Katalog

16 C S B TRATEJİ Küresel ve bölgesel güçlerin gözü yaşlı kıtada... Avrasya’da stratejik mücadele Ali KÜLEBİ TUSAM Ulusal Güvenlik Stratejileri Araştırma Merkezi Başkanvekili [email protected] Avrasya’da küresel güçler rekabet içinde. ABD, Çin, Rusya gibi büyük güçlerin yanı sıra AB, Hindistan, Japonya, İran ve Türkiye de bölgeye ilişkin göreceli de olsa yaklaşımları olan ülkeler. 90’lı yılların başından bu yana büyük güç olmaya aday gösterilen öteki ülkeleri ters etki ederek AB’yi uluslararası alanda da güçlerin öncelikle ekonomik çıkarları Avrasya’daki çıkar ve hedefleri açısından irdelemek zayıflatabilecektir. Yine burada üzerinde durulması açısından ilgi duydukları ve bu gerekmektedir. gereken husus, özellikle eski Sovyet bölgesi halkları çıkarlarını gerçekleştirmek amacıyla üzerinde sürdürülen ekonomik ve kültürel etkinlik kendi kurumsal sistemleri ile sosyosavaşında, başka bir deyişle bu toplumların öz kültürel yapılarını empoze etmeye çalıştıkları ve ÖLGEDEKİ YUMUŞAK SAVAŞ kültürlerini, toplumsal değerlerini ve yaşam üzerinde ciddi bir mücadeleye giriştikleri Avrasya Yeni gelişen akımlara baktığımızda, ABD’nin biçimlerini etkileme yarışında Batı kültürünün coğrafyasının bizim için de yaşamsal önemi aşikârdır Büyük Ortadoğu Projesi’nin uzantısı olan Doğu’ya ve Rus hegomonyasına göre daha cazip ABD’nin Asya’yı Avrupa’ya bağlayan Genişletilmiş Ortadoğu ve Kuzey Afrika olabileceğidir. Avrasya’yı Büyük Ortadoğu Projesi’ne Projesi’nin de temelde bir Amerikan dâhil etmesi, bazı stratejistlerin ABD’nin Avrasyacılığı’nı hedef aldığı "Büyük Avrasya Projesi"nden söz ÜRKİYE VE RUSYA FAKTÖRLERİ görülmektedir. Amerika, bugün, etmelerine neden olmaktadır. geriye dönerek, stratejilerini Ancak bu noktada göz önünde bulundurulması Avrasya’nın merkezindeki Türkiye, "karasal güç" kavramına gereken husus, bölge aktörlerinden Rusya ve hem ekonomik hem de stratejik bir döndürerek ve esasen kontrol Türkiye’nin hem Avrupa hem Asya ülkesi olmaları noktada olmanın avantajlarını altında tuttuğu Anglosakson ve bu bakımdan söz konusu bölge halklarının değer değerlendirirken önümüzdeki denizci medeniyetini, Avrasya yargılarına, alışkanlıklarına ve öz kültürlerine daha yıllarda sosyokültürel açıdan üzerinden kara hâkimiyeti gerçekçi yaklaşımlarda bulunabilecekleridir. Her iki büyük değişimlere uğrayacağı teorisiyle desteklemek suretiyle ülkenin de coğrafi yakınlık avantajından da muhakkak olan bu bölgeye farklı tek süper güç olma yararlanarak daha az çabayla bölgedeki sosyogözlerle bakmalı ve bulunduğu olgusunu perçinleme kültürel yapı üzerinde etki yaratmaları coğrafyayı bu şekilde evresine girmiştir. mümkündür. Rusya’nın Asyalı bir güç değerlendirmelidir. Avrasya’da yıllarca olarak Avrupa’ya yönelmiş olması ve Yeni oluşumlara son derece açık tek bir ülkeye Türkiye’nin de aynı özelliği taşıması olan bölgenin en önemli özelliği, bağımlı olarak bölge halklarının batı tarafından yıllardır süren Sovyet baskısından yaşayan ülkeler, sosyokültürel şekillendirilme kurtulan ve bir anda ummadıkları artık kendi başlarının çabasında bu iki ülkeye ek bir özgürlüklere kavuşan toplumların Hu Cintao çaresine bakmak avantaj sağlamaktadır. Şimdilerde yaşadıkları ani kültür şoku ve yeni dünya durumunda kalınca bunlar Şanghay İşbirliği Örgütü düzeni ile demokratik uygulamaları kurumsal arasında bölgesel işbirliği vasıtasıyla tekrar doğuya sistemlerine adapte ederken çektikleri sıkıntılardır. projeleri ve ülkeler arası yöneldiğini gördüğümüz Rusya, Avrasya bölgesinin yeniden şekillenmeye başlayan ittifaklar özellikle önem bu avantajının farkındadır. Ancak çehresine ve bu coğrafyadaki çoğu yeni kurulmuş kazanmışsa da bölge halklarının ve maalesef Türkiye elindeki bu olan ülkelerin tarihlerine bakarak geçmişteki ve sosyokültürel özellikleri de kartları birçok başka konuda şimdiki durumu ortaya koymakta ve kimi kültür şoku ve değişen tüketim olduğu gibi değerlendirememekte, saptamalarda bulunmakta yarar vardır. Herşeyden alışkanlıklarıyla şekillenmiş heba etmektedir. Bunda, şu anda önce, bölge ülkeleri jeopolitik ve abartılı özentilere ülkemizi yönetenlerin konuya sıcak konumlarından kaynaklanan asimetrik yönlenmiştir. Bu bakmamalarının yanı sıra Türkiye ile özellikleri nedeniyle, iki kutuplu özellikleri kendi söz konusu bölge arasındaki coğrafi dönemde merkezçevre ilişkisi çıkarları açısından kopukluk da önemli bir etkendir. Bu içerisinde ve yarı sömürge Bush değerlendirip önemli noktada Azerbaycan ile doğrudan coğrafi durumundaydılar. Bu bağlamda, hamleler yapan batı ülkelerinin bağlantımızın olmamasının önemini vurgulamakta Avrasya coğrafyasındaki ülkelerin ellerindeki en önemli enstrüman yarar var. Bu dezavantajın ortadan kaldırılması ve hemen hepsinin öncelikle SSCB yalnız iletişim araçları vasıtasıyla Türkiye’nin bölgede tekrar etkin rol oynayabilmesi ile tek taraflı bağımlılık yarattıkları yumuşak savaş için ülkemizin yakın ve orta vadede Azerbaycan ile çerçevesinde şekillenen ilişkileri değildir. Özellikle NATO gibi bir birlik meydana getirmesi ve Gürcistan’ın söz konusuydu. Başka bir deyişle, askeri ve ekonomik örgütlerin Ermenistan ile gergin olan ilişkilerinin her daim kriz Soğuk Savaş döneminde eksen etkinliği de bu noktada önemli bir eşiğinde sürmesinin sağlanması önemlidir. tabir edilen bağımlı ülkelerin çoğu faktördür. ABD kontrolündeki etkin Yine enerji kaynakları açısından yüzde 75 şu veya bu şekilde merkez olarak güç olan NATO’nun bu günlerde oranında dışarıya bağımlı bir Türkiye’nin tarihi adlandırılan ABD ya da SSCB’ye giderek hissedilen doğuya doğru mirasından da yararlanarak bölgede kendini hazır bir belli ölçülerde bağlı ve bağımlı genişleme eğiliminin gelecekte Rusya şekilde bekleyen sosyokültürel etkinliği sağlaması, durumdaydılar. Soğuk Savaş kadar Avrupa için de tehlikeli doğal kaynaklara erişmedeki çıkarları açısından da sonrasında tek taraflı bağımlılıkları olabileceğini burada belirtmekte yarar oldukça büyük bir önem taşımaktadır. Türkiye’nin ortadan kalkan ülkeler, bu sefer de mevcut Putin vardır. Yine bu noktada günümüzde bir bölgedeki potansiyel müttefiki veya rakibi olan asimetrik özellikleri ile karşı karşıya kaldılar. alışkanlık ve uygulama haline gelen, ülkeleri Rusya ve Rus Avrasyacılığı’nın ve etkisinin Yıllarca tek bir ülkeye bağımlı olarak yaşayan söz önce askeri açıdan kontrol altına alıp sonra kültürel küçümsenmeyecek önemi burada vurgulanmalıdır. konusu ülkeler, kendi başlarının çaresine bakmak yönden şekillendirme eğiliminde olan ABD’nin Özellikle temelde katı ve milliyetçi bir yaklaşıma durumunda kaldılar. İşte bu noktada bölgesel NATO’yu bu şekilde kullanıyor olması önemlidir. Bu sahip Rus Ortodoks inancının bu coğrafyada etkin işbirliği projeleri ve çok boyutlu ittifaklar büyük olgu Avrupa’nın Amerikanlaşmasına bile yol bir rol oynama arzusunda olduğu çok açık bir önem kazandı. Çünkü, şimdilik üzerinde birçok açabilecek özellikler gösterirken bir kültür gerçektir. Gün geçtikçe ekonomik koşullarının da aktörün egemenlik sağlamak istediği bu bölgede emperyalizminin aracı olabilecek niteliktedir. Ayrıca düzelmesiyle Avrasyacı yaklaşımında baskın daha uzun bir süre hiçbir uluslararası aktör tek bu şekilde NATO’nun ABD etkisinde kullanılması, yöntemler kullanacağı açık olan Rusya, özellikle başına egemen olamayacağı aşikardır. Bu noktada uzun vadede Avrupa’nın dünyadaki algılanmasına Orta Asya Cumhuriyetleri’nde, 70 yıldan daha uzun tek küresel güç olarak kabul edilen ABD ve küresel 19 T