Catalog

SAYFA CUMHURİYET 5 TEMMUZ 1998 PAZAR OLAYLAR VE GÖRÜŞLER Karâyollan Kan Irmaklan BEHZATAY K imi ılginç gazete ha- berlerini makaslayıp dosyama koyanm. Bu haberlerden biri. Ak- han Hilmi Çamur- dan'la ılgili. Çamur- dan. ulaşım sorunumuzun karayolla- nyla değil. demiryollannın geliştirilme- sıyle çözümlenebileceğine ilgı uyandır- mak için Edirne'den Adana'ya dek yii- rümeye başlıyor ve gazetecilenn soru- lannı şöyle yanıtlıyor: "Ben/Çukurova KffikyaCephesi Ko- mutanlanndan İstiklal Savaşı Gazisi Hilmi torunu. Mustafa Ruhi oğlu, Ada- na 1954 doğumlu Akhan Hilmi Çamur- dan. Mutluyum, çünkü deminolcu- yum! Demir>ollan1 ıun özelleştirilme- sine karşmm! Türki>e"nin ulaşım so- rununun otoyollaria değil, demir>olla- nnın iyileştirüınesiyie çözülebileceği ko- nusunda kamunun dikkatini çekmek için Edirne'den Adana'ya yürüyonım_" Bu yurtsever ve yürekli yurttaşımı- zın girişimi hem gözlerimı yaşarttı hem ' de çocukluğumda söylenen bır türkü- yü anımsattı: "Uzayıp giden o tren yol- Ian..." 1929 dünya ekonomik bunalımını yaşarken; yurdumuzu talan eden em- peryalistlerle savaşıp yengiyi kazan- dıktan sonra başta Gazi Mustafa KemaL, İsmet Paşa ve öbür kurtuluş savaşçıla- n ülkemızın esenlığini devletçilik. dev- rimcilik. halkçılık ilkelerinde görmüş- ler... Biryandan Osmanlı lmparatorlu- ğu'nun Düyun-u Umumiye borçlannı öderlerken. kendı gücümüz ve kıt ola- naklanmızla bayındtrlaştırma ve kalkın- ma girişimi başlatmışlardır. Bu giri- şimlerden biri elbette demiryollannın yapımıydı. İsmet Paşa, anılarında şöy- le söyler: - Dariık ve dış dünyayla her tüıiü ma- li ilişkinin kesik olduğu bir bekleme de*- rinde Ankaradan kalkmış Sıvas'a git- miştik. 1930'da ben, Sıvas demiryolunun açış sö> le\ini sö> lemiştim. Liukışla'dan iki yönlü olarak. Vkdeni/'le Karade- niz'i birbirine bağlayacak yapım sürii- yordu. 1930'dan sonra Erzurum yönü- ne Üeriedik. En sonunda Sankamış yö- resine varmış olarak yönetimi devrettik. Biz sanınm Horasan Istasyonu'nda kal- mıştık. Bizden sonra Horasan'dan Sa- nkamış'a çıkmak beş > ıl sürmüştür." (Hatıralar. lkinci Cilt. sayfa 264-265, Bilgi Yayınevi. ikinci basım, 1992. Bu anılann dilini sadeleştırdim.) Demiryolu siyasası çok ilginçtir, önemlidir. Çeşitli kaynaklardan edin- diğim ve derlediğim bilgilere göre: Demiryollannın uzunluğu Cumhuri- yet'in kuruluşundan lkinci Dünya Sa- vaşı'na değin geçen 22 yılda, yüzde 100'e yakın artışla 3.756 kilometreden 7.381 kilometreye ulaşır. Bundan son- ra, 50 yılı geçkin sürede demiryollan- nın uzunluğu yüzde 12 dolayında art- tınlarak ancak 8.600 kilometreye ulaş- tınlabilir... Evet, 22 yılda yüzde 100'e yakın bir artış, 50 yılı geçkin bir süre- de ise yüzde 12 dolayında bir artış... Üs- telik o ilk 22 yıl, savaştan yeni çıktığı- mız. sakat kalmışlanmızla, saynlan- mızla, yoklukla ve az nüfusumuzla ya- şadığımızacı yfllar... Birdedünya, eko- nomik bunalımlapençeleşirken... Birde. evet bir de, imparatorluktan kalan ge- nel borçları ödediğimiz yıllar... Yine kimı belgelerden edindiğim bil- gilere göre: 1950 yılında, Bayındırlık Bakanlığı'na karâyollan ve demiryol- lan için verilen ödenekten karayollan- na aynlan pay, demiryollanna aynlan paydan 3katçoktur... Daha sonraki yıl- lar dahadaacıklı bir görünümde... Söz- gelimi 1976 yılında. karayollanna ay- nlan pay, demiryollanna ayrılanın 34 katıdır... Üç yıl önce, yani 1995'te ise karayollanna yüzde 70 pay aynlırken, demiryollanna yüzde 10'luk bir pay aynlmıştır. (Cumhunyet, 5 Mayıs 1997). "Demiryolculıık komünistliktir" dı- yebilen, cumhurbaşkanlıgı katınayük- selebilmiş kişiler yüzünden karayolla- n kan ırmaklan oldu... Bir yılda 5.174 kişi trafik kazalannda öldü (1997). Bu- nun ekonomik sonuçlan da var... Yakın- lannı yitirenlerin gözyaşlan da var... Avrupa'da yolcu ve yük taşımacılı- ğınm yansı demiryollannda yapılırken ülkemizde yüzde 95'i karayollarında yapılıyor, sağlıksız biçimde... Bütün bunlann nedenleri: Cumhur- başkanlıgı katına yükselmiş birinin. yukandaki alıntıladığım sözünün kay- nağı olan sakat, gülünç, utanç vericı anlayış. Bu, bir. lkincisi: Karâyollan ihalelerinde kimi varsıllann vurgunla- nna, yolsuzluklanna yardım ederek, göz yumarak siyasal yandaşlar edin- mek... Üçüncüsü: Dünya ulaşım siya- sasım görmezlikten gelmek, inceleme- mek vb... ICazananlar pek çok kazanırlarken karayollan kan ırmaklan oldu... Uyanın artık aymazlıktan yurttaşla- nmız! Siyasacılann başımıza ne denli bela olduklannı artık anlayınız! Bıçak kemiğedayandı!.. OYKV E>r. ISezihe Anız (Başkan). Yazar F'tisun AJkatfa Eleştırmen Ortıan Duru (Raportör), Yazar IVof.Dr.BlrolEnd Marmara ÜnixirrsaesiAtatürk Eğinm Fakiiltesı Turk Dılı ve Edebiyan Eğüimi Anabilım Dalı Öğretım Oyesi Ayla Kutlu Yazar Mustafb Xlmisi TUrkıye /ş Bankası A£. Yönetım fCuruh* Uycsı Doç. Dr. Abdullali l.çnıan Mirrtar Sinan Onıvcrsitcst Fen ELd&bıyca FakiUtesi Ögrvtim ÎSyesi RESLM Prv€. Dr. ^Vclnan 1\ır3ni CBaşkan), ftessam-Yasar Prof. Ozdemir AMası Mırruv Sinan Üniversitesi Crtizel Sanat/ar Fakultesi Ögrvtim Oyesi ŞereT Bigsüı Ressam Prrf. Nege Erdak Mımar Sinan Üniverstiesi Giizel Sanatlar FakiUtesi Ögnetim Oyesi Dr. Kıymet Giray (Raportör). Ankara Onn^ersıtesi m~CF Sanat Tanhı Anatnlırn Daiı Öğretim Oyesı- A. Emre Kocaoghı Türkıye İs Bankası A.Ş. Y&netım Kurrdu Oyesi ProT. Dr. Hüsamettin Koçan \far-mara Onrwrsıresı Gîizel Sanallar FaJcuitesi Dekanı I>JC"EU£!Vti P*-of. Dr. M«iıı And (BSjjkan). Ti*rkxye Bilımler Akademısı Oyesi Pwraf. Dr. Reşat Genç AtatUrk Kultıtr, Oll ve Tarth Yuksek Kunjmu Başkanı Prof. Dr. bısan Guneş CRaportür), Anaaolu •ı Edebıvar Faku/tesi Dekant İ S B A N I C A S I '98 f. Dr. Ahmet Mumcu Başkent t/ni\'ersitesi Hukuk FakiUtesi Öğrvtım Oyesi . Dr. Orhan Oğuz Marmara Çagdas Bilimler Vakfi Baskanı Nfustafia ÖzyureK Türkıye İs Bankası A~Ş. Yönetım Kuruiu Oyesi Ortıan SİUer Tarih Vakfi G*nel Sekn*teri Üllcemizin; edebiyat, sanat ve bilim alanında değerli eserler kazanması için yaratıcılara, layık oldukları desteği vermek... İş Bankası, tam 18 yıl önce Büyük Ödül geleneğini bu amaçla başlattı. Ve desteğini bu yıl da sürdürüyor. 'Büyük Ödül 98'in konulan şöyle: Edebiyat alanında 'Öykü' Sanat alanında (resim) 'Cumhunyet Işığı* Toplum ve İnsan Bilimleri alanında (inceleme) 'Cumhunyet 75*. Büyük Ödüller; her dal için 2 milyar lira, İş Bankası Büyük Ödül Simgesi ve Onur Belgesi'nden oluşuyor. INJasıl katılacaksınız? Eserlerin, en geç 3O Ekim 1998 Cuma günü saat 17.OO'ye kadar Türkiye İş Bankası Genel Müdürlük Halkla İlişkiler Müdürlüğü Atarürk Bulvarı 191 Kavakhdere O6684 Ankara adresine ulaşmış olması gerekiyor. Büyük Ödül için kişisel başvuru yapılabileceği gibi, ödül konusu olan dallarla ilgili kurutn, kuruluş, yayınevleri, uzmanlar ve eleştirmenler de eser önerebilirler. Büyük Ödül Yönetmeliği'ni ve her dal için katılım koşullannı içeren broşüriimüzü yukandaki adresten edinebilir, daha ayrıntılı bilgi için (O312) 413 95 62 numaralı telefonu arayabilirsiniz. TURKIYE İŞ BANKASI PENCERE Platonik. Yazımızın başlığındaki sözcük kimsenin yaban- cısı değildir, günlük yaşamda çok kullanılır, yıllar- dan beri dillerde dolaşan bir şarkı da var: "Seni uzaktan sevmek Aşklann en güzeli." Ancak yürekte tutuşup hayata geçirilememiş sevdanın insanı kahrettiği de bilinir. "Platonik" sözcüğü Isa'dan önce 5'inci yüzyıl- da yaşamış filozofa niçin gönderme yapıyor?.. Çünkü Platon'un devlete ve devlet adamına ıliş- kin görüşleri kâğrt üzerinde kaldı, yaşamda ger- çekleştirilemedi. • Platon sözcüğü "genış, yassı" anlamına geliyon filozofun asıl adı Aristokles, I.Ö. 428 yılında doğ- muş, gençliğınde yaman bir güreşçiymiş, geniş omuzlarını vurgulayan "Platon " takma adıyla anı- lıyor. Sokrates'in öğrencisi Platon, sevgili öğretme- ni dinsizlik suçlamasıyla ölüm cezasına çarptın- lınca Atina'yı terk etmek zorunda kalır; on iki yıl sürer bu gezgincilığı. O sırada Sirakuza Kralı Di- yonisyos'muş, hem zalim hem edebiyata düşkün Kral, Platon'u kayınbıraden Dion aracılığıyla sa- rayına buyur eder; ama, Kral ile filozof arasında- ki ilişki, felsefe tartışmalarında bir çatışmaya dö- nüşür. Platon bir keresinde Diyonisyos'un yanıl- gısını yüzüne vurunca, Kral der ki: "- Bir bunağın lâfları bunlar..." Platon: "- Senin sözlerinde birzalimin sevinci var..." Diyonisyos fılozofu zincire vurdurup köle olarak satması için bir kaptana teslım ederken: "- Onun için kaygılanma" der, "öy/e bır filozof- tur ki olup bitenlerı fark etmeyecektir." Platon yaşamının en korkunç günlerini geçirir, Agina'daki köle pazarında haraç mezat satılırken zengin dostu Gırneli Annikeris tarafından ucuza satın alınır. Annikeris Platon'u hem azat eder hem de Atina'da bir okul açması için yüklüce para ve- rir. Platon, Hekademos korusunda bir toprak sa- tın alır; çınarlann gölgesindeki tapınakta okulunu açar; bu "Akademi" Isa'dan sonra 5'inci yüzyıla dek sürecektir. • Platon "yUcade/n/"sinde "Bir devletin düzeni nasıl olmalı" sorusunu irdeliyordu. Bu dönemde Sicilyalı arkadaşı Dion, kuramını uygulaması için Platon'u Sirakuza'ya çağırdı; çünkü zalim Diyonis- yos ölmüştü. Platon öneriyi benimsedi. Ne var ki evdeki hesap çarşıya uymadı; Siraku- za Sarayı'nda her şey entrikaya bulaşmış, felse- fe düşmanlığı azmış, erdemlerçürümüş, Platon'un fikirlerini uygulama olanakları yok edilmişti. Isa'dan önceki 5'inci yüzyılda kölelik toplumunda erdem- li bir devlet nasıl kurulabilirdi?.. Ne var ki tarihte bugünkü koşulları aramak kadar anlamsız bir ça- ba olamaz. Platon uygulamaya geçirilememiş kuramların filozofu olarak 81 yaşında gözlerini bu dünyaya ka- padı; "platonik" sözcüğü bu yüzden türetildi. • Cumhuriyet, Sokrates'in öğrencisi Platon'un "Devlet Adamı" adlı yapıtını bu salı okurtarına su- nuyor. Tam zamanı değil mi!.. Devlet çeteleşme nedeniyle suçlanıyor, yolsuz- luk Meclis'in koltuklarına döşenmiş, devlet ada- mı "nın gündüz vakti fenerle arandığı bir dönem ya- şıyoruz. Sanki her şey kokuşmuş, çürümüş... "Temiz toplum"a özlemlerimiz kaç yıldan bu yana "platonik" kalıyor?.. Aydınlanma devriminin ilk öğretmenlerinden AZİZTANER Cumhuriyete ve Atatürk devrimlerine olan inancıyla, öğrencilerine ışık tuttu. Ilkeli ve onurlu yaşadı. Yüce amsına selam olsun. Eşi, kızı, öğrencileri TEŞEKKUR Diş ameliyatımı başanyla yapan Prof. Dr. TURAN BtŞKİN'e ve Dt. METÎN GÜRSAN'a teşekkür ederim. SERAPERCAN AKADEMİK VE BÜROKRATİK ETİĞE DESTEK Çoğu değerlerimizin yitirildiği günümüzde, koltuk uğruna meslek etiğinden ödün vermeyerek, Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü görevinden istifa eden Prof. Dr. ENDER VARtNLlOĞLU'nu ilkeli tutumuyla topluma ve hepimize ömek olan bu davranışından dolayı kutlar, kendisinin yanında olduğumuzu kamuoyunun bilgisine sunanz. KÜLTÜR-SEN İstanbul Şubesi ARKEOLOJt ve ARKEOLOGLAR DERNEĞ1 istanbul Şubesi TOBAV Tiyatro, Opera ve Bale Çalışanlan Yardımlaşma Vakfı İstanbul Şubesi