Katalog

CUMHURtYET EKONOMt SEKÎZ DÇM'nin faturası; 11 milyar liralık hazine kaybı, 800 milyon liralık vergi kaybı oldu •« • • I K 3 3 yılında Paris'le yayınlanan «L« * gazetesinde bir duyurudo şöyle denıyordu: «ZengJnllftl II* tanınon Osmonlı imparutorluğu bofç poro aramokiadır. Tarihln Ihlişomını lasıyaı» Imparatoriuk, oynı lamanda Balı dürtyaaının mülteflkl dunımundadır.ı SolaU gecmlşllr. Bu kez blr istonbul gazataelnde 1976 yılında şöyle blr llan vardr <OCM krvdltl arayan Ifadamlarma «• tüccartara duyuru 13 gy vodetl, DCM kradlal bonkalcrından kradllerl hazır cıkmıt olorak darhal teallm.» Aradan blr yüzyıl gibi uzun blr zaman Borc olayı degişmemlştl. Olsa olso. cKııfc yıllık Vanl. olmuftu KAnl> örnofli. borcun adı DCM (Dovlze Çevrilebillr Mevduat) olmuftu ortık. işle sonucu; 1978 yılı lcinda Türklye'nin kısa vadell borclan 5 milyar 1 milyon dolardı. 30 milyon dolor lutarındokl devlet borclorını bir yono bırakırsok, borc kalemleri orasındo ano sırayı özel sektörtin DÇM ve «Mal Mukablll llhalat» borclorı alıyor. (DCM 1.378 mllyon Dolar, Mal Mukobili Itholol 1.514 Mllyon Dolar) DÇM'yi keşfetmek Cephe hükumell 1975 yılında dövlz kasasında Ipln ucunu lyice koctrmışiı. Slhirll blr lloc diye tanımlanon DCM keştedlldi. Diyelim kl 1 Dolar dış kredlye gereksinmomlz var. Arocısını buluyorsunuz. Onlar çalıştıkları bankaya cfurumu bitdlrlyorlar. Daha doğrusu orocı. pora arayfSfl haKkında ktsa blr soruşturma yopıp yolluyoriar. «Olur» sözü gellrae normol falzJertn dışındo. aracıya açıktan en az yüzda 10 komlayon ödenir. Pora, Merkez Bonkosına dövlz olorok gollr. Bu kredl karşıhğı Merkez Bankosı Türk Lirası vermek zorundadır. Korçıhk yokso. paıa bll« basılacaklır. Vanl ttcarl blr kredl tcın devlet poro basmakiadır. Devlet bu parayı baslığı gıbi, kredlnln ne blctmde kullamlacağı yolunda lek blr söz söyleyemez. Doviîle ödenen bu krediler «Gimlük ılcaratta, baall aanadal kredJlerlnde va corl Işlamlafda kullanılmışlın Dövize çevrilebilir mevduat nedir? amövlze Çevrllebllfr Mevduot (DCM) I I uygulamatı özde, yobancı V ekonomllerden Türtt ekononıialne blr dövlz, tasamrf akımıdır. işlaylşl. Turkiye'de ya da yuri difinda oluran Türk ve yaboncı uyruklu gerçafc ya da lüzei kifllerin. Türklye'ye getlrmak zarunda olmadıklan döwlzlwl, Türicly»'y« b«lll blr klfl adına m*«duat glbl yatırmalan Uçlmlnd* olur. DÇM kaynaklı hotaplarda dövlzln kavnağt «orulmaz. Bu dovlzlar, yotırıldığı bankalar taratından Mw1c»z Bonkosı'na d««r«dUtr «• karşılı&ındo m«vduolı Türklya'd* kullonma durumunda olon klsly* Türk Llratı ctralndtn kredl octlıf. Türk Llratı cİnalndMi krtdlyl kullanan kl«J. DÇM hMObtnın vatfMl bNlmlnd* yatmıt olon dövlıi gtrl öd«ma hakkım konımaktadır. Dövlzln g«ri öderunatl va kur farkları Hazlna taratından garanlı •dllmlf bulunmaktadır. Devlet kefil olunca Borc. Türk parosı olarak kullanılmış, ancak vadeeı geldlğinde karşılıflı yine dövlz olarak odenmlşiir. Duğuoı de bu noktadadır zaten. Piyaeanın kullondığı paraya devlet kelil olmuş, bir de bunu döviz olarak Ödemeyl yüklenmistlr. 1975 yılı sonroBi Batı Avrupa'nın «aarMrl Ddraaı* kobu) edllen •Eurodolar» icin Türkiye glbi kârlı blr ptyosa do0muştur böylece. Yu.t dışıno kacırılmış dövlzier bu kez yosal bir korunurnlo ve devlet kelolellyle Turklye'ye dönmeye baçladı. İşin faturosı solır başianyla şöyle oldu: Devlet kesesi... • Devlet. DCM kredlaln* kur garanllal vermlşllr. Vonl Türk paraaının da^arl duflüOünda. daviai kandl kaaaalndan bu ıarkı öa>yaeektir. Uygulama bafladıAında dolar 14 llra idl. Kur farkı uygulamaaına •on verildigfnde dolar 17,5 llroya fırlamtf|ı. Yanl 3.1 mllyor doların karşıhgı olarak davlal ocıkton 11 milyar ödemek zorunda ka.dı. • Ttlrklye'de her mevduol ralzl Içın vergl ödenir. DCM tyaaa oar«OI> dış mevduai sayıldığından vergl tahakkuk etmedi. Maliye BakanlıOt'nın 31 mayıs 1976 torıhll roporundo bu yolla 800 milyon llra vergı kacınldı0ı saptondı. Maliye Bakanı Ergenekon Ise soruşturmoyı kapatlı. Oysa roporda, «DÇM'da varglyl do^uran olay» oldugu ve «Vargl Incalamaal* yopılmosı gerektlfll kaydedlllyardu. t> DÇM kradlalnln yurda gallflyla para arzı oatronomlk ölcülerde arttı. 1975 yılında para orzı 11B milyar llra İdl. 76'da 151 milyar «a 77'da 209 milyar llraya ulafiverdl. Ondan aonra «anflatyon naaıl oldu* dlya şafmamak garak. • DÇM'lerln bankalar arasındakl daflılımı ilginç blr göruntü verlyordu. DCM hesaplarının yoklaşık yuzde 9O'ı beç büyük bonkado toplonmışlı. Gerlye kalan yüzda 10'tuk poy diger 17 bankado yoralmıştı. DCM hesaplarının doruk noktoyo ulaşlıgı 1976 yılında DCM hesapları ^3 mllyar lira İdl. Bunun 8.1 milyar llra. iş Bankası 5.7 mtlyar TL.'ı Akbarık. 5.1 milyar TL.'ı, Yapı ve Kredl Bankası. 1.2 mllyar! Türk Ticareı Bonkası ve 1.2 mllyar TL.'ı Osmonlı Bonkasındo toplanmıstı. Dl UÇAN KUŞA BORCUMUZ VAR BİRADER... Kenan MORTAN (Arkotı 19. Sayfado)