Catalog

CUMHURİYET/6 DİZİ-RÖPORTAJ 11 EKİM 1990 Madende ağıt dmmez $ÖKRAN KETENCÎ Maden işçisi ne alıyor, ne istiyor?Genel Maden-Iş Sendıkası1 nın TTK'da çalışan 42 bın uyesı ışçi ıçın toplu pazarlık masasın- da istediklerinı açıklaması ile kamuoyuna yansıyan bır tartış- ma var; siyasi iktidar-işveren cephesı son aylarda gıderek kampanyaya donuşen açıklama- larında "aşın" ışçı ve sendıka is- teklerınden soz ediyorlar. En uç ornek olarak da Genel Maden- lş'ın toplusozleşme masasında- kı ıstemlerı gostenlıyor. Ister istemez, ışçilerle yapılan sohbetlerin, madencilerin ucret ve yaşam koşullanna ılişkin açıklamalannın dışında, Genel Maden-Iş Sendikası'nın toplu pazarlık masasındakı rakamla- rına biraz daha ayrıntılı eğilmek gereğmı duyuyoruz. Once ıjçmın de ağzından duş- meyen 1980'den bu yana yoksul- laşmanın kaynağı olan enflas- yon altında kalan ucret artışla- rının kayıplarma bakıyoruz. Yıl- lara gore gerçek enflasyon ve toplusozleşme zammı arasında hep işçı akyhine fark olmuş. Tek tek yıllar için yuzdeli eksi hanesı sırasıyla şöyle yazılmış. Rekor kayıp 1980 yıh ıçın eksı %34.1 olmak uzere, eksılı yuzdeler şoy- le: 1981 »0İ9.1, sırasıyla %11.5, 10.6, 18.3, 27.1, 4.7,23.3, 4.8 ve en son 1989 yılında %6. Tabıı 1980 yılından bu yana gerçek kaybı bulmak, matema- tıksel olarak her yılın kayıp oranlannın toplanması ıle olmu- yor Matematık ve ıstatıstık bı- lenlerın yapmalan gereken he- saplardan ortaya çıkan sonuca ancak bız burada bakabiliyoruz. Genel Maden-lş Sendikası'nın bilimsel hesaplamalar sonunda toplu pazarlık masasına sundu- ğu, 1980'den bu yana TTK işçı- lerinin enflasyon ve refah kay- bının karşılanması ıçın olması gereken ucretlerinin dokum tab- loları şoyle: 1980'DEN BU YANA TTK İSÇİLERINİN ENFLASYON VE REFAH KAYBIMN KARŞ1LANABİLMESİ İCİN OLMASI GEREKEN ÛCRETLERİ t. GL «Y 1 GRUP 88118 •5 II 86075 £ III 84 202 | IV 82585 5 V 81075 g VI 79666 3 VII 78413 - VIII 77272 | IX 76537 5 X 75.800 "" XI 75070 II. 6 AY 114 553 111897 109462 107360 105397 103565 101536 100453 99498 98540 97591 MOT: II 6 ay ıçın yıllık %60 enflasyon tahmırtı ıle %30 ılave yapılmıştır Şımdı bır de ışçının bugunku tum siyasi ıktıdar-işveren cephe- ucret durumu ve sendikanın, sıne "aşın" ılan edılen ıstemle- Cumhurbaşkanı'ndan başlayarak rıne tablo olarak bır goz atalım. Uyuşmazhk aşamasında işve- renın verdiği son rakamlar şoyle: İŞÇİLİKLER HALEN 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 (GöıHSk ftcıvt) 17 845 17 490 17160 16 870 16 600 16 360 16130 15 925 15 800 15 675 15 545 TEMJF 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 (1. alt ıy) 98 000 96 000 94 000 92 500 91000 89 500 88 200 87100 86 400 85 750 85 000 TEKÜF 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 N. atbay 146 000 143 000 140 000 137 000 135 000 132 000 130 000 128 000 127 000 126 000 125 000 Tirt K M M S M ' I I TTK felari IÇnl MMMJİ •CTVl HOn 1.aHny:%50+12QQO0 H. altı ay: %25+50 000 l m. attı ay: %25 ' IV. alto ar. %25 Bız tabloları yorumsuz ver* dık %500'u aşan sendika iste- mının nereden kavnaklandığını gorduk. Sendıka ısteroı ıle işve- ren tarafın verdığı arasındaki uçurumu da. "Kim haklı, kım haksız?" Sız kendi vicdanınızla karar verin. 8 saat yeraltında kazma sallayan insanların yiyecek torbalarından çıkanlar: Bir ekmek, iki domates Madenci açlıga taliııı ediyor MADENCILER KONUŞUYOR Şu halimize güldüğümüz yiyecek torbaları var ya, bakkalda deftere 4-5 bin liralık hesap yazıyor. Bakkala aylık hesap 150-200 binden aşağı kapanmaz. Şu gördüğünüz torba, bir de sıgara; ayda 200 bin lira şahsıma gidiyor. Eskiden bu torbalarda peynir, zeytin olurdu. Bol bol meyve, taze ekmek alabildiğimiz günler vardı. Şimdi işler gün günden kötüye şidiyor. Şimdı ben en son ikıde yemek yedim. Aşağıda durmadan kazma sallayacağım. — 5 — Vardiya çıkış zılı çalmadan hantal dev demir asansorler bir- kaç kez kontrolden geçırılıyor. Dunyanın en denn çahşılan ku- yularından biri olan Kozlu'da ocak başındayız. Biraz sonra 8 saattir 425-600 metre derinde çalışmış işçiler çıkarılacak. Yer- lerine aralannda bir saatı bulan bir hazırlık faslını izlediğimiz iş- çiler inecek. Ocağa ınmek uzere gereklı tüm hazırlıklarını tamamlamış, ellerinde yiyecek torbaları olan işçılerden, durumu en çıplak ha- li ile gorebilmek uzere yiyecek torbalarını açmalannı ıstedim. Sonra yaptığımdan utandım. Si- zin de okurken utanacağınızdan eminım. 8 saat yerin en altında kazma sallayacak, yuk taşıyacak, toz- lu, gazlı havada ıki buklu'm yu- rüyüp çalışacak ınsanlann yan- larında taşıdıklan yiyecek tor- balarından çıkanları gormek, hepımiz adına, ınsan hakları adına gerçekten çok çok utanç verici. Bir-iki domates, yarım ya da daha büyük bir parça ekmek Bir salkım uzum, bir ekmek. Daha kötusu parça parça kal- mış bayat ekmek dilımlerınden oluşan bir kalabahk ıle bır do- mates. Daha ıyisı bir domates bir salatalık ve bır salkım uzum bir arada ve daha taze sayılabi- lecek bır ekmek. Bırı iki tane- sinden ancak birkaç zeytin, ek olarak kuçuk bir dılım peynir çıktığında, gruptaki butun işçi- ler birden "Haydı haydi iyısin." Ya da "Allah versın" turunden sözcuklerle işi alaya aiarak tep- kilerini gösteriyorlar. 6500-7000 işçınin çalıştığı, Türkıye'nin en çağdaş, en bu- yük ve ucretlerin de en yuksek sayıldığı Zonguldak'ın ıçindekı Kozlu madenının ocak başında bulunduğumuzu anımsatmak ısterım... Ve boyle bir ışletme- de bıle ocağa kazma sallamaya giden ışçilerin iş giysılerinin de berbat halde gorunduğunu, ba- zılarının parçalanmış ayakkabı, çızme ıle ocağa inmeye hazırlan- dığını. Ocağa mmeden en az bir sa- atlik bir hazırlık geçiren maden- ci çıktıktan sonra yıkanma, ış malzemelerini yerleştirme ıle bır o kadardan da fazla zaman har- cayacak, sonra da ya evi, köyu yakınsa yolunu tutacak, ya da yemekhaneye inecek. Durumuna gore en az 10 sa- atlık. bazılarında 11-12 saatlık ara ıle yenebılen yemeğın tumu anlamındaki yiyecek torbaları- nın ıçindekı sefalet, o ana kadar çok yumuşak geçen sohbetı bır- denbıre kızıştırdı. Bırı dığerinin sözunıi aiarak "kader utansın" havasında ol- madıkları dile getirildi. — Eskiden bu torbalarda hıç değilse peynir zeytin olurdu. Bol bol meyve, taze ekmek alabildi- ğımız gunlerımiz de vardı. Şım- dı ışler gunden gune kötuye gı- diyor. — Sozde toplusozleşme ile iyı haklar alınıyor. 2-3 ay biraz borç, gedik kapatıp yiyecek çt- kınlarımıza daha cömert davra- nabılıyoruz. O da hesabını bil- meye bağlı. Sonrakı aylar yenı sozleşmeye kadar hep odunç, borç almakla geçiyor. — Şu halimize gulduğumuz torbalar var ya, bakkalda def- tere 4-5 bin liralık bir hesap ya- zıyor. Bakkala aylık hesap ode- riz 150-200 bin liradan aşağısı kapamaz. — Kendimi örnek vereyim. Çoğu arkadaşım gibi hem ken- dı grubumda, hem boş grupta çalışıyorum. Yanı aralıksız oca- ğa iniyorum. Şu görduğunuz torba bır de sıgara masrafım, ayda 200 bin lira şahsıma gidi- yor. Geriye ev için, her şey için 400 bın lira kalıyor. Bozdur bozdur harca. — 1980'den bu yana her gun işler daha kötuye gidiyor. Evde neyımiz varsa, ne yaptıksa eski- den yaptık. Şimdi eldekı gırtla- ğa zor yetiyor. Maden işçisi uçu- rumda. — Şimdi ben en son ıkıde ye- mek yedim. Aşağıda durmadan kazma sallayacağım. tkı doma- tes, şu görduğun ekmekle kar- nımı doyuracağım. Akşam son- ra bir daha ancak l'den sonra yemek yiyebıleceğim. — Ureten biaz. Başkalan ya- şıyor. Biz ınsan mıyız? Daha ne kadar susacağımızı sanıyorlar. Dunyada bu halde, bu parayla madende çalışılır mı? — Maymunun gözu açıldı. Bu rezıllık böyle surmez.. Bırı ayağını one uzatıp bağı- rıyor.. — Şu ayakkabı ıle ocağa ınen madenci dunyada kaldı mı? Bir çızme verirler, hemen yırtılır. Geristne kanşmazlar. Sen de yırtılmış kendi ayakkabınla inersin. — Peki ya iş dışı saatler, na- sıl yaşanır, nasıl dinlenilır, eğ- lenilir, tatilde ne yapılır? — Ne tatili? Alay mı ediyor- sunuz. Tatile kim gidecek? Kö- ye gıdılir. Eskisi gibi kahvede bile oturulamıyor. O da paray- la, cay da parayla. Ona bile yet- nıez oldu. — Evet gazete okumaya ça- lışıyoruz. Tabıi ki alamıyoruz. Sendikada, kahvede gazete oku- maya çalışıyoruz. Televızyon her şeyi vermiyor. Gazete biraz daha ıyı. — Madende çalışmak nasıl bir duygu mu? Korkuya alışır- sın. Korka korka çalışırsın. Ben 6 senelik lağımcıyım. Ayağıma taş düştu, sakatlandım. Ayagım sakat, yine çalışıyorum. — 12 yıllık işçiyim. Yaralan- dım, %5 ış kazası raporum var. Şimdi naklıyatta çalışıyorum. — Ayağım goçukte kaldı. Bır başka kazada kaburga kemikle- rim kınldı. 45 gun yattım. Baş- ka kazalarda da 2 ay, 15 gun yattım. Yine işe döndum. 15 yıl- lık domuzdamcıyım. İşçiler, sayısız kaza geçirmiş, her tarafında yara izleri kalmış, ölmemeyi başarmış bır arkadaş- lannı "işte domuz gibi bir adam" diye gulerek one çıkarı- yorlar. Ölmeden kaza geçırmek, bir tur övunç kaynağı, meslek kıdemi, nerede ıse onuru haline gelmış. Yine gulunerek bir tur onur- muş gibi yanıtlanan soru çocuk sayısı. Kedı kendileriyle de alay ederek çok çocuk sahıbı olmak- la övunuyorlar. Bu sorunun ozet yanıtlaması, "4 çocuktan aşağısı olmaz, 20 çocuktan yu- kan çılulmaz" oluyor. Belkı bi- raz abartılı yine de ortalamanın 4-6 arası olduğu tek tek yanıt- lardan ortaya çıkıyor. Tabii çocuklardan konu yine geçun derdine, toplusozleşmeye kayıyor. Guluşmeler unutulup yine öfkelı konuşmalar başlı- yor. — Çocukların yuzlerine ba- kamıyoruz. Giyimlerini, yemek nafakalannı karşılayamıyoruz. Bu yıl okul masraflannı bir ya- na attık. — Yetti artık. Bu toplusozleş- me bir şeyleri duzeltmeh. Bu se- fer çok kararlıyız. Bizi yok say- maktan, insan yerine koyma- maktan vazgeçsınler. Bizi cıddı- ye alsınlar. YaroK Madenin sogok yfe* ACILI KAD1NLAR — Ölen madencilerin e>inde gözii yaşlı dullar ve yaşam savaşına yenik başla>-an çocuklar kalır. Ölen kocasından kalan 600 bin lira ile 6 çocuk büyütecek Madenci dıüıı dertliÇaycuma Sandallar köyûn- den Kadir Özbaş ıle bırlikte gö- çukte ölen Nijazi Hamaratlı'nın ailesini gormek ıstedik. Her za- man olduğu gibi madencının her turden sorununun toplandığı çok kalabahk bır aile ile karşı- laştık. Aynı evden, madenciyı yansıtan pek çok öyku birden doğdu. 1989 yılında Asma'daki go- çukte kalaıak olen Nıyazı Ha- maratlı'nın eşı Habibe Hama- ratiı, hâlâ çok ofkeli anlatıyor- du: "Onceden kocam boş gru- bunda çalışmazdı. Kazandıgı bi- ze veterdi. Hayat pahalılığında aldığı ucretle geçinemez olunca, boş grubunda çalışırken oldu. 6 çocukla ortada kaldım." 6 çocuk babası Nıvazı Hama- ratlı köyde evini yapmaya çalış- mış. Bitiremeden olmuş. Baba- sıyla birlıkte bir de traktor sa- hıbi olmuşlar. Şımdı çok buyuk bir ailenın gozbebeği olan, or- tak kullamlan bır traktor. Habibe Hamarath 600 bin li- ra bağlanan maaşla 6 çocuğun nasıl buyuyeceğı derdine duş- muş. En buyuk oğlan 16 yaşın- da. Yöre için giderek geçerli ol- maya başlayan bir çözum bu- lunmuş. Parasız yatılı okuyor- muş. "hoca olsun" diye koca babası yollamış. Buyuduğunde babasının yerıne, '"babası öldü" diye alırlarsa, madene çalışma- ya gıdermiş. Niyazi HamaratlT- nın ölumunden sonra 4.5 mil- yonluk bır tazminat ödenmış Kan parası davası hâlâ süruyor- muş. Ne zaman biter, nasıl bi- ter onlar da pek bılemiyorlar. Aynı bahçeye bakan evlerden aıle bir bır toplanıyor. Nıyazı Hamarath'nın annesi Vasfıye yanımıza gelıyor. 7 doğum yap- mış. Biri goçukte kalmış, bin öyle ohnuş. Bir de ışsız oğlu var. Dort kızı "nasılsa kocada" di- ye saymıyor. Işsiz oğlunun der- dınde. Ölen oğlunun yerine işe alabilirler mi? Biz yardım ede- bılir miyiz? merakında. Etrafı- mızı bir kısmı olen, bir diğer grubu işsız oğlunun çocukları sarmış. İşsız oğlu için ölenden çok dertlenmeyi surdurup "Baksanıza kalabalığı da yerin- de. Ne olacak hali?" diyor. Olen kardeşinın yerine işe alınmayı son umut goren Seyfi Hamarath 34 yaşında. Onun da 5 çocuğu var. İş ıçın başvurma- dığı kapı, gıtmedığı yer kaJma- mış gibi. Bolu, Çorum, Diyar- bakır, Kutahya, Isparta'da ge- çicı ışlerde çalışmış. Aile kala- balığını bırakamadığı için gidip gidip donmuş. Tabıi kı derdi, koyden gıdıp geleceği devamh bir iş sahıbi olmak. Topraklan çok az, olen ağabeyden kalaa traktorle ekip biçtiklen kann doyurmuyor. Başka şehirlerde- kı birkaç aylık işlerle kazandık^ ları aıleyi doyurmuyor. "Ma» denden emekli babamın parasir na bakmaktan utanıyorum. Ölen ağabeyimin işini almak için kaç kez dilekçe verdim. Bir cevap alamadım. tş için nerele- re nerelere başvurmadım" söz lerı ıle hayıflanıyor.. » Galeri . Atölye PERA • 146 97 38 • 132 64 26, Destek Reasürans 45. yıl etkinlikleri Türkiye İş Bankası koleksiyonu 19. Yüzyıldan Günümüze Türk Resim Sanatı 3 ekim - 2 kasım 1990 Destek Reasürans Sanat Galerisi Abdı Ipekçi Cad 75 Maçkd - Istanbul Tt!: 131 28 32 (4 hat) Galerı iş gunlerı 11 00 - 18 10 ara&ı açıktır î I I RAMKO 10 - 22 EKİM SANAT MERKEZİ Atiye Sok. Yuva Apt 8/2 TeşvTİaye 136 1S 38 ZÜHTÜ MÜRİTOĞLU Bronz - Heykel Sefgisi/15 Ekim - 5 Kasım CUMALJ) • SANAT GALERİSİ Şakayık Sok. No: 45 TEŞVİKİYE 148 31 65 CBMOI SANF* SANAT GALERİSİ NUYAN Resım Sergısı 10 Ekim - 1 0 Kasım DEBl SH0W MLAMUR Ihtamur Cad Yeşılçımen Sok No 91 Bes.klaş. IST 159 ?2 55 (Mıgıt» «jkası) Beşıkuş-lsonbul • Td 16148 87 « EXCLUSIVE SANAT MERKFZİ Yalçın Sadak Dr Fıtız Çağman SANAT TARİHI DERSLERİ KAYITIARIME BAŞLAMIŞTIR Bı««O CX 389/1 SuOre [Suadıye Iş Bantası Us'u 363 7S 94 359 17 84 Vakko Sanat Galerileri Sunar: Vakko'Beyoğlu ALP TAMER ULUKIUÇ Resım Sergısı 2 Ekim 31 Ekım1990 İRFAN KORKMAZLAR Heykel Sergısı 12 Ekim-31 Ekim 1990 Vakko/lzmir MUSTAFA ALTINTAŞ Resım Sergısı 2Ekım-31 Ekım1990 Vakko/Ankara MEHMET GULER Resım Sergısı 2 Ekim 31 Ekım1990 TEÜSAN&T GALERİSİ "tİZBBI VI Türtlye<*m 19. ykmt yatnncı ObdM Mçm* onıintl unıt»l bmtkiar [GRAVÜR-LİTOORAFt-SERİGRAFk kTeksttlbank Sanıt Galerisi VURAL SÜBİLER Resım Sergısı 26 Eylul-15 Ekim HDsrt* G«rtd« Cad 12* TeşvMy*1M12 79 HORHOR BİTPAZARI Pazar günleride 12.00-17.00 arası açıktır Hortıoı Mpozon Kınk Tulumba Sok. Na 13/49-50 Faflh 34260 istanbul 524 35 92 GORBON İBRAHİM M1SIRLIOĞLU RESİM SERGİSİ 2 Ekım-31 Ekim 1990 ÜMİTTKŞJUt SANAT GALERİSİ \ NAİM ULUDOĞAr Resim Sergisi 12-31 Ekiml biUri C»A T»kn Çıkann Y v * 27/34 Btyoalu 144 96 33 BİR KİTAP'IN OLUŞUMU 1 - 30 EtlM 1 990 5 26EhmlMC lli» 18.00 tPazargunlBKhşmdal b f c C l d Resim Sergisi Harhyc tearbıi Vt 1324717 VU • GAHANTl SANAT CALERİSİ riOBİ EREN EYÜBOĞLU BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU Resim Sergisi 4-19 Ekim Vıllkonafr Cwl P*uj 85 Nİ»«nH»ı 146 72 81 Ingılız mobılyalanmızı da gorunuz Horftof Bilpozorı Kınk Tulumba Sok. Na 13/49-50 Fahh34240isl 5243592PazoM2OCH7OCarosıoçığK M ATİLLAEKŞİNOZLUGIL fanok NİLAY MESTÇİ KERMEN Resim - Gravur Sergisi 1O Ekim-27 Ekim Nllpcüya Cad 44/2 Elıler 165 19 35 • 165 32 91 FİGÜRDE DUYARLILIK 5-31 EKİM 1990 R E S U L A Y T E M Ü R N E Ş E E R D O K E R G İ N I N A N KEMALISKENDER Ö Z E R K A B A Ş E R O L K I N A L I K A S I M K O Ç A K İ B R A H İ M O R S DOĞANPAKSOY BURHANUYGUR lt3*IM*t ,— S A N A T ^ GALEH1Sİ i y \BDI İPKKÇİ CAO « 1 8»:«0 TEŞVİKİVE -İST*NBÜL-Tl«KFV (I) 14* 67 U (l| - 141 *4 5 « II) 147 74 7S f\\ (1) 144 «7 61 Lâlehan Tfezkan Resim Serğsi 8 29Ekıml*V UD0-18S0 {Pazargunfcn dışmda) W \bnca Modem Sanat _ Galerisi - s<-m< Valikonağı Caddesı No U7'2 Nışantaşı lstanbul Donem Kayıtlarımız R e s ı m E . R S E S . ' M Ş ^ l S , i k R e iç M.man • Klas»k Grtar • MankenlikyeZarafet CİZGI a ı c /rs333 3-7^ Ererkoy Tel 360 68 10 . ÇIZG1 SISLI Halaskar9a,,C«dNo 260-6 7-8 9 Sıslı istanbul Tel 132 22 22 MDS A N A T GALERİSİ 5 EKİM - 2 KASIM KABMA RESİM SERGİSİ e ı loet • Banartr Daacaş. •<ı>«arwı<a Ctni ToçuAı CM 49/1 Or « URART SANAT GALERİLERİ IŞIK TÜZÜNER Gflnlük Yaşamlardan Posl Art 27 Eylul - 16 Ekım'90 Abdl Ipekçi Cad 1821 83 YENI SEZON KAYITLARI BAŞLAMIŞTIR * 600 m. Toplam Alan * 4 Ayn Çalışma Saionu ıle •EMIK B A L E (Uzman Eğitim Kadrosu) FTTNESS CLUB • AERO-CİM • BODY^ÇRK • STREÇHİNG • KONDİSYON • ÇOCUK CİMNASTİĞİ • YOGA DANS • FREE DANS (CAZ DANS) • MODERN DANS • STEP DANS • KLASİK DANSLAR • MASAJ • FtZÎK TEDAVİ • SAUNA I ve ELEKTRİKLİ ZAYIFLAMA ALPER l?« «URULUŞUDUR ADRES: TepecJk Ycrtu Cevher Sok. No: 6 ETİLER Tel: 157 01 54