Katalog

8 Mehmet PERİNÇEK İstanbul Üniversitesi AİİTE Ar. Gör. mperincek@hotmail.com Arşiv’deki Ermeni yetkilinin raporu: C S TRATEJİ "NEYE GİTTİĞİMİZİ, nasıl korkunç bir sınavdan geçeceğimizi biliyorduk. Ancak biz, bu yolda ilerledik ve gördük ki, ancak çok sayıda kurban vererek Türkiye’deki milli meseleyi çözebiliriz. Bir sene önce Türkiye Ermenileri, Rusya ve Türkiye arasında kendisini baştan çıkarabilecek cazip perspektifler sunan bir seçim yapabilirlerdi. Ermeniler, tabii ki bu sözlerin ne pahasına olduğunu biliyorlardı; basit bir şekilde (Osmanlı) rejimine bağlılığın yaklaşmakta olan halkların büyük çatışması esnasında yaşamlarını ve varlıklarını korumalarını sağlayacağını çok iyi biliyorlardı. Ancak onlar, her şeyi riske atarak Türkiye’den kesin olarak vazgeçtiler. Rusya’nın Ortadoğu’daki tarihi misyonuna içten ve derinden inanmışlardı; sadakatlerinin karşılığını alacaklarına, oluk oluk kan dökerek Ermeni topraklarının yeniden doğacağına inanmışlardı. Denebilir ki, bu onların siyasi öngörüsüzlüğüydü, tarihsel konjonktürün getirdiği romantik bir abartmaydı. Ama seçim yapılmış, geri dönüş yoktur. Artık Ermeniler Türkiye’de ya da Türkiye’yle yaşayamayacaktır. Ayrı bir devlet kurmaktan ya da ölmekten başka bir seçenek yoktur. "Ayrı bir devlet ancak Rusya’nın kesin zaferinin koşullarında kurulabilir. İşte bu yüzden Rus davası, onların kendi davasıdır ve işte bu yüzden bu koşullarda Rusya’ya ihanet, onlar açısından kendilerine ihanet etmek olur. Bu bakımdan Ermenilerin kesin samimiyetinden şüphe duymak basit ve bariz bu gerçeğe gözünü kapamak olacaktır. Ermeniler Rusya’nın SADIK müttefikidir ve öyle de kalacaktır, çünkü Rusya’dan her türlü kaçınma milli bir intihar olacaktır." ski adı SSCB Ekim Devrimi Merkez Devlet Arşivi (TsGAOR SSSR) olan Rusya Federasyonu Devlet Arşivi’nde (GARF) bulunan bir belge, I. Dünya Savaşı sırasında Türkiye’deki geniş Ermeni kitlelerinin oynadığı rolü ve Ermeni gönüllü birliklerinin Rus yetkilileri bile dehşete düşüren faaliyetlerini net bir şekilde göstermektedir. Şubat Devrimi sonrası Kerenski hükümetinin dışişleri bakanlığını yapacak olan P. N. Milyukov koleksiyonunda fond 1167 liste 1 dosya 1878 yaprak 17, 1 arkası6 arkası numaralarıyla kayıtlı raporun 1915 yazında üst düzey bir Ermeni yetkili tarafından Çarlık makamlarına sunulduğu anlaşılmaktadır. Daha tehcir öncesinde Rusların işgal ettikleri bölgelerde Ermeni gönüllü birliklerinin kırım ve yağma politikası düzenin kurulmasını engelleyerek Rus yetkilileri bile rahatsız edecek boyutlara varmış ve Çarlık makamlarının önlem almasını gerektirmiştir.( 1) Diğer taraftan kendi topraklarını da kapsaması nedeniyle bir ruhla şaşılacak bir şekilde bu sloganın etrafında Müslümanlardan arındırılmış "Büyük Ermenistan" birleştiğini belirtir. Doğabilecek muhtemel sonuçlarıyla projesine olumlu bakmayan Çarlık Rusyası, bölgede birlikte savaş karşısında Ermeniler içinden ne bir Ermeni nüfusun tek başına ağırlık oluşturmasına da Rusofobik ne de Türkofil çıkmıştır. Rusya’ya karşıdır. Dolayısıyla Ermenilere verilen sözler bir bağlılıklarını Ermeniler, sözle, kenara bırakılmıştır. yazıyla değil, oldukça sorumluluk İşte bu rapor, böyle bir Ermeni gönüllülerin Eçmiadzin’deki geçit töreni... gerektirecek kesin icraatlarıyla dönemde Ermeni göstermişlerdir. Rusya’da kendi gönüllü hareketinin bu gönüllü birliklerini oluştururken, durumdan YAKLANMALARIN ROLÜ Türkiye’de isyan bayrağını rahatsızlığını dile Histerik bir şekilde işbirliğinin boyutlarını abartmak kaldırmışlardır. getirmek için Rus niyetinde olmadığını belirten Ermeni yetkili, ancak yetkililere verilmiştir. fazla alçakgönüllü davranarak da bu işbirliğini Ermeni yetkili, Ruslara ÜRKİYE’NİN YETERLİ küçümsemek istemediğini ifade eder. Rusya’nın devasa yaranmak amacıyla askeri gücü kadar, tükenmek bilmeyen kaynakları kadar SEBEBİ VAR’ Türk devletine karşı olmasa da özellikle böyle bir savaşta mütevazı da olsa giriştikleri ihanet Üst düzey yetkilinin ifadesiyle, bu tür bir yardım görmezden gelinmemelidir. Savaş eylemini açık bir dille Ermeniler bu iki faaliyetleriyle bölgesindeki binden fazla gönüllüyle beş Ermeni birliği ifade ederken yerlerini ve savaşın taraflarına ve ayrıca Erivan’da oluşturulmakta olan iki birlik, Müslüman halka yönelik bağnaz fikirlerini de dile karşı tutumlarını belirlemişler, artık isteseler de asla milyonlarca askeriyle Rus ordusunun büyüklüğünün getirmektedir. Tabi burada Türkiye’yle resmen savaş geri dönemeyecekleri bir yola girmişlerdir. Bu, yanında hiçtir. Ancak Kafkas cephesinin özel halinde olan Çarlık Rusyası’nın bile kendi adına çalışan Rusya’ya sadakatlerinin kesin bir garantisi olmaktadır. şartlarında Ermeni gönüllülerinin rol ve anlamı, asla Ermeni gönüllülere yönelik tavrı dikkat çekicidir. Bütün gelecekleri, Rus silahının başarısına bağlıdır. niceliğiyle karşılaştırılamaz. Bölgeyi ve dilleri Öyle ki Rusya’nın savaşı kaybetmesi onların sonunu bilmeleri, nüfusla bağları, Türkiye’ye duydukları getirecektir, zaferini ise coşkuyla beklemektedirler. USLARLA TÜRKİYE’YE KARŞI’ organik nefret, Rus silahının zaferine beslenen umutlar, Yazar, burada Türkiye’nin amansız davranması için Ermeni gönüllülerinden gücünü ve anlamını üçe Ermeni yetkili, rapora askeri harekât alanında Rus yeterince geçerli sebebi olduğunu açıkça itiraf eder. katlayan tamamen özel bir tip savaşçı yaratmaktadır. iktidarının Ermenilere yönelik davranışlarının akıl Kendi ifadesiyle; tamamen Ayrıca Rus ordularının önünde almayacak ve hayal kırıklığı yaratacak düzeyde niceliklerinden ve savaştaki Ermeni gönüllü birliklerinin gönüllü birliklerin bulunması olduğunu belirterek başlar. Hem Ermenilerin hem de rollerinden bağımsız olarak gönüllü komutanları ordularla halk arasında canlı ve Kafkas cephesinde Rus ordularının çıkarlarına ters bir birliklerin oluşturulması, Bardan, Kerri, sıkı bağlar kurmaktadır. Halkın karşılıklı anlaşmazlık gelişmektedir. Raporun yazarına Türkiye’nin suratına çarpılan bir Amazasp... gözünde gönüllüler, RusErmeni göre Ermeniler, haklı olarak Rus yetkililerin keyfi ve meydan okumadır. Türkiye, bunu birliğini sembolize ederken kişisel tavırlarına yer vermeyecek kesinlikte kendilerine özellikle unutmayacak ve Rusya’ya olan her alandaki, davranılmasını istemektedirler. Ermeni yetkili ardından affetmeyecektir, çünkü gönüllü askeri, siyasi inancı tespit edilmesi gereken iki temel olguyu şöyle belirtir: birliklerin dörtte üçü Osmanlı desteklemekte ve "Birinci olgu: Geçirdiğimiz bu savaşta Ermeniler Ermenilerinden oluşmaktadır. güçlendirmektedir. Ermeni Rusya’nın değişmez sadık müttefikidir. İkincisi: Yazara göre Ermeniler kendi isyancıların gerilla faaliyetleri Ermeniler, sadece sadık değil, ayrıca Rusya’nın faydalı evlerinde suçların en ağırını daha da önemli bir anlam müttefikidir de. Bu olgular o kadar barizdir ki, bunları işlemişlerdir. En kritik anda, taşımaktadır. Türk ordusunun tekrarlamak açık kapıyı çalmaya benzer. Buna rağmen Türkiye’nin varlığının masaya cephe gerisinde sorun çıkartarak temel şüpheler uyandıran yargı ve hareketlerle çok sık yatırıldığı dönemde devlete ihanet dikkatleri kendi üzerlerine çatışmak gerekiyor. Ermeniler, her şeyleriyle yeteri etmişler, ellerinde silah ona karşı çekmekte, birlikler arasındaki kadar anlaşılamıyor mu? Bu yüzden bir kez daha ayaklanmışlar, açıktan düşman iletişimi engellemekte, kışlaları tavrımızı açıklamak gereksiz olmayacaktır. Rusya’yla tarafına geçmişlerdir. Böyle bir ve depoları yok ederek, askeri Türkiye arasında savaşın kaçınılmaz olduğu andan beri hareket affedilemez niteliktedir ve lojistik malzemelerini ele Ermeniler, Ruslar ve Türkler gibi tereddütsüz bir sonuçları da ortadadır: Ermeniler geçirerek isyancılar, Rus ordularının işini oldukça şekilde sonsuza dek çizgilerini belirlediler: yasa dışı ilan edilmiş, sürülmüşlerdir. Ancak yazar, kolaylaştırmaktadır. Ermeni ayaklanmaları olmadan RUSYA’NIN YANINDA TÜRKİYE’YE KARŞI." bunun beklemedik bir durum olmadığını belirtir ve Van kıyılarının bu kadar az kayıp, bu kadar kolay ve Raporun yazarı, Ermeni halkının bütün katman ve şöyle devam eder: kısa sürede ele geçirilemeyeceğini söylemek abartı gruplarından, Sosyal Demokratlardan aşırı olmayacaktır. milliyetçilere ve klerikallara kadar bütün politik ve LACAKLARI BİLİYORDUK’ Gönüllü hareketinin rolünü bu şekilde sıralayan toplumsal düşünceden herkesin nadir rastlanacak tek yazar, ardından son zamanlarda Rusya’nın Türkiye E ‘Türk devletine ihanet ettik’ 1915 yılında üst düzey bir Ermeni yetkilinin Ruslara yazdığı rapor, Ermenilerin o dönemdeki faaliyetlerinin itirafı niteliğini taşıyor. Ermeni yetkili, Türk devletine yapılan ihaneti dile getiriyor, ayrıntılar veriyor. A ‘T ‘R ‘O