Katalog

CUMHURİYETDERC;! Elve ayaklannı sürekli oynatıyor. Sandalyede oturamıyor. Kendisiyle konuşanlan dinlemiyor. Okulda ve evde itaatsiz. Her şeyini ya unutuyor ya da kırıp döküyor. Dikkat isteyen her türlü aktiviteden kaçıyor. f uyrukta beklemek dehşet verici. 8 yaşındaki oğlan çocuğu çevresindekileri gözlemliyor önce: tnsanlar, ilan panoları, gelip geçen araçlar. 5 dakika sonra, her şeyi görüp bitiriyor. Sıkılmaya başlıyor, mızırdanıyor, homurdanıyor. "Ne yapıyorsunuz? Kuyrukyürümüyormu?" Hızlı ilerlemek için ündeki insanları itiyor, annesine hakaret ediyor, kız kardeşini çimdikliyor ve işi bir sinirkriziyle sonlandınyor. Sürekli homurdanma, bir eyleme birkaç dakikadan fazla yoğunlaşabilme yetersizliği, düşünmeksi Çocuğunuz hiperaktifse K FOTOĞRAFLAR: ERZADE ERTEM zin verilen tepkiler. Bu davranış durumuna doktorlar şimdi bir ad veriyorlar. Çocuk "dikkat eksikliği ve hiperaktif bozukluk" çekiyor. Genel adlandınşla; hiperaktif... Terim,gününmodası. Uzmanlarataşınmalarını gerektıren konuşma bozukluklanndan sonra, bugün yumurcaklar çarçabuk hiperaktif olarak damgalanıyorlar. Aldatmaca mı, gerçek bir problem mi? Okul dışında rastladığımız annebabalann sohbetlerine inanacak olursak, bu bozukluktan mustaripçocuklargittikçeartıyor. "Mesleğimi yürüttüğüm 15 yıldır, her zaman hiperaktif çocuklara rastladım" diyorçocukpsikiyatn Elaine Roulet, "önce leri 'bu çocukta bir ketlenme ya da psikolojık sorun var' denirdi, şimdi hiperaktif olduğu söyleniyor". Hiçbir inceleme olgunun Avrupa'dan daha önce tanımlandığı ABD'de bıle bozukluğun yaygınlaşma halinde olduğunu göstermiyor. Bu alanda yaygınlık oranı, tahminlere dayanıyor. Okul çağındaki çocuklann yüzde 3' üy le 5' i arasındakalıyorhiperaktiflik oranı. Oğlan çocuklarında çok daha belirgin; bir kıza karşılık 4 ila 6 oğlanda görülüyor. Biraz, erkek çocuklarda sendromun kendini daha direngen saldırganlıkla göstermesinden doğuyor bu fark. Bu yüzden de onlarda daha kolaylıkla belli ediyor kendini. Hiperak tiflikte cinsiyete bağh bir mekanizma söz konusudeğil. Hıperaktiflikten hiç bu denli çok söz edilmemişti. Medya hemen hemen 5 yıldır fenomene eğiliyor, annebabalar dernekler kuruyorlar, okul çevreleri bılgılendirılıyor. Biraz yerinde duramayan bir çocuk, en küçük hareketlilik belirtisinde hiperaktif olarak sınıflandınlıyor. Sendrom "kamuoyundaki süksesinin kurbanı"... Lozan'da çocuk ve ergen psikiyatn olarak çalışan Olivier Chouchena böyle diyor." Yetişkinler, kendi kaygılarını ele veriyorlar. Bana 3 yaşındaki oğullannın ilerde okulda başansız olabileceğinden kaygılanan annebabalar gelıyor. O yaşta psikomotor kararsızlık çok olağandır ve patolojikbir durum değildir." Fenomenin artmış görünmesinin bir başka nedeni de, gizlerinin eskiye göre daha iyi belirlenmesi...Özellikleöğretmenler,okul çocuklannın sorunlarını ortaya çıkarır oldular. Çocuklann acılarına daha duyarlı olundu ve daha önceleri görülemeyen bozukluklar ortaya çıkarıldı. llaçlannyanı sıra, tanı araçlan da geliştı. Elbette, nesnel ve şaşmaz bir yargıya varabilmek için kan tahlili gibı bir şey yok ortada. Ama nörolojikbiraraştırma, birdizi test ve genç hastayla, aileyle ve öğretmeniyle yapılan diyalog sonucu bozukluğu kavrayabiliyor artık doktorlar. Dikkatsizlik ve konsantrasyon bozukluğu, hiperaktillikten ayn tutulması gereken belirtileresahip:Örneğindikkatsiz çocuk, ayrıntılara dikkat etmiyor ve her şeyi savsaklıyor. Oyunoynarkenbiledalıpgidiyor. Kendisiyle konuşulduğunda dinlemiyor. Okulda ve evde itaatsiz. lstekli görünmesine karşın başladığı hiçbir şeyi bitiremiyor. Dikkat isteyen her türlü aktiviteden kaçınıyor. Günlük yaşamı için gerekli olan nesneleri yitiriyor, orada burada unutuyor ya da kınp döküyor. Kendine bakamıyor. Hiperaktifliğin semptomlan yukardakilerle birleşince tam bir hiperaktif çocuktan söz etmiş oluyoruz: Hiperaktif çocuk el ve ayaklannı sürekli oynatıyor. Sandalyesinde devamlı sallanıyor, sakin oturamıyor. Ölçüsüz olarak koşuşturuyor, oraya buraya tırmanıyor. Kurulmuş yay gibi fıkır fıkır hareketli. Durmaksızın konuşuyor. Sorulan sorulara daha tamamlanmadan yanıt veriyor. Sırasını beklemekte sabırsız. Başkalarının sözlerini kesiyor, hep kendini empoze ediyor. Ani mizaç değişiklikleri gösteriyor. Bozukluğun nörolojik, psikolojik ve çevresel birden fazla nedeni olduğunda birleşiyoruzmanlar. Hiperaktif çocuklarda kullanılanmetilfenidat türevi ilaçlar alındıktan yarım saat kadar sonra çocuğu büyülenmiş gibi sakin bir hale getiriyor. Ilacın etkisi altı saat kadar sürüyor. En büyük yaran çocuğa düşünecek zaman vermesi ve uzmanın terapi sine olanak sağlaması. Hiperaktiflik daha fazla bilinmezlerle dolukalmayacakileride. Elaine RouJet "20 yıl sonra, bugün yaptıklanmıza gülünecek" diyor. "Buçocuklan sevmelıyız. Çünküonlarbizımçocuklarımız. Onlankeşfedebilirsek harikulade birpotansiyele sahipler. Çok meraklı ve yaratıcılar. Ama hemen her yerde mutlak bir reddedilme ile karşılaşıyorlar..."^ Derleyen: EMRE ÇAĞATAY