Katalog

StYASET 84 ın güçlü olduğu Orta Anadolu bölgesinin doğusunda kalan iller. HP'nin %61'in üzerinde oy aldığı tek il Tunceli, %51'in üzerinde oy aldığı Fdirne ve Hakkâri ile %41'in üzerinde oy aldığı Zonguldak, Içel, Hatay, Diyarbakır ve Sivas illeri biribirlerinden cuğrafi açıdan uzak, sosyoekonomik yapı bakımından farklı yörelerdir ve haritaya adacıklar şeklinde serpiştirilmiştir. Milliyetçi Demokrasi Partisi'nin göreli destek bölgesi ise, Rize ve Artvin'den başlayarak, doğu sınırı boyunca güneye, Urfa ve Adıyaman'a uzanan Doğu Anadolu illerini kapsamaktadır. Partinin %61'in üzerinde oy aldığı Bitlis ile %51'in üzerinde oy topladığı Van, bu kuşağın ortasında yer almakta. Bu böige dışında partinin kendi Ulke ortalamasının üzerinde oy alabildiği tek yöre, Orta Karadeniz (Kastamonu, Sinop illeri) dir. 1983'te scçimlere katılmasına izin verilen partilerin 1980'den önce yapılan son milİetvekili seçimlerine girmiş partilerin oy tabanlarına ne ölçüde yaslandıkları sorusuna benim burada kullandığıın basit haritalama tekniği ile kesin bir yanıt vermeye ulaııak yoktur. Ama yan yana getirildiğinde bu haritalar bazı benzerlik ve benzemezliklere, dolayısıyla aynı ya da çok farklı scçmen tabanlarından beslenme olgusuna işaret edebilir. 1977 seçimine katılan partilerden Adalet o Partisi'nin (ülke ortalaması /o36,9) aldıa ğı oyun en çok /o60,6 (Isparta) ile cn az «7o8,2 (Tunceli) CHP'nin (ülke ortalaması ANAP'ın oy tabanından destek sağladığını ima ettiği öteki ikisi, MSP vc MHP'nin oyları en fazla <%27,3 (Biılis, MSP) ve %22,9'a (MHP, Yozgat) ulaşabildiğinden, bu küçük partilerin göreli güç dağılımını gösteren haritalan değişik bir ıskalaya göre düzenlemek gerekmektedir (Harita 7 ve 8). 1977 seçimlerine giren iki büyük partiden AP'nin oy dağılımını gösteren hanta ile ANAP'ın 1983 haritasını karşılaştırdığımızda bazı ilginç benzerlikler ve farklılıklar göze çarpmaktadır. llkin, AP'nin 1965'te gücünün zirvesine ulaştığı seçimlerde yaslandığı coğrafi tabanın (Harita 6) adeta bir kademe düşük düzeyden bir kopyası gibi görüncn ANAP haritasında, 1977'de AP'nin en yüksek oy oranını elde ettiği illerden yalnız biri (Isparta) yer almakta, AP'nin 1977'de en güçlü olduğu öteki il, Kütahya'da ise ANAP daha az başarılı görünmektedir. 1977'de AP'nin hâlâ çok güçlü olduğu illerden Antalya ve Bursa'da ise ANAP daha da az başarılı olabilmiştir. Yine 1977'de AP'nin %41'in üzerinde oy aldığı seçim çevrelerinden, Ege'de Aydın ve Mıığla, Trakya'da Tekirdağ ve Kırklareli ile doğuda Hakkâri'de(ki bu il, geleneksel bir AP kalesi değildir) ANAP görece başarısız kalmıştır. Bu farklar bir yana bırakılırsa, AP'nin 1977 seçim haritası ile ANAP'ın 1983 haritasının genellikle biribirlerine benzedikleri söylenebilir. Ancak AP'nin 1977 haritası tek başına ANAP'nin oylarını açımlamaya yetmez. Partinin 1983 haritasını açıklamada kilit işillerinin doğusunda elde ettiği oy desteğinin özellikle MHP'den geldiği görülebilmektcdir. ANAP'nin Içel, Adana gibi illerde, bir ölçüde CHP'nin 1977'deki güçlü oy tabanından destek gördüğü düşünülebilirse de, CHP'nin 1977 haritası ile ANAP' ın 1983 haritası genellikle biribirlerindcn çok değişik bir yapı göstermektedirler. Nihayet, ANAP'ın oy desteğinden yararyeterince seferber edemediği, bir yandan da geleneksel CHP kalelerinde (Malatya vc Kars gibi) etkili olamadığı sonucu çıkanlabilir. 1983 seçiminde MDP'nin elde ettği sonuçları 1977 seçimlerinin büyuk partileıinden hiçbirinin seçmen tabanına yaslandırmak mümkün görünmemcktcdir. Nc AP nc de CHP'nin 1977 haritalarıyla bir benzerlik HP'nin bir yandan büyük kentsel merkezlerdeki sosyaldemokrat kesimleri yeterince seferber edemediği, bir yandan da geleneksel CHP kalelerinde etkili olmadığı sonucu çıkanlabilir. landığı iddiasında olduğu partilerden MSP'nin 1977 haritası, bu partinin oylarından sınırlı bir bölümünün ANAP'a kaydığını düşündürtebilecek niteliktedir. Gerçekten de ANAP'ın 1983 haritası, KonyaAnkara ekscni çevresinde ve batısında yoğunluk kazanırken, MSP'nin kendi ülke ortalamasını bir kat aşabildiği asıl güç merkezleri Malatya Diyarbakır ekseninin doğusunda ve güneyinde kalmaktadır. MSP'nin 1977'de %20'ye yakın oy aldığı ve 1983'te ANAP'ın güç bölgesinin odak noktasında yer alan Konya'da bu partiye bir ölçüde oy aktardığı düşünülebilirse de 1977'de MSP'nin görece yüksek bir oy oranına ulaştığı başka hiçbir ilde (başta Bitlis ve Hakkâri olmak üzere) ANAP başarılı olamamış, hatta, Ulke genelinde en kötü sonuçlarından bazılarını almıştır. Bu çözümleme, ANAP'ın büyük ölçüde AP ile MHP'nin ve ancak sınırlı bir ölçüde CHP ve MSP'nin oy desteğinden yararlanabildiğini göstermektedir. gösteren MDP haritası daha çok, üstüste konan MHP ve MSP haritalarının bir bileşimini andırmaktadır. MDP'nin kendi ulke ortalamasını aşabildiği illerin hcınen hepsi, özellikle ANAP'ın başarısız kaldığı, HP'nin görece başarılı olduğu Doğu Anadolu illeridir ki, bu kuşak içinde kalan en güçlu olduğu iki seçim çevrcsinde parti güçlu yeıel adayların seferber ettiği oylarla beslenmiştir. Geçmişte MDP'nin 1983 haritasına ben/er başka seçim haritalan bulmak için 1961 'e değin uzannıak gerekmektedir. Bu yazının dar sorusunu aşıp, "kriz sonrası seçimler i " diyc adlandırabildiğim bir sorun çevresinde ayrıca incelenmesini gcrekli bulduğum bu kıyaslama için burada harita sunmadım. Ancak, MDP haritası ile 1961 seçimlerine katılan partilerin haritalarını karşılaştırdığımda, MDP haritasına çok bcnzeyen bir haritanın 1961 CHP ve 1961 YTP haritalarının iist ııste konulmasıyla elde edilebildiğini gördüm. Bu partilerden CHP, 1961 seçimlerine, 1960 askeri mudahalesiyle özdeşleştirilcn parti kimliği ile girmiş ve daha çok Güncydoğu Anadolu illerinde başarılı olabilmişti. 1960'lann sonları ve 1970'lerdc önemli bir değişim geçiren partinin oy tabanı da buna koşut olarak değişecekti. YTP ise olağandışı bir seçim döneminde ortaya çıkmış, daha çok Doğu Anadolu illerinde DP'nin oy tabanını ele geçirmeye çalışmış, ama kısa sürede siyaset sahncsinden silinmiş bir partiydi. Sonuç olarak, bu sınırlı incelemenin, başta sorduğumuz soruyu hiç değilse kısmen aydınlattığını ve 1983 seçimine katılan partilerden biri değil ama ikisinin, ANAP ve HP'nin seçmen tabanlarıııın. önemli ölçüde 1977 seçimlerine katılan iki bu>ük partinin, AP vc CHP'nin seçmen tabanlarına yaslandığını söylemek çok yanıltuı olınasa gerek. MDP'nin oy tabanı ise o\nak \e geçici gibi göııınıııekte \e herhalukâıda iki büyuk parlideıı çok 3. puıtilcıin (1960'larda Y1P, 1970'lerde MSP gibi) destek bulduğu seçim çe\Telcrinde yııvalanmaktadır. Haritaların çiziminde bana yardımcı olvn Sevda Çavaş ve Ismail Yeler'e leşekküru bir oorç hilirim. Türkiye birçok seçime, sonuçları derinden etkileyen değişikliklerle girdi. Bu nedenle, seçmen tercihlerinin coğrafyaya yansıyan bir düzenlilik göstermesini ummak boşuna görünebilir. Ama ANAP'ın 1980 öncesinin "dört siyasi eğilimin tabanından" oy aldığını ileri sürmesi, "seçimin coğ CHP'nin 1977'de güçlü olduğu bölgelerde, 1983 seçiminde görece başarılı olabirafyası"na eğilmeyi gerektiriyor. len parti daha çok HP'dir. Gcrçekten de %4I,4) aldığı oyunsa en çok %66,3 (Tunceli) ile en az %12,3 (Ağrı) arasında dcğiştiği gözönünde bulundurulursa, bu iki partinin seçim haritalarının, 1983 seçimlerinde kullanılan 6 kademeli ıskalaya göre düzenlenerek, 1983 seçim haritalarıyla karşılaştırılmasının (harita 4 ve 5) bize bazı ipuçları sağlaınası pekala mümkündür. Buna karşılık, 1977 seçimine katılan partilerden, levi gören harita ise MHP'nin 1977 haritasıdır. Söz konusu haritada MHP'nin kendi Ulke ortalamasını aştığı ve iki katının üzerine çıktığı bölgeler ayrı ayrı gosterilmiştir . AP'nin 1977 haritası ile MHP'nin bu haritası üstüste konulduğunda, bu partinin 1977'de ülke çapında aldığı oyun göreli düşüklüğüne karşın, ANAP'nin 1983 seçiminde AnkaraKonya HP'nin 1983 haritası birkaç önemli istisna bir yana bırakılırsa, CHP'nin 1977 haritasına çok benzemekte, ama daha çok onun "soluk" bir kopyası niteliğini taşımaktadır. tki harita arasındaki en çarpıcı farklar,HP'nin Hakkâri'deki başarısı ile, Kars, Malatya, I/.nıır, Istanbul ve Ankara'daki göreli başarısızlıklarında görülüyor. Buradan giderek, HP'nin bir yandan, büyük kentsel merkezlerdeki (özellikle sanayi merkezleri) sosyal demokrat kesimleri 1 1 1 1 1 ı I ı ıı %2130.9 L'lusal o) urlalaıııasından fazla o> alınan seçim vevreleri l lıısal oy ortalamasının bir kalından fazla oy alınan soçim çevrcleri