Katalog

CUMHURtYET EKONOMİ ONDOKUZ BORÇ (Baştaraft 11. Sayfatfa) Musteşorı HUIUBI Bey'e rottlayan, Anodolu Şimendiferlerl Olrektörü Hugnen. eg>r pahafılık nedenlyle bu hattın yopımından hükümet vazgecerse. Dononmo Cemiyetl'ne. 30.000 Itra ıtebemı» edeceglni eöylemlşll. Dahaeı da var. Corlık Rusya, Karadenlz bölgeBlnde demlryolu papılmomaBJ lcln para vermlştl. Bolkon Savoçlon boyunca. Inglltere w Fransa. Osmonlı ordueu Rumeli loproklarından eekllinceye kadar, «Turkteraı borc vermeyl reddeimlştlr. Rumell elden çıkngına göre. tütün gelirl yiıırlldlOi Idn. lütün re|lsl Imllyozmın uzalılınoaına gerek kalmamıstı. Ama, Bulgortar Edlme"y» girmlşkvdl. Hükümet. ra|i Imtlyazını u*atmış, aovoşı surdürebitmek lç/n, karBilıgında bu şlrkelten. blr bucuk mllyon liralık avana olmışlır. Covit Bey, 1918 bulce konuşmasında. acılı onıtannı dlle getlrmlBtl: Ikl yıl önca. türlü vaoılerde bulunan devlatlera «100.000 llro tedarlk atmak, yotıut vodeal galan blr borcun vadeılnl Mrkoç oy daha uıotmak, ychut folzl yüzde blr Ikl duşiirmak lcln ne Isllrhamlar. n* letek va yahrarmalar ve rieolor yaptıgımı va nallcada, dadlğlm glbl. haşln blr red cevabmdan boşka blr şay almodıgunı b*n blllrlnrı ikinci Meçruiiyet de, o muthiş değişmaze karşı koyomamışlır. Kapitülosyoıılordon kunulomamışlır. imtiyozlı yabancı şlrfcatlerle refcabel edememlşHr. Tlcaral onloşmalarını deglştlrememlstlr. Gümrük toritelerlnl Ietedl0i glbi saptayamamıetır. Vergllarde esltllk sodlayomamıştır. Tulaaklık zlnclrlerini kıramamıştır. NAzırlarını Avrupa plyasalarına avuc ocmayo gfindererek, dokuz kaz borclonmıştır. 1006 kapısından zafarla glrenler. 191B'In 30 ekiminde. Llmnl adosının Mondrae llmanmdo demlrll Agamemnon zırhlısında. askl alocoklilorın dlkie sttiktarl mütorekeyl Imzalamak zorunda kolmışlardır. Oıea bofclanma, öyleslne do0al sayılıyordu kl, sovct yordımcıeı Ferldun Bey. lırihaıcılon Fransa va Inglltara'den borc bulamodtklorı lcln. oflır blr suc İBlemekle «tt(Mm> edlyordu. Ne var kl, onun blllnclne varamodıg'ı blr gerçeğl Franaız yazor Klod Forer açık oçfk söylemlştlr «Eftar blr gün Turklye'nln mosından sozedildlfllnl l»ltlrsenlı, çu Ikl koleyl onımcayın: Galala aırllarındo Osmanlı Bankosı, Itlanbul »ırtlorında do Oüyunu Umıımlye.» B eylul 1919 Sıvas Kongresmln 4. genel kurul loplantıeınrn 3. blrleşiminde. İ8mail Mâmı (Dânişmend) Bey, Amerlka koruytıcuiugunda blr kurtuluş receteelnln gerskcesini ocıklamaktadır VE BAĞIMSIZLIK sovaşmak olmustur. Bu tutum Lozon konuşmolarındo cok ocıklır. Tam boflımtızlık amacına. en cok Imtlyazlı slrketler karşı cıkmaklaydılar. Konleransı keslnilye uflratan da, üc yabancı »Irketta (Vlkere Armalrong. Törkiş Peıroleum. Re|l Jeneral) eskl ımtıyazlarında ayak diretmelerldlr. OrneOin Reji Jeneral şlrkell. Samtun. Slvas hattımn yapım ve Işletme Imtlyozının kendisinde kalmaeım laılyordu. En büyük dlranme iamei Paşo*dan galdl: ıBlz bu Imtlyaz hakkınm ne oMuftunu Mllrtz. Bunun aymnı Ruaya'ya da trif tamanlar tramleUk. O «ebepledlr kl, Baıfc vlloyeüerlmlz bugân M K thnenaiferalı duruyor.» lemet Po«o. MeerııUyetln yopomodı0ını basarmayı göze olmıştı. Lozan'ın Ikl özelllfll var. Ikltl da. Inglllere Oışlşlerl Bakonı Lord Curzon (Körzın) taratından acıklanmışiır: •KendUertnl llgliendlran «onınlann cozümüne, genelllkle Turkler katUmoıdı. Yolnızca, gaUplerin kororları blidlrtllrdl kenttlerine. Be«r*da de boyie olmuşuı, Loıon'dovea, durum lamamen deglşlkllr. «Turkler. moaa başuıa 6tekl devlatlerle eş» koşnllar oltında cognldı. Andiaşmamn har moddesl nokto nokta tartifiMı.» Lord Curzon'ın noklalodıgj Iklncl özelllk de su: Türkler, •lyoBol bokımdon Bato'ya flallp gelmlşlerdlr. Ne var kl, bu bajımenug'ın ömrü pek kısa olaeaktır. Ekonomlk alanda, ylne «btee muhtac olocoWordır.ı Inglllz Dışlşlerl Bakanının llerl sürdüflu «avlar yenl blr emperyollzm polliikoBinın ana cizgllerlydl. Ekonomlk Mondroe'ların ufukla bellrmealydl. Bugüne, tarlh basamaklarına basa bosa geldik. 1920'lerde. karaltı hallndekl yenl emperyalizm ve yenl sömurü polillkosı, artık belirgln cizgllerlnl almış ve en atından taan yarım yüzyılı aşkın blr eüredlr uygulanmış durumda. Bu yanl düzen. kendllarlne mokrael eompl»onu> dlyen gallşmlş. aanoyıleşmıs, zMçln ülkelerle. aeNsmekte olon, aiyaeaJ badımaızlıklarını cetln savaşlarla kazanan ülkeler orasındakl llıskiler mekanlzmaaını oiuşturuyor. Türklye de bu mekanlzma fclnde. Demokrot Partl'nln Iktldara aacmesindsn sonra, 1951 1950 dönemlnde. dıa borclarda hem hızlı blr artış. hem de cealtlenme olmusiur. Bulce acıflıntn, özelllkle Amerlkon fcredlsfyle kapatılmak Istenmesl. aborvlanarak yaşamaı ilkeslnln Cumhurlyet yönetlml içine yerleemesinl safllamı»tır. Amerlka'dan gelecek uzmanların nosıl beklendlglnl ve karşılondıgını, o günlerl yaşayanlor anımsoyocakfardır. Ve emperyalizm oOlgrı TQrklye'yl sormiBtır. KuBkuBuz, difta borclanmak suc değildlr. önemll olan. borcun kapsodıflı koşullardır. Verllen borca karyılık. ülkenin boÖımBizlıflıno. sosyal, Blyosol. ekonomlk ve kultürel gellsmolerin k«yduflu Ipotekler ve aınırlordır. Bugün de. ıpora veranı ulkelerln. 1854'ten bu yano uyguladıkları elsteml. zamanın koşuflarıno uydurarak geJlatlrdlkleri görülüyor. Borc verenler tokımı ne Istlyor? VerdlOi paraya karsıhk, kendl ekonomlk ve toplumsal düzenlne yüzdeyüz uymayı •laahhul edenı blr Türklye Istlyor. Ualu. derslerlne calısan, iraoilf blr Türklye istlyor. Tüm ekonomlk gellşmelerl Iç ve dıç polltlkaları borc verenlerin vlzesine baâlı blr Türkiye'nin örneğln ne kadar sanoylleseceOlnl. ne denll enflâsyoncu olocaOınt, ne kodor üreiip ne kador salacağını sapıamak Istlyor borc verenler. •Sül Cu babaı olma önerilerl o taraftan geliyor Oyao, ekonomlk büyümeden cotloyo cok duruma gelmls, •böyumeye poydoalt conının cotdıflı gellşmiş ülkeler, bilmelldlr ler kl, Inaanların ve toplumların lüm yoşammı ve gelfsme özgürlüklerinl, dıştan bU boskı slsteml iclne almok. demokrollk olmaktan uzak, lotollierllOln ta kendlsldlr. Türklye bu korkunc tablonun lclnden Cikmalıdır. ı... Bülün devialier bisl •nüaıakll bırakacoMonnı Böylaaelar, muzaharate (yardıma) muhtacız. 400 lla 500 mliyon llra borcumuz var, «bunu «dayln dlyacaktar... Bunun lcln mtatakll yaBomoyo vozlyaU oıollyamlı möaolt dagMhür. Paroan, orduauc nm yapaMllrlz? Oıtlor tavyara lla havoda uçuvoriar, bb hanuı kaftnı orabaeından kurtulomvona^ Hömi B«y yalnız deglldl. Atıi sorun, kongradekl klml üyalarln Otmonlı gellşma clzglBl dışıno çıkomomalarıydı. Onarllerlnl tgelecelulo deOH «gacmlşıle, ömegln 1886 Parlt andlacmoetylo kıyaBİıyorhırdı. «bllklai HaıM»nln an büyük hedefl. Oımonlı kaiası'nın difinda. emparyallzmla Çarpık sanayileşm« {•«ftarafı 1*. toytada) •ORUı Amo ornatln memurloro yopıkın yakocok w». yordımtor y»nl4an talep varatıp «nflMyonu korüklenıeı ml7 AKBAYOİLı Sanmıyorum. Çunkü llyatlar o denll hızlı artmıytır ki, artısia ancak gunluk yaşom diizeyinl tulturabillr. Oenildlöl gıbı. enllasyonu artırıcı blr şırıngo daOlldir Ama isın polttlK öneml vordır. Bürakrasl, Korarlann uygulama yerldir.. Bürokraslyi belll bır yaşam düzeylnln oltındo luttuOunuz vakit. bu kaz Iktlsodi stBtem zortanıyof. Rüşvet başlıyor. Polltlk Iklidarın alaıOı korarlar uygulanmaz oluyor. Yanl a'lan gellı gösıerı» lükellmlnl artırmayacak ve sanırım unamll olan da bu... Tobli enrlasyon önlenlrken, gellr daflılımını doha da bozamaZBimz. Ozalllkle. yurdumuzda ureılmds varlm ortıeı İBteniyorea. dddl blr biçlmda gellr dağıhmı duzenlenmell. Uzun vadell önlemlere bırokılmoyocok kodor clddl bu sorun. SORUt Bu önlemlarl Batımn yaıdıftı racatetartfan bafliım» yOrutmek mümkün olur mu? AKBAYOİL Ciddi bir ekanamlk polltlka recetelerln yonında pekalo uygulanır. AB0 bızım kurocaflımıı Banayil o denli ânemsemez kl zalen. Yanl, recetenın yonında aibaşı sanayilaBffleyl yürutürsilnüz. Ama daio önemllsl mevcui stotom lclnda zorlamalardan kaçmarak ürellmt cazlp kıimokiır. Kademeiı uygulamaiar, zarlamolorın üstüne çıkocaklir. Amo blr şayln allını cızmek Isterim. Enfloıyonu önleylcl önlemler. topiumsal sımliarın laklrlaftlrilmasl on•umına galmez. Bızim gıbi. dînamfk toplutnıuıao buyük tuketım aıcramoları vardır. Alle bırıtnlerinln galiri azdır ama blr yondo Isral, savurgontık vardır. Blr Ingltlz olleal ga:,r duzeyl ne olurso oisun. alekirık horcomasının hesabmı yaparkan. Dizde tavurgatıngt vardır. Bır nesıl önceBindtt eleklrlK oımuyışının tepklsidlr bu. Bu acıtlan önıtmıer etkılldır. SORU: Dı* barc «e wn# konusunda yenl blr'ddnemdan »6z atllıüz. Bu aculan rurt difindo yalan, 10 milyar marka yokın Ifçl dövbtlnln yurdo aktarıUnaıı olasıliflt nedlrt AKBAYGİL: Akiarmak mümkun degildlr. Işçimiz yurl dıfinda 1000. mork yoiırarak «v olobıidıgı btr ortomda, kalkıp ou porayı beItrsizhge terkeimaz. Ama yasa dışı Işcl dövızlerı şu veya bu yoldan zaten gelecektlr. Aıtış olamoz dediâim yoeoi isci dövui arIIŞI. ^ Borç yiğitin kamçısı i. Sayfado) •vımloro harconan dıa koynoklor, iHioi McomBsi endüsirllarlnln kuruvmasıno onayok eimuetur. Ne var kl. ou örneklerde blle senoryonun lam uyguionomadıflı görüfmuştür. Büyüme hızının oriiBi çoflu kez lc toaarruftan önce lc tiAetirm uyarmıç. ftaunuf açıgı» kopanamamıştır. Hammadde, ara ve yatırım mallan acısından büyük ölcöde dışa bagımh endustrlnln dışalım gereksınımleri görulmemlş boyulıora vorırken. konınmuş lc pazarda tekel flyatianylo Iş görmeye alısmıs bu endustrlnln dışsatıma katktsı cok sımrlı kalmıttır. Bu ıkoşullarda tdövta acıftı» kapartacafiına glderek büvumüs. ağırlaşon dış borc yükü. <gell*makta olan* üHcelerln ekonomik boâımlılıflmı pekjştlren blr kornoura dönüşmuatür. Türklye'ntn bu mekonizma lclne glrlşi, 1851 yılında başlamıştır, demek yanlış o.moz. İstiklâl Savası sonrosında, emporyalist ağına düsmemek kesln blr llkeydı. Alaıürk'ün deyimiyle «Düyunu Umumlye belaaı» 80 mllyon liıaya varan borcun lumünun 1943'te ödenmesiyle ortadon kolkmısttr. 1951 yılıno deflln. dış borclar varsa da. buntar blr boskı tehükesl yaralmamışttr ve bır kısmı yaboncı şlrkellerln mllllleşttrllmeslnden dogmuştur. IMF'nın acı ilacı (Boftarafı 4. Sayfoda) btlinen Ganerol. o günlerda vardlOI blr demeçte şöylo dlyordu: •Ülkeme demokroalyl getlrme çabalarımda başarıya ula$amazaam bunun başlica aorumlusu IMF ve bankerler olocaktır.. IMF, Paru'ya korçı cok kolı davrannııttır. Ancak Paru hukumetl ülkenln ekonomlk cıkarlonnı korumoya ve IMF'yl h«r Iştne kariftırmamaya kororlıdır. Hukümetlmlzce alrnon va alınacok olon «kemar «ıkmo» onlamlerl. IMF larafından 4Ucl« adlhnlf dagndlr.ı DÇM'nîn faturası (Boştorofı •. SoYfada) ger orto kolan 17 bonkanın DÇM hesoplorı ancak 2.1 milyar TL'e uloşmıştı. (Türklye Bankalar Blrllği kayıllan) O Aynı dönemde DÇM'ler 91 milyar liro kredl artışı yarotmıgtı. İş Adamtan Oerneğt (TÜStAO) raporundo dendifli glbı, «Nadenl DCM kredllerlndekl hızlı artıştı.ı Üı. Güngor Uras buna. ıToplumun bllraedtgl mallan üreten aanaylleri kurdurup •onra bu devlerl doyurmava calışıyoruz. (Oto, trofcior, sünger yatak, tetrapak, ambaloj, plosllk ambalal)* dlyordu. Kısocosı. bır Türk bankerlnln deylşiyle. ıDCM adında uyuşturucu blr hap» Esklşohlr Sanoyı Odasının değerlendırılışl lle. •Gellr dagıltmmı daha da bozdu» hepsl o kadar. RECETE VE BAGIM8IZLIK... DCM dtsı blr borclonmo secenağl var mıydı? Türklye borçlonnı araşttron Prol. Sevlm Görgün. Türkiye'nin ikınci Dıinya Savaşt doneminde. «Bloklar dıtı bagımtız bir dif polltlka Izledlğl lcln fnglltere ve Fransa'dan 164 mllyon dolar va Almanyo'dan 100 mllyon mark aldığımt koydedlyor. Basbakan Ecevıl. DÇM ve benzer borc tuzaklarının yaratuOı •recelelen icin Mıddle EoBt derglslne, * İMF'nln geilşmiş ülkelarde gerakllfll zaman uygulanmoaı mümfcün veya dlktatörlük re|lmlerlrte BOhlp gellfmefcıe olon ülkelerde uygulanobllecek bozı hal coralerl mavcutiur. Türklye ne dlkta re|lmlyle Idare edllmekle, na de cok gollşmlş blr ülkedlr.ı dlyordu. Evot. blr ülkenin kurtuluş savaşı kahramanım ıBlr ülkenin an kıymetll şeyl ba(tımaızlı<)ıdır» diyor. Bu borclar bize bunu blr kez daha hatırlaimıyor mu? NASrL BİR SENAEYO? 8 u •lylllkaever» senaryonun gereölnce uvgulanması .İcin baş rol. kaptlallK Bİ6lemln üst denoıım organı Uluslararası Para Fonu • İMF'ye vorllmiBtir. GürtumüzOn en etkilı ve yetfcill tfcamc»sı İMF'nm ellnaedir. Bu kuruluş ort* yalnızca kendl actığı kredileri deftll, özellHcle 1974den bert. petrodolorkm «çevlrmeı Işlevlnl ustlenen ıicarı bankolortn aotıgı kredileri de guvencs aJtıno atan blr organ holfne gelmlşılr. Dış borc tuzağına düşen ülke. borclarını eneletmek ve «toze paraı bulobllmek lcln önce İMF'nln kapısını calmok. «acı IMc»ırtı benlmsemek ve «ye»ll ısığnnı «rfllamok zorundodır. Bu llöcı uygulamak laterken «nutsuc •onto eren demokrotlk yönetlmlarln «ayısı ıse htç de oz deOHdlr. OLUMLU NOT ALMAK Görülüyor kl. Poru'do yönetlmi sivlllara devretme yolundakt icieniığıni, haziran ayında gercekleşiirilen Kurucu Meclls seçlmlanylo fconıllonvş olon askeri yoneilmln önündeki en büyük engel IMF'dlr. Onümüzdekl aylarda yenlden baBloyacak olon görücmeierde IMF'dan olumlu noi olabllmek icin IMF tacı llaç»ını gidarak doha yüksak fiozlarĞa Paru halkıno çırmgo aimays basıayan askerl yünellm. kobaran grev va proloeıo dolgosı korşısında sart önlomler almaycı ve ülkenin gertis ketlmierlnda sıkıyonetii^ı liun etmeye zorlortmıştır, "ÖıJu ıcindekl ılımlı kanat. IMF engellnl oşarak stvll yönelime ve damokroeiye dönüş vaadlerlnl yerlne geUrmeye calışırken. •ocı Hoc» uygulamasının yol actıöı karıBıkiık ortommdon yorortanorak Peru'do yenl bir ıŞIII drnagU yaratmok Isteyan. Plnocrıet hoyranı suboylor da yok deglldlr. SORU; Bu dtırumda atan ylna bankar kradllatina kolıyor. Na yapılmalı bu alanda? AKBAYGİL: Üzel dış kredileri kulıanon bellldtr. Oeviet bunu kullanona koşu| getirmelıdır. Dbviz cinsınden kredl kullantp ödeme yukünu devleie yıkano. deviet ae ömeOln bir ihracat yükümlülüOü getlreblllr. Blr de bu sistem iclnde borclanılırsa ulualorarası bankaıar va konsorslyumlar arasındakl çehşkılerden yorarlanmak mümkün. Tek oepi6 göreren yapılan borçlanma türlerinın sonucu iBte ortada. SORU: Turfclve'nln bundon aonrokl gallsmesl konusunda ne dlyoreunuı? AKBAYGİL: Koynakları olan. Işgücü blrlklmı olan ve lemel ogltlm düzeylnl aşmış ülkemız konusunda clddl umutluyum. Kanımca büyük sıcromolar önceşl hep böyie calkonlılor olmustur. 1958'DEKt ACI İLÂÇ Türklye bu senaryonun ik basarısız uvguiamosmı 1950'ierae yoşomış, dış polilıkadakl hizmetlerins karsılık Bott'dan sağtadığı dış kaynoklorı. tuketime ve VÖrımsız ya da uzun vadell yotırımıara horcayan Menderaa yönetlml. İMF'nln 1858'de dayollıflı raeı llac»ın Bortuçlorıno dayanamoyarok dövrilmlştlr, Senaryonun 1960 larda sahneye konon, Ithal ikamesı yoluylo endustrlieşme bölumü, 1970 devaluasyonu ve onu Izleyen 12 Mart rellmlyte nok, talonmıştır. 1977 sonunda ıse. Ithal Ikumesl Bşatnosının öteslne gecmek Isıerken, «dışa bOfçlanarak getlşmaı senoryosunun Duy&K savunucusu Dornlrel'ln yfinetlminae. ı70 cente muhtoc» hate duson blr TGrhiye vardıı.