Catalog

26 ŞUBA' 2003 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA EKONOMÎ ekonomi@ cumhuriyet.com.tr 13 lfetoiKoçmezarı başnda amldı • ÎSTANBUL (AA) - Koç Topluluğu hun kurucusu ve Şeref Başkanı Yehbi Koç. ölümünün 7. yılmda me:an başmda anıldı. Koç ailesınin tatıldığı anma töreninde konuşan Koç Holdiıg CEO'su Bülend Ozaydınlı. "'Vehbi Bey, yaşadığı dönemin hep önünde koşmasuu bilmiş gerçek bir önderdi'" dedı. BankacAk devmdeıı nekorzarar • ZÜRİH(AA)-Isviçre'nin bankacılık devı Credit Suisse, 2002 yılını rekororanda zararla kapattı. 2002 yılı toplamında 2.4 milyar dolarlık zarar ettiği açıklanan banka, 2001 yılında 956 mılyon dolar kâr elde etmışti. Zararın, mali piyasalardaki zayıflık ve küresel ekonomideki belirsızliklerden kaynaklandığı kaydedıldi Dünya Bankası Heyetidegekti • ANKARA (Cumhuriyet BOrosu) - Hazine Müsteşarlığı, uzun süredir sürdürdüğü [MF görüşmelerinın ardından, şımdı de Amerika'dan gelen Dünya Bankası heyeti ile görüşme maratonuna gınyor. Dünya Bankası heyennin "Program Amaçlı Kamu ve Mali SektörReform Kredisi" görüşmelennin 900 milyon dolarlık ikinci ayağı ıçin Ankara'ya geldi. Madenıtasamsı, hukuk devletini yok sayıyor • İstanbul Haber Servisi - Kamuoyunun büyük tepkisini çeken maden yasa tasansı, değişikliğe uğramadan TBMM komisyonlannda görüşülmeye başladı. TEMA'dan yapılan açüdamada, tasannın, madencıliği teşvik etmek ve kolaylaşörma hudutlannı aşarak doğayı talan yasasına dönüşeceği belirtilirek kuralsız madenciliği hedeflediği savunuldu. Tanzanya'dan Gme'ye otomotivihracatı • ANKARA (ANKA) - Otomotiv sektörü, ocak ayında 124 ülkeye 500 mılyon dolara yakın ihracat yaptı. Bu ülkeler arasında Vietnam, Gabon, Dubai, Fildişi Kıyısı, Katar, Kamerun, Gana, Angola, Gine, Tanzanya gibi ülkeler de bulunuyor. Uludağ thracatçı Birlikleri'negöre, toplam ihracat 441.4 miryon dolar olarak gerçekleşti. Morgan Stantey: Bconomi dırgunluğa itHiyor • Ekonomi Servisi - ABD'li yatınm bankası Morgan Stanley, küresel îkonomide 2003- 2004 yılına ait Düyüme tahminlerini aşağıya ;ekti. Şirket, büyüyen jeopolitik ;orunlann yarattığı karmaşa ıedeniyle küresel ekonominin hırgunluğa itildiğini ifade etti. vlorgan Stanley, büyüme ahminlerinı bu yıl için yüzde l.9'dan yüzde 2.5'e, indirirken rak'taki tansiyon başta olmak üzere eşitli nedenlerleBrent tipi petrolün iyatının gelecek ay 40 dolar evıyesine çıkacağını dile getirdı. fASETin yeni başkanı taban Erdikler I Ekonomi Servisi - Yabancı Sermaye terneği (YASED) Başkanlığı'na rnst&Yong Yönetım Danışmanlığı önetim Kurulu Başkanı-Türkiye «nel Müdürü Şaban Erdikler, seçildi. ASED'in 22. Olağan Genel Kurulu Dplantısı'nda yapılan ve Faruk öneyman'ın aday olmayacağını daha ıce açıkladığı seçimlere, ıban Erdikler başkanlığındaki k listeyle gidildi. BICONOMÎ \ TAZİHİNVfB GUQÜN\ '943: Istanbul'da Varlık Vergisi'ni ıdeyemeyen 160 kişi Aşkale'ye ürgün edildi. 971: Ithal otomobillerden alınan stikrar Fonu' kaldınldı. 975: Keban Barajı'ndaki 2 ünite eniden çalışmaya başladı; îtanbul'da uygulanan elektrik ısrtlaması kaldınldı. 985: ABD ile teşviksiz ihra- at dönemi başladı. OOf: İMKB repo iyasasında faizler yüzde 30'lere kadar geriledi. Kendilerinden öyle emindiler ki, Acil Eylem Planı'nı açıklamak için hükümetin onaylanmasını bile beklememişlerdi 100 günlük karne: îcraat sıfîrOLCAYBtJYÜKIAŞ/ MEHMET MÜDERRİSOĞLU tki partili Meclis'in çoğunluğa sa- hip partisi olarak tek başına iktidara gelen AKP, uzun bir dönemdir ko- alisyon hükümetleriyle yönetilen ül- kede, finans pıyasalanndan reel sek- töre, çalışanlardan esnafa toplumun çok büyük bir kesiminden yapılacak icraatlar için verilen büyük avansı, beklentileri gerçeğe dönüştürmek için kullanamadı. Seçimlerin hemen ardından yaşanan iyimser havanın et- kisiyle yüzde 30'a yakın yükseliş gösteren borsayı ve dolann gerile- mesi durumunu koruyamadı. Bilgi vebeceri eksiliğine, ABD'nin Irak'a saldırmak istemesi ve Türkiye'yi de yanında görmek istemesinin getirdi- ği sıkıntılar ve pazarlıklann eklen- mesi hükümetin planladığı işlerin gerçekleşmesini iyice zorlaştırdı. So- nuç olarak 100 günün ardından AKP için, tüm kesimlenn 'zaman tanımak gerek işler yoluna girecektir' umudu, günler geçtikçe sönmeye başladı. Enflasyonda endişe 18 Kasun'da Cumhurbaşkanı Ah- met Necdet Sezer'in onayladığı AKP hükümeti, onayı beklemeden 16 Ka- sım günü, Acil Eylem Paketi'ni açık- ladı. Recep Tsyyip Erdoğan tarafin- dan duyurulan ve acil, kısa ve orta vadeli periyotlara aynlan hedefler içinde gerçekleşenler parmakla sayı- lacak kadar az. Ekonomik hedefler revıze edilecek, sosyal politikalar ve tanmda farklı çözümler görüşülecek- ti. Gecicı bütçe ancak bir ayda hazır- landı, 2003 bütçesi ıse henüz Mec- lis'e gelemedi. Programın sosyal ayağı işlerlik ka- zanamazken, tanmdaki sorunlara da farklı çözümler bulunamadı. Enlasyonun artış eğilimine girme- si, yıl sonu hedefi olan yüzde 17.4'ün yakalanmasını imkânsız hale getir- di. Şimdi bu hedefın tutması için yı- lın geri kalanında gerçekleşen enf- lasyonun yalnız yüzde 11.2 olması gerekiyor. İstenmeyenJeroldu Acil Eylem Planı'nda, verilen ma- li miladın kaldırılması sözü, Cum- hurbaşkanı'ndan veto yedi. tkinci kez Cumhurbaşkanına sunulan yasa ancak gerçekleşebildi. AKP'nın hararetle savunduğu bir diğer konuyu vergi banşı yasası oluş- turdu. Kamuoyunun büyük bir kesi- İJütçe çalışmalarını ve IMF görüşmelerini tamamlayamayan hükümetin, 'mületvekili lojmanlarını satarak kaynak elde edeceğiz' gibi açıklamaları gösteriden öteye gidemedi. Uygulamaların başarısızhğıfaiz ve enflasyonun yeniden yükselişe geçmesine yol açtı. r erginin tabana yayılması, reel sektörle işbirliği, yabancı sermaye akışının sağlanarak istihdam sorununun çözülmesi gibi sözler de sözde kaldı. Hatta Maliye Bakanı artık devletin baba olmadığını, kimsenin devletten bir şey beklememesi gerektiğini itirafetti. TEK PARTİ İYİMStRLİĞI ISASÜRDÜ IMKB-100 ENDEKSİ 15000- 11 15,11 2aii 13.12 27.12 noat HAZİNEİHALELERİNDE OLUŞAN BtLEŞJK 4~ 62%-. 60% -i 05.11 27.11 11.12 18.12 «7 AÇILAN KREDİ ÇABUK TÜKENDİ - 4 Kasım 2002 tarihinden Mbaren piyasalar aşın iyimser havaya gir- di. Dolar ve faizde sert düşüşler yaşanırken, borsa yüzde 40 yükseldi. Hükümetin kurulması ile büiikte tek parti ik- tidannın bekkndiği kadar ohımhı olmaması ryimserliğin yerini tedirginliğe bırakmasına neden oldu. Dolar seçim ön- cesi seviyesi olan 1 milyon 700 bin Kraya yaldaşa. faizJerde yaşanan düşüşten sonra seçim öncesindeki sevryesinin üs- tüne çıktL Borsa endeksi ise 14 bin puandan tekrar 11 bin puan semelerine döndü. minin istemediği yasa, Cumhurbaş- kanı'ndan döndü. Yasa yeniden Meclis'te görüşülecek. Plan'daki diğer konular kısa şöyle: • Kamu yatınm stoku gözden ge- çirilecek ve öncelikler belirlenecek- ti. Henüz sonuç yok. */ Kamuda havuz sistemi etkinleş- tirilecekti. Değişım olmadı. • Kamu kurumlannın hesaplann- da dısıpün ve şeffaflık sağlanacakn. • Vergi tabana yayılamadı. • Özelleştirmede hedeflenen 4 milyar dolarlık gelir, Türkiye ölçüle- ri içinde oldukça zordu. Zaten prog- ramın açıklanışından sonra somut tek "bir adım atılmadı.' -J >î • -:" • Bor Enstitüsü kurulacak ve iş- lenmiş mermer ihracı desteklenecek- ti. Adım atılmadı. • Yeni makam aracı alımından vazgeçıldı ama lojmanlann satışı fos çıktı. Sadece milletvekili lojmanlan- nın satılması karan alındı. Ar-Ge'ye yaptığı yatınmlann meyvesini alan şirket ABD'li Vita-mix'den sipariş aldı Arçelik teknoloji satacakEkonomi Servisi - Arçelik'in teknoloji şirketı Artesis, Teknoloji Ödüllü urünü MQM (Motor Hata Tanılama) için ABD'nin alanında önde gelen şirketlerinden Vita-mix'ten sipariş aldı. Arçelik'in Ar-Ge'ye yaptığı yatınmlar sonucunda teknoloji ihrâç eder hale geldiği ve kompresör üreticisi Copeland'in ardından şimdi de Vıta-mix'e teknoloji sattığı bildirildi. Sistemi öncelikle motor tedarikçi fırması Ametek ile birlikte motor kalite kontrolü amacıyla kullanacağı belirtilen Vita- mix'in , projenin ilerleyen safhalannda ise sistemi bitmiş ürünlerinin kalite kontrolünde de kullanmayı planladığı kaydedildi. Arçelik geçen yıl MQM'i ev ve ticari tip buzdolaplanyla klima sistemleri için kompresör, kondensör ve elektronik komponent üreten, ABD'de 9, Avrupa ve Asya'daki işletmeleriyle birlikte 18 fabrikası olan ve 8 bin çalışana sahip Copeland firmasma satmıştı. Ilk doğrudan saüş şirketi Endüstri ve ev tipi blender ile mikserler üreten Vita-mix, 1937 yılmda kuruldu. Başta ABD olmak üzere 45'ten fazla ülkeye sarış yapan ve ABD'de özellikle büyük zincir mağazalar tarafından ürünleri tercih edilen Vita-mix, 1949 yılmda televizyondan doğrudan pazarlama satış tekniğini kullanan ilk şirket unvannıı taşıyor. Vita-mix'in motor tedarikçi fırması Ametek ise ABD dışında 15 farklı ülkede8bin 100 çalışanıyla üretim yapıyor ve yıllık geliri 1 milyar dolann üzerinde bulunuyor. Arçelik, 1998 yılmda MQM kalite güvence sistemiyle Teknoloji Büyük Ödülü'nü aldıktan sonra bu ürünleri üretmek, geliştirmek ve dünya pazarlanna sunmak üzere aynı yıl teknoloji şirketi Artesis'i kurmuştu. v# ÜCRETLÎLER EN MAĞDURU Ne ikramiye ne de zamEkonomi Servisi - Ekonomik darboğazlarla her geçen gün biraz daha reel gelir kaybı yaşayan üc- retliler, AKP hükümetiyle birlikte daha da zor gün- ler geçirmeye başladı. 190 bini konsolide bütçeli kuruluşlarda olmak üzere kamuda çahşan yakla- şık 450 bin işçinin durumunu ele alan ve kamuda çalışanlara bu yıl yüzde 10 zam verilmesini plan- layan hükümet, geçen yıldan ödemediği ikramiye- leri de unutturma çabasında. Geçen yılki ikramiyelerle bu yılki ödeme tarihi henüz belirlenmemiş iki ikramiyenin ödenmeme- siyle bütçede 310 trilyon liralık bir tasarruf sağla- nacağı ileri sürüldü. Emeklilere verdiğı zammı birkaç taksitte geri almayı planlayan AKP, IMF'nin ısrarla üzerinde durduğu kamu personeü tasarrufu konusunda ne yapacağını netleştirmiş değil. Aynca bir yandan kamuda 30 yıhnı dolduran ve 60 yaşına gelen memurlann zorunlu emekli edil- mesine yönelik çalışmalar devam ederken, diğer yandan kamu işçisinin memur yapıhnasına yöne- lik çalışmalarda ekonomiden sorumlu kuruluşlar arasında görüş aynlığı yaşanıyor. Hazine, özelleştirilecek kunıluşlardan gelecek 60 bin işçı ile KlT'İerde istihdam fazlası olan 40 bin işçinin de memur statüsüne geçirilmesini istiyor. KADROLAŞMA SON SURÂT Atamalar hızlı olduEkonomi Servisi- AKP hükümetinin gerçekleş- tirdiği icraatlar az da olsa yok değil. Bu icraatlann başında da atamalar geldi. Erdemir'de yönetime Abdüflatif Şener'in ağabeyini getirerek kamudaki kadrolaşma hırsını gösteren hükümet, bir günde 28 atama yaparak rekor kırdı. Devlet Demir Yollann- dan, Türk Ha\3 Yollanna pek çok kamu kurum ve kunıluşunda AKP kadrolanna yakınlığı bilinen ve çoğunluğu yolsuzluk ya da benzeri suçlamalara muhatap olan kişıler yönetımlerde görev almaya başladı. Hükümetm yaptığı ender düzgün işlerden birini Tüketıci Yasası oluştururken, 2 yıldır topla- namayan Ekonomik ve Sosyal Konsey'in yeniden yapılanmasa da toplanır hale gelmesi de önemli bir başka konuyu oluşturdu. KAMU IHALE YASASI Değiştiremedi, kapsamını daralttı Ekonomi Servisi-Hükümetin, en yoğun çalıştı- ğı konulardan bin de Kamu Ihale Yasası oldu. Bir önceki hükümet tarafından hazırlanan ve kamuoyu ile uluslararası kuruluşlar tarafmdan olumlu karşı- lanan, kamu ihalelerinde şefaflığı sağlayacak ve kendini kanıtlayamamış şırketlerin ihale almasını önleyecekyasa 1 Ocak 2003 tarihmdeyürürlüğegi- recekti. Yasamn, yürürlüğe girmeden değişmesi için büyük çaba sarfeden AKP, istediğini başarama- yınca yasayı zamanında yürürlüğe soktu. Ancak, bu İcez de reform adı altında yerel yönetimlere büyük yetki tanıyan, belediyelerin yapacağı ihaleleri, iha- le mevzuatı kapsamı dışına taşıyan bir yasamn pe- şine düştü. AKP, ihale yetkilileri ile ihale işlemle- rini hazırlamak, yürütmek, sonuçlandırmak ve onaylamakla görevli olanlarm üçüncü derece akra- balannın da ihalelere girmesini istiyordu. LGITOPLUMUNA DOGRU ÖZLEM YÜZAK ozlem.yuzak@cumhuriyetcom.tr ABD'nin Irakoperasyonundaki ısran, Bir- leşmiş Milletler 21. yüzyılda gerekli mi, de- ğil mi tarbşması Avrupa Birliği'nin bölün- müşlüğü, dünya konjonkturünde yakın ge- lecekte var olandan çok farklı bir yapılan- ma yaşanacağının sinyallerini veriyor. Dış polftika yeni arayışını sürdürürken küresel- ieşme de ikinci dalga boyutunda seyredi- yor. İkinci dalga, küresel işgücünde yaşa- nryor. Ancak bu kez mağdur olan kesim ge- lişmiş olan ülkelerin eğitimli işgücü. ABD'de ve Avrupa'da uzun bir süreden beri kitlesel işten çıkarmalaryaşandığı bili- niyor. llginç olan bunun talep daralmasın- dan ya da şirketlerin iflaslanndan kaynak- lanmaması. Uluslararası rekabet karştsında maliyetlerini düşürmek isteyen şirketlerin üretm üslerini, bürolannı hatta kimi zaman merkezlerini gelişmekte olan ülkelere kay- dırmalan. Birkaç örnek verelim. Biri uçak mühen- disliğinden. ABD'li Boeing firması uçakla- nnı kanat ve bagaj bölümlerinin dizaynlan- nı Rusya'daki uzmanlara yaptınyor. Rus- ya'da matematikya da uçak mühendisliğin- de masteryapmış bir kişinin aylık ücreti 650 dolar. ABD'li meslektaşının ise bunun yak- laşık 10 katı. Hintli ve Çinli mühendisler daha önce ABD tarafından dizayn edilen çipler için kodlaryazıyorlardı. Şimdi iseTexas Instru- ments, Intel ve diğerieri için kendileri geliştiriyorlar. ABD'li meslektaşı ayda 7 bin dolar kazanırken 5 yıl deneyimli bir Hjntli- nin ücreti bin dolar. Fabrikalardan, konutlara kadar bilgisa- yarda yapılan mimari çizimlerin yeni rotası Macaristan, Filipinler ve Şili. Filipinlerde bir mimann aylık kazancı 250 dolar iken ABD'de aynı işe ödenen ücret 3 bin dolar. Genera Etectnc, Intel. Ptıılıps Mıcrasoft ve dığier etektrofuk devtemfi üetrn ve üüı geişbmıe nerkezi- Japonya ve G. Kore ıçm çagtı merKezfen ıse daha çok Çn'ın kryı kentlemıde Küreselleşmede İkinci Dalga Bu gelişmeler küreselleşmenin ikinci dal- gası ve global ekonomiyi yeniden şekillen- diren yeni en büyük akımlardan biri. Ilk dal- ga bundan 20 yıl önce özellikle ayakkabı, tekstil, elektronik ve oyuncakta ernek yo- ğun ve ucuz işgücü için gelişmekte olan ül- kelerin tercih edilmesiyle başlarmştı. Şimdi ise yalnız bilişim ve iletişim sektörü değil, finans, banka- alık, mühendislik hizmetleri, sigortaalık, mimariık gibi iş kollannda da gelişmekte olan ülkelere doğru cidi bir akın var. Zengin kuzeyin yüksek ücretlileri işle- rini zorunlu olarak yoksul güneyin eğitimli, akıcı bir yabancı dile sahip bireylerine dev- rediyoriar. Araştırmalar 2015 yılına kadar ABD'de 3.3 miryon beyaz yakalının işsiz ka- HirrHive ABD'li [TNzmet sağlayıalar Macanstan, P<xonya ve Cek Cumhuriyeti'nde ofis açarak Avrupalı müştenlenne buradan hzmet vetTyortar. Ronıanya ve Bıiganstan se daha çok Alman şırtseöenmn gözdesı 8 an aşıun yabana şırket 9 ay-ı H park içindeflberopbk ağlaria çahşr/or. Bunun yarasıra Ingıtece bılen kolei eğıtımlı ftnais ve muhasebe uzmartan, yaalımcılar mımanaf ve trafik sanatçıön da yabancı şırVe'ler çnt çal ş^yor Boemg, Nortel, Motorota ve ırel m bu ûfcede de Ar-Ge merkeaen özeHde, rr, matematik ve biydicp alanmda master ve doktoolı oenonâe buyük talec var Çok uzak üketen tenah etmeyer ABD firmalar İçin fT ve mühendıslık cennetı Otomobv ve elektronik ştrketlennn üretimlennı DL komşu jlkeye kaydırmalan mijhendısliK alanında da patlamaya yolactı Ispanyolca konuşan şırketter ABO ve A<njpaı duşuk telekom makjetı ve eğrtımle ışgücû yOzunden başkent San Jose^i terah edryof lyı eğrtımlı Fransızca. Irgılızce Almanca konuşan personel Avnjpafı şırketlenn çağn merkeztefirKJe gorev alryor Çıpdızaynı, ITtametı çağrı merkezı ve finans hızmetı 'e en gozde ülkelerden bin Hınt fırmaian artık küresel lıderiır lacağını ve 136 milyardolarlık bir ücret port- föyünün Uzakdoğu, Doğu Avrupa ve Gü- ney Afrika'ya kayacağını gösteriyor. Batılı şirketler maliyetleri düşürerek para- lanna para katbkça, Batılı işsizlerin sayısı ar- tıyor. HSCB gibi Ingiliz bankalannın arka bahçeleri Çin ve Hindistan. Fransız firma- lar çağn merkezlerini Mauritius'a kaydınr- ken başta Siemens olmak üzere Alman şir- ketleri Rusya ve Doğu Avrupa'ya yöneliyor. Peki bu arada ABD ve Avrupa'nın beyaz yakalılanna ne oluyor? Var olan ücretler şimdiden yaklaşık yüzde 20 oranında dü- şürülmüş. Ancak bu yine de iş kaybını ön- leyemiyor. Şüphesiz kimi stratejik öneme sahip Ar-Ge'lerin ve müşteri ile yüz yüze ol- manın gerekli olduğu iş kollan bu ülkelerde durmak zorunda Aynca, ABD bu kez de genetik ve nanoteknoloji başta olmak üze- re yeni alanlara doğru kayıyor. Sonuçta küresel bilgi ekonomisi geliş- mekte olan ülkeler açısından büyük bir şans. Tabii bu yeni akımın önemini önceden kavrama becerisine sahip olan ülkeler için. Bilgi toplumu olma yolunda ulusal politika- lar oluşturan, eğıtim sistemlerini küresel ekonominin talepleri doğrultusunda yeni- den düzenleyen ülkeler globalleşmenin kaymağını yemeye başladılar. Türkiye ve Türkiye gibiler ise ne yazık ki hâlâ avuçlan- nı yalıyor...