Katalog

18 ADIM ADIM Ayastefanos’tan Yeşilköy’e Turgay Tuna dını bir azizden alan A sur dışındaki Bizans’ın küçük balıkçı köyü Ayios Stefanos... Yüzyıllar sonra halk ağzında Ayastefanos’a dönüşmüş. Latinler San Sitefano demişler Marmara kıyısındaki bu küçük ve şirin köye... Cumhuriyetin ilanından birkaç yıl sonra da Yeşilköy olup çıkmış. İsim babalığını, bir zamanlar Gülibrişim Sokak sakinleri arasında yer alan Halit Ziya Uşaklıgil’in yaptığını söylerler. Avrupa’nın en büyük ilçesi Bakırköy’ün uydusu gibidir Yeşilköy... Ama, tüm İstanbul’da hala ve hala eskilerini saklayıp korumaya direnen nadir semtlerden biridir. Kapalı bir kutudur sanki geçmişten günümüze boyutlarını aşan, öylesine büyük bir tarih yaşamıştır ki... 4. yüzyılda aziz Stenafos’un kemikleri, Bizans İmparatorunun emriyle İstanbul’dan Vatikan’a gönderildiği zaman, Marmara üzerinde patlak veren ve 10 gün kadar süren fırtına yüzünden bugünkü Yeşilköy Rum Kilisesi’nin olduğu yerde karaya çıkartılıp fırtına durulana dek bir çadırın altında korumaya alınmış... Fırtına ertesinde de içinde kemiklerin bulunduğu sanduka, Latinlerin ülkesine gönderildikten hemen sonra bu, küçük balıkçı köyü aziz Stefanos’un adını alıp çıkmış... Ardından da çadırın kurulmuş olduğu yere azizin adına bir kilise inşa edilmiş. Yüzyıllar sonra Makriköy’de Baruthanei Hümayun kurulduğu zaman baruthanenin başına getirilen barutçu başı Dadyan’larla birlikte Anadolu’dan gelen Ermenilerin oluşturduğu cemaatin ibadet gereksinimi için Rum Mecidiye’sine bitip Zeytinburnu Ağır Silah Fabrikası’nı ve Baruthane’yi ziyarete gelmiş; Sultan Abdülmecit bakmış köydeki bir avuç Müslüman’ın birlikte ibadet edeceği tek bir yer yok. “Buraya tez bir namazgah yapıla” diye ferman çıkartmış. Ve Dadyan’ların konağının birbirinden güzel köşkler ve konaklar yaptırmışlar... Deniz hamamları İstanbul’un en gözdeleri arasında yer almış. Ama hepsinden öte, Yeşilköy’ün tarihindeki en önemli olay, Osmanlı Rus savaşı yani “93 Harbi”nin sonunda, Grandük Nikola Nikolayeviç’in komuta ettiği 12 bin kişilik Rus ordusunun Ayestafanos’a gelip karargah kurmuş olması... Tarih 1878 Şubat, Mart ayları ve Osmanlı tarihinin acı, umutsuz, ezik günleri... Bu olaydan 30 yıl kadar sonra 1909’da Mahmut Şevket Paşa’nın komuta ettiği hareket ordusu Ayastefanos’a gelip karargah kurmuş Sultan Abdülhamid’in halline de burada deniz kıyısındaki Yat Kulübü’nde karar verilmiş. Yeşilköy’ün gizli saklı kalmış muhteşem tarihi inanılmayacak kadar zengin ve şaşırtıcı... Kimler gelip geçmemiş ki buradan.. İşte eski Yeşilköylülerden birkaçı: Dadyanlar, Maarrif Nazırı Sait Gelenbevi, Keçecizade’ler, yaptığı suluboya resimlerle İstanbul manzaralarını dünya aleme tanıtan Kont Amadeo, Atatürk’ün mühendisi Ziya Erdem ve oğlu Türk sporunun ölümsüz isimlerinden Sinan Erdem, Mehmet Ali Aybar, Türk Balesi’nin kurucusu Dame Nitette de Valois, Leyla Gencer, ünlü ressam Edip Hakkı Köseoğlu ve daha niceleri... multihobby?turk.net kilisesinin hemen yanı başında Surp Stepanos Ermeni Kilisesi yapılmış. 1870’li yıllara gelindiğinde de Vatinkan’ın Osmanlı Devleti’nden aldığı izinle Katolikler San Stefano Kilisesi’ni inşa etmişler... Eh bundan sonra da İstanbul’un köklü, kalbur üstü levanten aileleri Ayastefanos’a gelip yerleşmişler... Abdülmecit, Ayastefanos hayranı bir padişah... Ne zaman ki yandan çarklı ünlü karşısına namazgahlı çok güzel bir çeşme yaptırmış. Bu çeşmenin son iki satırında “Çeşmei abı hayatı yaptı padişah, iç hemen sen ab, Han Abdülmecit’e kıl dua” yazıyor. Bakırköy gibi, Ayastefanos da, 1871 yılında hizmete giren demiryoluyla İstanbul’dan gelen kökü Müslüman levanten ailelerinin tercih ettikleri sayfiye semtlerden biri olmuş. Bugün de kimileri ayakta kalabilmiş