Katalog

16 Casuslar adası Svalbard Denizi'nin ortasında Svalbard adını taşıyan bir adalar topluluğu vardır. Doğrudan ilgili ulkeler dışında kımsenin varlığını pek bilmediği bu takımadalar, aslında ait olduğu ülke Norveç'le Sovyetler Birliği arasında giderek artan bir çekişmenin konusu. Adalar üzerinde egemenlik iddia eden bu ülkeler, aslında Batı vc Doğu dünyasının çıkarlannı temsil cdiyorlar. Buzdağları arasındaki yitik topraklara gösterilen bu büyuk ilgi nereden kaynaklanıyor? StVASET 84 I sveç, Norveç, Finlandiya ve Sovyetler Birliği topraklarının kuzeyinde, Barents buradaki cgcmenliğini kemirmek için ellerinden geleni yapıyorlar. 1978 yılında Sovyetler Birliği, Norveç'in İ7nini almaksızın adalarda bir helikopter ııssıı ve radar istasyonları kurdu. Daha sonra da bazı toprakları "yasak bolge" ilan ederek Norveçlilerin buralara girmesini engelledi. Sovyet helikopterlerinden bi ri Spitzberg Dağlarına çarpıp parçalandıgında, Sovyet yetkilileri Norveçlilerin yetıs.mesirıe fırsat vermeden enkazı kaldırdılar. Ama birkaç ay sonra aynı olay bir Sovyet uçağının başına geldiğinde, Norveçliler ellerini daha çabuk tuttular. Bir Tupolev 126 olan ve alçaktan uçan avcı uçaklarını saptarnakla görevli bulunan uçaktan beş ölü, silah ve cephane çıkardılar. Araştırmacı Willy Oeslreng, "Kuzey Sulan'nda SSCB" adlı kitabında bu duruma şöyle açıklık getiriyor: "Svalbard, ııluslararası hir gerilim bölgesinde ilcri uç haline gelmişlir. Takımadalar Barenls Denizi'yle Kuzey Bu/ Denizi arasında gidip gelen Sovyet Denualtılan karşısında giderek arFRANÇOISE JOSEPH Takımadaları Hollandalı kaşif VVillem Barents, kuzeyden Çin'e ulaşmaya çalışırken, ender rastlanaıı kuşların, kutup ayılarının ve balinaların yaşadığı bu adalan 1596 yılında bulmuştur. O gunden bu yana bir sürü devlet Svalbard Adalan üzerinde hak iddia eder durur. önce, balina peşindeki Ingilizler, Danimarkalılar, Norveçliler, hatta Fransa'dan ve İspanya'dan kalkıp gelen Basklılar buralarda boy gösterdiler. 1700'lerde yerlerini Ruslar alır. Onların da kaygısı, ren geyiğı ve kürk hayvanı avlamaktu. 19. yüzyıl sonlarında Ruslarla Norveçliler adalara egemen olmuştur. l'am o sıra, Longyear adındaki bir ABD'li takımadaların en buyüğu olan Spitzberg'de krtmür buldu. Madenciler, mantar gibi yerden bıtiveren madenci köyune onun adını verdiler. Ama iik sık 50'yı bulun soğukta "kara elmas" çıkarmak kolay ıs değildir. Üstclik maden imliyazlarının çevresınde, doğrudan ilgili ıılkelerin teınsilcileri sık sık birbirlcrine girdiler. 1915 yılında, Norveçlilerle lsveçlılerden başka orlada kimse kalmadı. Para yetıştıremeyen ya da umudu kırılan oteki uluslann temsılcileri palamarı çözduler. ISVEÇ j < SSCB tan bir stratejik oncme suhiptir. Sovyet denizaltıları, NAİ'O tarafından daha kolay denetlenen Gronland Uenui'ne va da Atlantik Okyanusu'na girmeden kalın buz örtüsiinün altına kayabilmektedir. Bu sayede, ABD'deki ya da Avrııpa'daki hedeflerinc dikkali çekmeden ıılaşabilirler. Bu yıl içinde Sovyetler Birliği 'Typhon' tipi ilk denizaltıyı dcnize indirecektir. Bu dev, dikkati çekmeden aylar boyu denizin dcrinliklerinde kalabilir. Böyle bir durum karşısında Amcrikalılarla Ruslar buz denizinin denetimi için iyice kupışucaklarından, Norveç'in egemenlik hakları eni konu tehlikeye düşecektir." tlk ııluslararası antlaşma 1920de Bırıntı Dunya Sava:>ı çıktığında, bu sahipsız toprakları Norvcç ıstedi. Boşa çıkan birkaç gıris.imınardından, Hağuslos 1920 günu, Paris Barış Konlcransı sırasında bırkaç ülke daha Norveç'ın görü>üne katıldı ve Svalbard Antlaşması ımzalandı... Sovyetler Birliği ve daha başka ulkeler de on yıl sonra onlara katılacak, antlaşmaya imza koyan uluslann savısı sonunda 41'i bulacaktı. Bu antlaşmaya göre, lakımadalar Norveç'e aiiti. Ama silahtan ve askerden arındırılacak, zenginlikleri de antlaşmaya imza ataıı uluslann ortak malı sayılacaktı. Ancak, antlaşmanın inı/alumııa.sından bu yana, özcllıklc Norveç vc SSCB arasında Svalbard takımadalan bir çıban başı gibi duruyor. Bunun başlıca nedeni, takımadalaı üzerinde Norveçlilerle birlikte yaşayan tck Avrupalı ulusun, Sovyellerin anllaşmayı kendilerine göre yorumlamaları. Onlar için Svalbard yalnız ekonomık değil, aynı zamanda da siyasal ve stratejik bir öneın de taşıyor. Bir kere takımadalar dev Kola üssunun çok yakınında. Bu nedenle de adalara ayak basan ender turistler için pasaport zorunlulugu yok, ama önceden kendilerine bir barınak sağlamamışlarsa Svalbard'da kalmaları olanaksız. Svalbard'da ne azınlık var, ne geçmiş, ne kültür, nc kök. Havaalanından başlayan kavisli ve karlı yulun ucunda ilk ışıkIar göze çarpınca, liman, 3 Nolu maden kuyusu ve köyün ilk tahta evleri gftrünür. Fiyord kıyısındaki bu seyrek barakalar, okul, belediye ve hastane. Bunların yanında bir mağaza, bir halkevi ve Stora Norskakul şirketinin büroları var. Yılda 400 bın ton maden çıkaran bu şirket büyük zararda ve zarann tumünu devlet kapatıyor. Çünkü amaç kömür değil, bu toprakların korunması. Ve öbür yanda Sovyetler Norveç'in Bir de yerli halkın fikri sorulsa Bütün bu uluslararası sorunlar takımadalarda yaşayan insanlara vızgeliyor sanki. Adalar üzcrındeki Ruslarla Norveçlilerin pek ilişkisi yok. Norveçliler, işlerı biter bitmez köyün tek taş bınasına koşuyorlar. Bu 300 metrekarelik yer henı postane hem balo salonu, henı lokanta, hem bar, hcm de dıskotek. Barmen kız, Carlsberg birası isteyenlerin gereksinimlerini kaibilamakta zorluk çekiyor. Bira burada Norveç'ten uç kat ueuz. Ve burada saat 10. 30'a kadar alkol su gibi akıyor. Barentzburg adı verilen öbur tarafa gemi ya da helikoptcrlc gcçilebilir. Ama kar motosikleii bulunan bazı gençler yolu karadan da deniyorlar. 20 dereceye varan soğukta, sarsıla sarsıla üç saatte bu yolu aşına olanağı var. Bu düzenli temiz, bahçeli taş binalarla dolu köyde de bir alan (Lenin Alanı) ve bu alana bakan bir kahve var. tlke olarak buraya gelmek isteyenler Sovyet yetkililerine haber vermek zorunda. Ama iki taraftaki insanlar birbirlerini tanıdıklarından bu yola pek başvurulmuyor. İki ulusun temsılcileri arasında değış tokuş da eksik değil. Ama iki tarafın insanlan bu topraklarda biten 170 bitki türu, 109 kuş türü ve toprak tabakaları arasındaki nefis fosil zenginlikeri dışında, yabancılara scr verip sır vermiyorlar. Svalbard, yüksek ücret, suskunluk ve alkollc garip durumunu unutmaya çalışıyor. "Bu topraklarda yıllardu cinayet yok. Daha ne istersiniz?" di yen yetkililer de genel havayı özetliyorlar aslında. Ama Svalbard, kişi başına alkollü içki dışalımında da dünya birincisi. (Kültür Servisi) ı NORVEÇ BAYRAĞIYLA Svalbard takımadaları gerlde. Gördüğümüz tekne, Norveç sulanndan geçtiği için Norveç bayrağı çekntiş bir Sovyet gemisi. "Kömürcü."