Katalog

18 ŞUBAT 2001. SAYI 778 13 Viyana kahvelerinin bir diğer beıgeseıoo yer özelliği de basın yayın ala'cak. Bu tarlhçeden biraz "KahveDoğu'dan Batı'ya Giden organlannın bu mekânda söz edebilir misiniz? YolKülturterin Buluşması" adlı belgeselin okuyucularla buluşması. Kahvelerin lstanbul'da önce yapımcısı Ülkü Akbaba soulanmızı Internetin yaygınlık kazanması dervişler eliyle dergâhlara yanıtladı: ile yeni iletişim araçlan da girdiği bilgilerine rastlıyoruz. kahvehanelerin yeni bir Çünkü biyolojik bir etkisi Istanbul'dan Viyana'ya kahvenin boyut kazanmasına vardır. Kahve insanı öyküsünü işleyeceğinlz belgeseli biraz yol açıyor. Filmde bu uyutmaz, o nedenle uzun anlatır mısınız? değişimin izleri de zikir akşamlannda Bu kültürel yönü çok ağır basan bir sürülecek." uyumamak dervişlerin işine belgesel olacak. Osmanlı musikisinden, gelir. Daha sonra halka tiyatro geleneği olan meddahtan, gölge yayılır. Bir sürü oyununa kadar örnekler yasaklamalara hedef olur kahve. sergilenecek. Osmanlı'da 18. 16231640 yıllan arasında hüküm yüzyılda bunlar olurken Batı'da süren IV.Murat kahve verilen mekânları kahvelerde kültürel, sanatsal, felsefi ve dağıtır. Gizli kahve içenler için de ölüm Kahvenin bilimsel tartışmalann gerçekleşmesi çok cezası verir. önlenemediği görülünce bu Avrupa'daki daha geç zamana 19. yüzyılın sonu ile 20. yasaklamalar da kalkar. Mekke'de bazı tarihçesinden bir iki yüzyılın başlanna rastlıyor. Biz iki şehirden din adamlannın da kahveyi dinen yasak ilginç anekdot aktarır mısınız? yola çıkarak bu projeye başladık. Viyana saydığını kaynaklardan öğreniyoruz. Almanya'da bir dönemler kahve ve Istanbul kentlerinin en önemll özelliği Kahvenin Avrupa'ya ilk gidişi 1665 kavurmak devletin tekelinde olduğu için kahveleriyle meşhur olması. Ikisinde de yılında. Kara Mustafa Paşa maiyetiyle Kayzer'in kahve jurnalcileri var, evlere insanların kahveyi çok sevmesi ve çok biıiikte Viyana'ya gider ve ilk defa kahve kahve koklamaya gidiyoıiardı. O dönem gelişkin bir kahve kültürüne sahip olması. Avrupalılara orda ikram edilir. Avrupalılar Almanyası'nda kahve kavuran ev tespit Yıllardır Vıyana'da yaşayan bir sanatçı ilk kez içtikleri kahveyi seveler ama acıdır. edildiğinde cöza kesiliyordu. olarak Viyana cafeleri hakkında bizi Bir rivayete göre daha sonra II. Viyana Sanayi devrimi sırasında işçilere vardiya aydınlatır mısınız? Kuşatması'nda Osmanlı askerlerinin aralarında ekmeğin yanında kahve Viyana kahveleri batının hiç bir kentinde bıraktığı çuvallardaki yeşil çekirdekli veriliyordu. Kahvenin sanayi devriminde olmadığı kadar gelişmiş, insanların kahveyi Viyanalılar develerin yemi yeri çok önemli. Bunlara da değiniyoruz gündelik yaşamlannın çok önemli bir ; tabii. zanneder. Yeniçerilerden kalan diğer parçası olmuş. Insanlar birkaç saatini eşyalarla biıiikte kahve çuvallarını da Osmanlı'da kahve ve kahvehaneleri kahvede geçırirler. Orda bir kahve içerek ateşe verirler. Kahve ateşe verilince anlatırken neler ele alınacak? üçbeş saat oturup bütün gazeteleri ve kavrulur ve çok hoş bir koku yayılır etrafa. Kahvenin Osmanlı'ya nasıl geldiği ve dergilerini karıştırabilirsiniz. Bu yüzyıl Tam o sırada geçmekte olan biri "Durun yaygınlaştığı, ilk kahvehaneler, tarihi önce de böyleydi günümüzde de böyle. ne yapıyorsunuz bu kahvedir" diye mekânlar kullanılarak anlatılacak. Batı ülkelerinde biliyorsunuz iklim çok bağırır. Bu kişi Konschski adında Kahvehanelerde icra edilen sanatlar, soğuk olduğundan özellikle alt gelir Osmanlı'da ulaklık yapmış biridir. meddah, gölge oyunu gibi Osmanlı grubuna mensup insanlar evlerini Kalan kahveleri alır ve lstanbul'da sanatları da tanıtılacak. ısıtmanın daha maliyetli olacağını öğrendiği gibi pişirip çevresindekilere Kahvenin Osmanlı üzerinden Batı'ya düşünerek günün büyük bir bölümünü dağıtır. ^ geçmesinin tarihçesi de sanırım kahvede geçirirler. Türkiye'de insanlar birine şeker, lokum ya da çikolata Ülkü Akbaba: Bizproje için iki şehirden, Istanbul'dan ve Viyana 'dan yola çıktık. armağan olarak götürürken Avusturya'da armağan olarak bir paket kahve tercih edilir. Geçmlşten bu yana Viyana kahvelerinde ne gibi değişimler oldu? 19. yüzyılda yeni kentsoylu elitin uğrak yeri olan Grand Cafe bir yandan, işçilerin kahvelehni yudumladıklan ayak üstü kahve içilen bistrolar öte yandan, çelişkili bir tablo sergilemektedirler Viyana'da. Ancak ortak bir şey kalır, o da kahvenin her türiü koşula rağmen ününden bir şey kaybetmemesi. Bu çelişkili görüntülere bugünün viyanası'nda da rastlamak mümkün; bir yandan şehir merkezindeki kahvehaneler, öte yanda merkezden uzak yoğun olarak işçilerin iş dönüşü uğradıkları kahveler...Vıyana'da "kahve edebiyatı" ve "kahve musikisi" diye ayrı dallar da vardır. 19. yüzyılın ünlü Viyana "Kahve edebiyatı"ndan günümüze ne kaldı? Kahve edebiyatından örneklerle dönemin kahve kültürüne ayna tutulacak, yazarlarla yapılacak söyleşilerle geçmişle günümüz arasındaki bağlantılar irdelenecek, benzerlik ve farklılıklara değinilecek. Son dönemde bu gelenek, yeniden canlanma eğliminde, Viyana'nın birçok kahvesinde edebiyat yanşmaları düzenleniyor. Kahve müziği Viyana kahvelerinin bazılannda özgün bir yere sahip; Ingilizler'in beş çayı ne ise Viyanalılann öğleden sonra, özellikle hafta 6onları kahvede klasik müzik dinletileri de o. Bir yanda melanj yudumlanır, eş d*ostla sohbet edilirken, arka planda piyanodan Mozart, Bach, VVagner ezgileri ortama güzel bir sıcaklık katar. çöküp, çalmaya başhyorlar. Bu müzik de seyahatimiz müddetince duyduğumuz bütün müzikler kadar anlaşılmaz, bizim için. Ansızın müzisyenlerdcn biri soytarılıklar yapıp, dans etmeye başlıyor. Başında türban olan bu ihtiyar ve vakur Türk'ün çılgınca sıçramalan bir hayli grotesk. Para çanağı ortalıkta dolaştınhyor. ihtiyar bahşişin karşılığını vermek üzere tekrar dans etmeye başlıyor." "Bu kahve muhabetti de nereden çıktı?" diye soranlar çıkacaktır elbet. Kahve muhabettinin iki sebebi var... Yapı Kredi Kültur ve Sanattaki "Tanede Saklı Keyif" adını taşıyan çok güzel sergi ve kahve üzerine çekilmekte olan bir belgesel... Çalışmalanm yıllardır Viyana 'da sürdürüyor tiyatrocu Ülkü Akbaba. Malum Viyana cafeleriyle ünlü bir Avrupa kenti. Viyana denincc akla vals ve cafc geljr. Eh, bizim burdan aklımıza bunlargeliyordaömrününyansını lstanbul'da geri, kalanını Viyana geçirmiş hem de sanatçı kimligi olan Ülkü Akbaba'nın aklına gelmez mi? Ülkü Akbaba, kahve vc kahvehancden yola çıkarak bir bclgcscl hazırlamaya koyulmuş. Belgeselin ana eksenini kahvenin öyküsünün yanı sıra Istanbul ve Viyana kahveleri oluşturuyor. Türk Kültür Bakanlığı, Avusturya Kültür Bakanlığı Viyana Kültür Bürosu, TRT ve Avusturya Televizyonu'nun destekleriyle hazırlanacak olan "KAHVEDogu'danBatt'yaGidenYolKültürlcrin Buluşması" adlı belgesel her iki kent arastndaki kültürel bağlann ve karşılıklı etkileşimlerin izlerini sürmeyi hedefliyor. Orjinal mekânlarda başlayacak olan kahvenin öyküsü, Osmanlıdan günümüz Türkiycsi 'ne bir yolculuğa çıkacak. Filmdc minyatürlcr, resimler, Istanbul ve Viyana'daki kahve kültürüne ilişkin kaynaklardan yola çıkarak yer yer canlandırmalara yer veri lecek, röportajlarlatarihikaynaklaraışıktutulacak. Eh bu kadar kahve muhabettindcn sonra iyi kahvenin nasıl pişirileceğini anlatmadan geçmek ayıp olur doğrusu. Misafire karşı yüzümüzü ağartacak iyi kahve nasıl pişirilirmiş siziniçinöğrcndik: Kaç kişilik kahve yapılacaksa cezveye o miktarda su ve şeker konup kaynatıhr. Kaynamış olan suyun yarısı fincanlara dağıtılır. Cezvede artakalan kaynamış şekerli suya kahve konarak tekrar ateşe sürülür. Kahve biraz kaynamaya yüztutup kabarmaya başlayınca fincanlardaki sular yeniden cezveye boşaltılır. Bu arada hem fincanlann ısınması sağlanırhem de kabarmakta olan kahve demlcndirilmiş olur. Köpürcn kahve, yeniden fincanlara azar azar taksim edilir ve ikinci kez ateşte tutarak yeniden köpürmesi sağlanır. Yeniden köpüren kahve de fincanlara dağıtıldıktan sonra üçüncü kez ateşe sürülür. Son olarak kabarması beklendikten sonra artık fincanlara tümüyle boşaltılıp servis yapılıyor.<«| FotoğraflarYapı Kredi KültürSanat Yayıncılık'ın "Tanede Saklı Keyif, Kahve" sergisi için hazırlanan aynı adlı katalogdan alındı. Sergi 31 Mart tarihine kadar Yapı Kredi Kültür Merkezi'nde... KAHVE BELGESELI...