bundan sonra ülkemi- zin önünü açacak olan, büım adamlannın, politikacılann, halkımızın gerçekçı ohnası- dır. Bakın, eğitım seferberliği diyoruz Ama bugün hâlâ ilkokullarda üç srnıf bır arada mı ders görmeli? Kimse bu soruyu sormu- yor. Gönüllüler ortaya çıkıyor, para bağışı yapıyor. l>i de, biz bu ülke>ı bağışlarla mı kalkındıracağız? Yarman: TCDDparçaparça özelleştirilmelidir - Yani her işin başı eğitimin düzeltil- mesinde mi? YARMAN - Öyle değil mi? Eğitimimi- zi, üniversitelerimizi, mevcut altyapımızı düzeltmemız gerekirken kamuoyu önün- de çok farklı şeyler konuşuyoruz. Bunla- n çok ciddi bir biçimde sorgulamahyız. Aksi halde bir yere varamayız. Çok konu- şuruz, ama sonuç alamayız. Avrupa bize, "Arkadaş, sen benim iste- mediğim kadar gerisin. Onun için al şu pa- rayı kendine demiryohıyap" diyor. Çünkü Avrupa'mn malı hem Türkiye "ye hem Or- ta Asya'ya girecek. Öte yandan karayolun- da ısrar ederseniz şunu söyleyeceğim. Ta- şımacılığı artık TIR'larla yapmanın çok pahalı olduğu ortaya çıktı. O zaman yazdığırnız rapor tamamıyla bi- limsel verilere dayamyordu. Ama gazete- ci arkadaşlan pek memnun edememiştik. Çok değer verdığim köşe yazarlan bile ba- na, "Hocam sizin söv lediklerinizden bir şey anlanuyoruz. Biz bunu halka nasıl anlata- cağE?" dedıler Ben de şöyle yanıt verdim: "Siz gazetecisiniz. Ben bilim adamryım. Biz bilimsel gerçekleri ortaya koyduk. Si- zin göreviniz bilim adamryla halk arasın- da köprü kurmaksa anladıklannızı gaze- teciağzrvia halka anlanrsınız. Sizin anlama- ya yah^gını? biçimde anlatmaya çahşıyo- rum. Ama bugüne kadar kullanmadığınız bir kavram var. O da risk dağüımlan. Elli yıla dönük sorumlulukrtağıhmı.Bir suç söz konusuysa suçu saptayacakolanyargıç- nr. Biz mahkeme heyeti dcğüiz." - Siz sadece verileri mi ortaya koyarsı- nız? YARMAN - Aynen böyle. O tren 347 metrelik bir vıraja 132 kilometre hızla gir- miştır Biz bunu tespıt ertik. Trene idare- nin verdiğı yazılı talımat. o vü^ja 80 kilo- metre hızla gırilebileceği. Onun üzerine de yüzde 10-15 paykoyabıhrsıniz. Ama yvz- de 50 pay koyamazsıruz \aru o virajı 132 kilometre hızla alamazsınız Alırsanızde\r - rilirsiniz. TCDD mükemmel mi'7 Bunun ce- vabı hayır. Yapılması gereken çok şey var. Eksikler giderilmeli, düzeltmeler yapıl- malı. Sıstem zaten çığnndan çıkmış. Böy- le bir sistemi düzeltmek için de çok ciddi yöntemlere ıhtiyaç var. Şimdi arkadaşlar bunun üzerinde 24 saat çalışıyorlar. Bakın. bir elin parmaklan sayısında mü- hendis koskoca brr sistemi ayakta tutma- ya çalışıyor. 7.700 küsur kilometre demir- yolunun ayakta tutulmaya çalışılması ne de- mektir? Bunun düzeltilmesi bırdenbire ola- bilir mi? Hesap çıkanlmış. Aşağı yvkan 10 milyar dolarlık bir yatınma ihtiyaç var. Bu parayı kim verecek? Nasıl yapacaksınız? Halkımız bugün tstanbul-Ankara arasın- daki tren seferlerinin, Doğu Ekspresi'nin, işadamlarımız ağır da gitse mallarını taşı- yan trenlenn durdurulmasına razı mı? - Peki, çözüm nedir sizce? YARMAN - Bunun en temiz yolu TCDD'yı parça parça özelleştirmektir. Ba- kımı. onanmı a>Ti; grup grup işletmeleri a>n özelleştireceksiniz. - Yani blok ö'zelleştirme doğru değil mi? YARMAN - Blok halınde özelleştirirse- niz bütün bu sorunlan bir tek kişiye dev- retmiş olacaksımz. Bence bu altından kal- kılabilecek bir olay değildir. Ben zaten blok halindekı özelleştırmelere karşıyrm. Çünkü blok özelleştirme, özelleşrirmenin temel felsefesine tamamıyla aykındır. -Neden? YARMAN - Özelleştirmenin amacı et- kinliği, verimlüiği arttırmak, rekabetı teş- vik etmek, en önemlisi de sermaye>i taba- na yaymaktır. Devletin yerine özelleştirme- de bir insanı koyarsanız o insanı devlet yapmış olursunuz. - O zaman o insan beceremeyince ye- niden o mallar devlete geri dönmüyor mu? Bizdeki özelleştirmeler hep öyle ol- madı mı? YARMAN - Ben bunun mantığını an- layabilmiş değilim. Bu konuda ahkâm kes- mek de istemiyorum. Ama sade vatandaş Sıddık Yarman olarak bu iş daha benim mantığıma henüz sığmadı. Yani bır kişi ya da bir grup dev bir tesisi satın alıp kendi- sini devletin yerine koyarsa o kişi ya da grup artık devlet olmuş demektir. Benim basit mantığım böyle çalışıyor Bakın. demiryo- lu örneğinde karşırmza çıkan ulusal so- runlar ashnda Türkiye'nin her yerinde var. Altyapı eksıkliği, insan kalitesindeki ek- siklik her yerde. Bir sistemi işletmek için nitelikli insan gücüne ihtiyacınız vardrr. - Ama bir de Türkiye deki eğitim dü- zeyini hesaba katarsanız nasıl bu kadar nitelikli insan gücü bulabileceksiniz? YARMAN - Eğitim düzeyimız bu. Bir zamanlar demiryolu okullanmız vardı. Meslek liselerimiz vardı. Bunlan kapatı- yorsunuz. O zaman da iş bitti. Yani siz ar- tık demiryolcu yetiştirmiyorsunuz. Ünı- versitelerimizde bu konuya gönül vermiş hocalann dışında kimse yok. Çünkü, üniversitelere, demiryollanna yatınm yapmazsanız adam da. "Ben demir- yolu konusunda araştırma yapacağım da neobcak?" diyor. Türkiye'de birçok konuda aynı şeyi söylemek mümkün. Çünkübilimin satışı yok.