Katalog

CUMHURÎYET EKONOMt KTİSAT PHOFESÖRÜ HAYDAR KAZGAN İKİ YILDAN BERİ FİNANS KAPİTALİN OSMANLI İMPARATORLUĞUNA GİRİŞİNt. GALATA SARRAFLARINI VE İMPARATORLUK DÖNEMİNİN SERMAYE PlYASASINI ARAŞTIRMAKTADIR. İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTES! GENEL İKTİSAT kDRSÜSU BAŞKANI PROF. DR. HAYDAR KAZGAN, İMPARATORLUK GÜNLERİNİN BORCLANMA POLİTİKASINA İLİŞKİN SORULARIMIZl YANITLAOI. YİRMİ İ Osmanlı döneminde borç ile bayrak satın 8ORU: BorçlanmanMi başkmgıcı mnıl obmjştur?. alınmıştı... II KAZGAN: llk borc 1854 ytlında aiınmıştır. Nedenl blroz Tanzimat'ın gotlrdlfll yapıdır. Yoşam tarzı deâlşmlş. Idorı teşkilat vo ordu yeni blr boyul kazanmıştır. Masa. hokko, kalem kağıt gerok. Buntarsa dışandan goJmekıeciır. Örneğln. III. Solim zamanında Nizamı Cedft lle kışla geregl ortoya çıkmıştır. Slloh endüstrlsl kurutuyor. APdülharntt lop fabrlfcası kurmak lcln Almanlardan borc almıç, sonra da Krupp'tan maklnayı gellrtmişttr. Aynen bugün oldufiu glbl, üretlmi otmayan mallar vo benzerleri getiyor. 8ORU: Sanuc n* ohnuşlur? KAZGAN: Borclonmo dışa acılmayı beroberinde geiirmiştlr. Bu ise üretlm yapısmı etkıfemfşffr. Fabrlko ürelimi mallar emttc • yoflun teknolojllere gore daha lyi üretllmeye boşlomıştır. Holep vo Burso Ipektlsl. yerlnl Mancherster yünlüsüne ve Lion Ipekllslne bırakmiBtır. Düyunu Umumiye idaresi, topladığı paraları MiLli Mücadeleyi bastırmak isteyenlerin emrine vermişti...,, KAZ6AN: Mahmut Nftdlm Paşa 1881 yılı ön cesf bankerlerl yonına cagınp borcun ancak yüzde 50'sinl verscoginı soyler. Söyler ama. sonra da görevden alınır. Sonra da aynı oy Mutıorrem Karamamesi yayınlanır. Kararnamo He Duyunu Umumiye Idoresi ku rulur. Bu kurum devlst gibi bellrli gellriere el koyma hakkıno sahiptlr. Gellrlera haclz başka mamtokstlere borc verildlQ| btlinıyor. ilolyo'nm. Osmanlı bolgesl Rodos ve Trablusgarp'a saforini bu paraylo yaptıQı billnir. Yine 3 mllyon sıerlln para Damal Ferıt Paçanın Kuvoyı InzJbatlyesıne verileroK Musiola Kttmal'ln MIIU Mücadelesine karşı savaşttrılmıstıc Duyunu Umumiye idareeine bu nedenle ben bir Bokanlar Kuruiu gibtydl diyorum. Tahklkot yapoblliyorlordı mületlişlerjyle. 5 bln lle 7 bln orasındo penone) calıştırmak toydı. 8ORU: Borclanma h « m n fe Nr ancta fliı öy kıtlık. Istanbul'do tflaa dalgası yaşanmokta dır. Merkeziyeı belll olçüde güçlenlyor. Müt tezlm slBieml dauılıyor. Bürokrotlnln gnlirl artıyor. Bellrgln bir sınıflaşma oloyı başltyor. llk borclanmo Marsholı yardımıno cok ben zlyor. Güçaüz ülkede belli blr alım gücü yaratılıp. borc verenln molına karşı talep yarotılıyor. Demiyolunu ele alalım: Damlryo KAZGAN İlk borcu Mısırlı Mehmet A1I Pasa yupmak ıstemlştlr. Bunun lcln Padtşahlan Istedlğl lcazet Abdulmecit tarafından redde dllmiştlr. Ancak 1854 yılmda Kırım Horbl sırosında Fronsa ve Ingiltere i(e yapilan Ittllok onlaşfrosı sonrası 5 mllyon sterlinlik bir borclanma yapılmışlır. Mısır'ın geliri kar şılık olmuşlur bu borçtanmoda. Ancok bu paronm ancok 2.5 mllyon sterllnl gelmlşllr. Gerisi aracı paylarma glltl. Prof. Dr. Haydar Kazgan kimdir? Prof Dr. Haydar Kazgan 1922 yılındg letonbul'da dogdu. Istanbul Ümversitesı ikiısoı Fakülıeslnde Ögronım yapan Prof. Kozgon, doho sonra akademik koriyere geclı istanbul Teknlk Üniversitesınde Iktısaı ve İşloime derelerl veren Haydar Kazgan'ın oeşitll ders klıaplarının yonındo, 50'ye yakın oraşlırması butunuyor. Kazgon evll ve blr cocuk babasıdır. SORU: TahkHcat atoeaklı ölk«nln vaMsına göre m\ yapihrdt? 80RU: llk borclanmanın raıı nosıl KAZGAN: Hayır. Osmanlı Tlcoret yosasına göre. Ama ur.uimoyahrn Ton^ımaı retormları icmde kobul edilen llk yasa da Tlcoral yasası olmuştur. Kısaca. Osmanlı borcu Avrupalı kızm drahomasmda, ceylz sandığma ve camoşırına kodor glrmlştlr KAZGAN: Kırım Harbi 1853 55 yılları arası maiiyet* n müvon sterllne cıktı. Bunun sonucu Ormanlı bütçe açıkları büyumey» boşlomıştır. llk clışkunlıklon otacak. Ikincl borclanma dcptfcbof; blr biçimde gercekleç ti. 1855 yîlr.da ikînci borclonma yapılmışttr. llginctır: Osmanlı dsvleii müttefik kobul edllerek. borcun fatzl ilkine gore duşük tululdu Bu borcla^mada da gümrük goJtrlerl korşılık göstortlmişlir Her borcianmonın bir becleli var. Osmrnlı Donanmosı mütieflk lerln istemi üzerıne Slnop'a gldlyor. Hepsl Ruslarca boiırılıyor. Tek kuıiulan muhrtp Istanbul boğazından llmona glrerken Fransızlor calo veriyorlardı. Kısacası. borçianma ile bayrak dohtl, her şoy yabancı ellor den gpllr olmuştur. •ORUt Letan'4a borç nasıl «I* alınmıttır? konuau KAZGAN: ismet Poça daha ilk gunden borclara sodık oldufiunu Ifade eimlştlr. Reddeimek. söz konusu olmamıştır. Alacak lardo Turkiye'nln tekrar borcianacagı (noncı lle borc konusunda yumuşck blr lutum orıayo koymuşlardı. Tabiı bu borc hayai sevlyeainin düşürülmeBl lle odenmlşllr. koyabltlr. Tohslldarı vor. Kurum borclara korşılık lüm lutiın. damga pulu. istanbul'un balık gellrino. ıpek. öşürünü. lombekl gallrlne. Kıbns adası gellrine ol koymuşiur. SORU: Borclanmanın lc «Ikllerinden b\tax doho söz eder ml«J lu kurmo önerlsl yabancılordan geimi^tlr. Domlryolu. üretlm ortışı ve pozar genlşleme aınl saglar denmlşllı. Ihracot arlmıştır da Ama. ihracatm tümü yaboncılar taralından yapıtmışlır. Damlryolu, mol toployanı, kosa ba tüccarlarını güclendlrmtşilr. SORU: TOrtdya'cta borclorma konMimdokl olguyu yoytn ve oroşlırmo na•ıl yorumluyonunuıT SORU: Taplanan gellr borctan fazlo okjraa n» yaoıi .cofctır7 SORU: Borclanma tenundg ner«y» vormiftır? KAZGAN: Oamanlı imparatorlug'unda bâyük blr fakirleşmo başiamıştır. Anadolu'da KAZGAN: Hasıiaı fazlası bir rlsk (onuna yatırılıyor. Amo orada kalmıyor. Bu paranın KAZGAN: Dogru. Oriada blr lek Abidin Paşa risalesı vardır. Oışa batfımlılık geiiren borclanma olgusunu incelayen blr lek kiia bın bulunmamosmı Abdülnamrl korkakitjı olarak yarumluyorum.