Katalog

StYASET 83 13 Nikaragııa'ııın tarilıî gazetesiniıt oykusu... Kimlik degiştiren La Prensa Sandinistlere karşı... La Prensa gazetesi Nikaragua 'da devrılen diktator Somoza 'ya karşı mucadelenin sımgelerindendı. Gazetenin sahıbı Chamorro 'nun oldurulmesi, Somoza'ya karşı tepkıyı doruğuna ulaştıran olaylardandı. La Prensa 'nın başı şimdı Sandınist yönetımle dertte. Ama bu La Prensa, o eskı La Prensa mı? ZİYA OZKAHYAOĞLU 1978'de Pedro Joaquın'ı öldürmelerı, devrım öncesı muhalcfetı alcvlcndırcn bır kıvıUım olmuş, 1979 lcmmu/unda Somoza düşmeden bır ay oiKe Mıllı Mııhafı/lar 'La Prensa"yı bombalayıp yaknıı^laıdı Yönetim değişikliği Sandınısta devrımınden sonıa gazete bu sefer ölen Pedro Joaquın'ın kardcşlerı Xavier ve Jaime, ve en büyük oğlu Pedro Juaquın Jr '111 ı\\ lu yönetımı altında lekrar vıkınaya ba^lamıştı Ancak bu gergın koalısyon Juan Pedro'nun ka rısı Violela'nın Sandınısla devrııiKi Liınldsından ıusan 1980'de ıstıfasıyla valırdadı Ikı gün sonra, Pedro Joaquın'ın muhatd/akar oğlıı, S.ın dıııısla yanlısı Xavıeı'ın yerıne ga/eleııın edılör luğüne gctınldı Cıazcıenın vazar ve ısı,ı kadıo su olavı şıddetle prolesto ellıler Soıuıııda \a vıer'ın ga/cledekı hıssesı, ga/ele kâğıdı karşılı ğı satın alındı Ayrılan Xavıcr vc kadronun yüz de 70*ı "Kl Nuevo Dıarıo" adlı Sandınısta yö netımını destckleyen yenı bır ga/elc vıkarmaya başladılar Öte yandan, Somo/a'ya kar^ı sılah lı mütadeleye katılan Chamorro aılesının en ku vük oğlu Carlos rernando da hükümclın resmı gazetesi "Barncada"nın edılörlüğünü Ustlendı Böylece Nıkaragua'dakı tüm öncmlı gazetelerin basına Chamorro aılcsındcn bırı gelmıs oluvor du "La Prensa", bünyesındekı Somoza'nın resmı gazetesi "Novedades"de çalışmış beş gazetecının dc yardımıyla polıtık yelpazenın hı/la sajı na kayarken, Sandınısta yönetıcılerı de ga/eıe yı ekonomı ve mıllı güvenlığe zararlı habcrlcn dolayısıyla sansüre başladı K öklü bır dcvnmdcn geçen loplumlant değışen değer yargılarını bellı sembollerle açıklamak, tarıhçılerın ve gazetceılerın sık sık kullandığı bır yöntem Nıkaragua'da dörduncü ya^ına basan Sandınısia devrımının gevırmekte olduğu evrı mın belkı de en sağlıklı barometresı Ulkenın tek muhalefct gazetesi "La Prensa"nın dıklatör Somozı öncesı ve sonrası başına gelenler olmalı SANSİIR Sandinısta sansuru "La Prcnsa'nın iki başlığım da karalayıp reddelmis. (Jsttekinde, "Kapilalizmi korukluyor diyorlar / Piyangoyu kaldıraraklar" haşlıgı var. Haber spekulalif. Alttaki mangette, "(.unluk fiyallar lırmanıyor" deniliyor, ama haberin devamında yivecek fiyatlarının fa/la artmadıgı belirtiliyor. mcyen "La Prensa"ya kuskuyla bakıyorlar Ba71ları ötekı sosyalıst Ulkclcrdc olduğu gıbı, muhalefet gazetelerının lumden kapalılmasmı ıstı yorlar 1980 81'de "La Prensa" beş defa 23 gunlük sürelerle kapatılmıştı Reagan TV'de, ABU remsılcısı Kırkpatrıck, Bırleşmış Mılletler'de ve ABD Nıaragua Büyükelçısı Managu a'da "La Prensa"nın sansüre uğramasını ve ka paıılmasıni, Sandınısta yönetımının "tolaliter" ve Sovyetler Bırlığı yanlısı bır yola gırdığını ıspal etmek ıçın kullandılar. Ancak 1926'dakı kuruluşundan berı Ulkenın polıtık haydtının en Pnemlı kuruluşlarından bırı halıne gelen "La Prensa", etrafında dönen tüm tartışmalara rağmen ve belkı de bu yü/den Nı karagua'da en fazla satan gazete olmaya devam edıyor Oazetenın edıtörlüğunU I952'de babasından devralan Pedro Joaquin Chamorro, aılesının baş düşmanı Somozalara karşı uzun yrllar bır mu halefet surdürmüştU. Somoza'nın adamlarının Sansür Orneğın, "La Prensa" temel yıyecek maddelerınde kıtlık olduğu manşetını alınca derhal ka patılmıstı HUkUmet bazı yıyeıek maddelerın dc darlık olduğunu kabul ettıyse dc, manşctın halkı panığe surukleyerek dükkânlara lıücum et melerıne ve gıderek gerc,ek bır darlığa sebep ol duğunu ıddıa cımısıı "Leon'da duvar çoklü" manşetıyse Leon schrınde hafıf ve zararsız bır depremden bahsetmekteydı HUkUmet bunu sansür etmesının nedenını aynı şehırde ertesı gün devrımııı dördUncü yıldönümünü kutlama ha /ırlığı ıçınde olmasına bağlıyordu Gazetcyı halkın törenlere katılmasının tehlıkclı olabılcceğı ımajını yaraimakla suı,luyordu "La Prensa" devrım sırasında Sandınısta kuvvetlerındc ku mandanlık etmış, sonra anlasamayıp ayıılıııı> ve şımdı de Kosta Rıka'dan Sandınısta rejımını de vırmeye çalışan Lden Paslora'dan "romantik devrimci" olarak bahscdıyor, hükümet sansıır LÜSÜ ıse Paslora'dan "hain" olarak bahsedıl mesını ıstıyordu Her gün sansurdcn gt\tığı ıçın "Barricada" ve "El Nuevo Diario"dan saatler sonra bayılere ulasabılen "I41 Prensa" son ıkı yılda 20 000 oku yucu kaybettıyse de yıne 50 000 satıyor Muha bırlerınden bırı bundan şöyle yakınıyor "Hukumel bizı agır agır yok etmeye çalı^ryor. Dışandaki olumsuı elkileri hesaba kalarak derhal kapalmıyorlar. Yavas yavaş bo£a/layarak somında 'La Prensa' oldu, çunku klmse almıyordu diyecekler." Sandınısla yönetıcılerı ıse "1 a Prensa"nın tırajıııın lıâlâ yııksek olmasını eskı edı lor Pedro Joaquın'ın halk larafından unutulma yan geleneğıne bağlıyorlar Hükümet yanlısı " H Nuevo l>ıario"nun muhabırlerınden bırı sansuru destcklcyerck şöylc dıyor "Nikara|{ua çok fakir ve etılımden yoksun bır ulke (, o^ıınlıı^ıın polilik bilinci yakın zamana kadar çok duşuklu... Işte bundan oluru, bir ga/etenin yaıdıklarının aslına uy|>un, adıl ve analılık olarak (lofcru olup olmadıgını halkın kendısının karar vermesinı isleyen Amerıkan ınsan hakları savunucularıyla uyuşmuyıır, uyuşamıyorıız." der(,ekten de e^ıne başka ulkelerde pek rastlan mayan bır basın hurrıyctı altında valısan Amerıkan gazctculcrı ve kıırulublanna sansürün her hangı bır türunu haklı göslermek, lıele S.ındı nısta gıbı solcıı bır yonetım ıçın vok güç 45 yıl lık Somoza hancdanlığı sırasında demokrasıdcn nasıbını alamarnıs ve su an askerı bır kıskaun altındakı Nıkaragua'da, sanayılcşmış vc koklu demokratık nıücsseselcrc sahıp ABD vc Avrıı pa'dakı standaılları bırden uygulamak kolay dc 1970'ltrın başında CIA'nın Şılı'dekı "Kl Mercurio" ga/elcsı araulıgıyla Salvador Allende re jınıını çökcrttığını unutmayan Sandınısta yöne tıcılen, mevcut rejıme olan düşmanlığını gızle FiliDinler'de basın canlanıvor DIŞ HABKRLKR SKRVİSİ ır 7amanlar, Asya'dakı örneklerı aıasında "en alılgam" olarak gösterılen Fılıpınlcr basjnı, 11 yıllık aradan sonra, eskı canlılığına kavuşmaya başladı B Muhalef et=Tiraj Filipinler'de muhalefet lıderı Aquino'nun oldurülmesıyle bırhkte 13 yıllık suskunluktan kurtulan gazetelerin traj almasını, profesor Luis Beltran, "Bu, ofkenin açık bir ifadesidir" şeklinde değerlendiriyor. den çok daha fazla tıraj alabılmış gazeteler ve yaşamlarının "muhalefet yapmaya bağlı" olduğunu bılmekteler Filipinler'de, Aguino'nun öldurulmesınden sonra, yonetıme karşı öfkelerını açıkva ortaya koyan gazetelerin yanısıra, "duraklama devri"nde olduğu gıbı, yıne sudan haberlerle yayınını surduren ga?eteler de var Bu tur gazeteler, daha çok vıdeo habcrlerınc yer verdıklermden, yaptıkları ıse de "Betamax na/eleciligi " denıyor Bu betamax gazetelerınden bırı, "The Times Journal", Aquıno'nun Luneta Mezarlığına gomulmesı sırasında çıkan çatışmada bır kısının, polısın avtığı ateş sonucu ölmesını, ertesı gunku sayısında, şu başlıkla verdı "Luneta'da bir kişi, yıldınm çarpması sonurıı nldıı" Fılıpınler'dekı son gelışmeler, ış çevrelerı nın de muhalefet yanında yer almasına ne den oldu Hükümet sö/cülüğu yapan gazetelerden yakınan bır banker, "ulkede ulup bilenin, ulke dısında kendilerinden daha sağlıklı bilindigine" değınıyor Yıne Aquino'nun öldurulmesınden sonra, Fılıpınlı ışadamları, ıktıdar yanlısı gazetelerin, konuyu saplırma çabalarına karşılık, I bu tur yayınlara ılan vermemeyı kararlaştırdılar Bunun uzenne, Marcos yanlısı basında buyük sarsıntılar başgösterdı "Bulletin Today"ın sahıbı ve Devlet Başkanı' nın eskı danışmanlarından General Hans Menzi, yayınlannın tırajında büyük düşüşler olduğunu söyledı. Ulkenın çeşıtlı yayın organlarında gönev yapan \M basın mensubu da, yayınladıkları ortak bıldırıde, "ga/ele ve radyoların, arlık Malacanang Sarayrnın (Marcos'un ıkamctgâhı) sozculugunu yapmaktan vazgeçmesini" ıstedıler Bıldırıde "radyolara" da değınıldı. Çünkü, Fılıpınler'dekı radyo yayınlarında da olaylar süreklı olarak çar pıtılmaya çalışılmakta Bunlardan bırı, muhalefet görevını yerıne getırmekle ayrı lıyor öickılcrdcn "Kadio Veritas." Katolık Kılısesı tarafından yönctılen radyo, yalnızca Aquıno'nun öldürülmesı olayını vermekle kalmayıp, cınayetın aydınlanması içın soruşturmalar yapılması konusunda da uzun sürc yayın yaptı Radyonun yonetıcılerınden rahıp Larry Faraon, "Cİerçekleri ortaya koyduk. Bu da bizi, ilk 10 radyo arasında olma ozelligimİ7den cıkarıp, ulkenın bir mımaralı radyosu yapmaya yetli" dıyor Başkanlara ter dökturen, hükümetleri köşeye sıkıstıran basın, Devlet Başkanı Ferdinand Marcos'un, '972 yılında sıkıyonetım ılan etmesınden sonra vatandaşları, Batılı fılm yıldi7İarının rengârenk yasantıla rıyla, moda dunyasındakı son yenılıklerle, fotoromanlarla "aydınlalır" olmuştu. Bu dururn, Marcos taralından ABD'ye surgune gönderılen rnuhalefel lıderı Benigno Aquino'nun, Devlet Başkam'nca "Onca uyarılmasına karşın" 21 ağustosta ülkeye döndıığu anda, Manıla Havaalam'nda, yu/leae kışının gö/lerı önunde öldurulme sıne kadar surdu Newsweek" dcrgısının, "lilipinler basınının, bu kadar suskunluktan sonra, bir anda eski canlılığını nasıl olup da kazandığı" >cklındekı bır sorusunu, Fılıpınler Unı versıtesı GaAîteulık Kursusü profesörlerınden Luis Beltran, ş,oyle yanıtlıyor "Bu, ofkenin açık ifadesidir." Ga7ete bayılerınde, manşetleıı dışa gelecek ^ckıldc mandalldnmı^ "Malaya", "The PeopleS Voice" ve "The Manila Paper" gıbı gazetelere şoyle bır göz atıvermek bıle, bunların ıktıdara her konuda ve her fır satta karşı koyduklarını anlamaya yetıyor Bır yerde, ba^ka «,arelerı de yok Çunku, boyle gazeteler, halkın muhalefetını yansıidbılmek amacıyla kurulmuş, ıstedıklcrın