Katalog

ceğimi, iki yıl sonra geleceğimi söyledim. Bunun üzerine, "Ama o zaman ölmüş olacağım," diyerek gömleğini kaldırdı ve miıdesini boydan boya kesen yara izini gösterdi. Düşman bedenine bir şeyler sokmuştu. Davranışlannda ölüm olasılığı karşısında kaygıya kapıldığını gösteren en ufak bir belirtiyoktu. Çocuk sahibiolamayışım karşısında babacan bir tavır sergileyerek, "Zavallı, Raapie," dedi ve ardından karnımı, göğüs ve kalçalarımı okşamaya başladı. Kuşkusuz niyeti son derece erotikti, ama davranışında hiçbir gariplik yoktu, alabildiğine dürüst ve içtenlikliydi.Daha sonra tıp ekibinden midesinde ur olduğunu ve bunun ameliyatla alındığını öğrendim. Yaklaşık beş y ıllık bir ömrii kalmıştı. PAZARIN PENCERESINDEN Metro nutukları... SELÇUKEREZ aksim'den Levent'e uzanan yakında 4. Levent'e de varacağı • açıklanmış metro nihayet açıldı. • > Açıldığı gün basına aktanlan bilgiler (yok yirmiotuz metre derinden gidip toplam güzergâhın 8439 metre olacağı, bilmem kaç derecelık depreme dayanabileceği vb.) bu olguyu eksiksiz yansıtmıyordu. Dünyanın en eski tünellerinden bırine sahip olduğumuz halde bu metroyu niçin bu kadar geciktirdiğimiz soruldu. Mesela, eski Büyükşehir Belediye Başkanı Prof. Dr. Nurettın Sözen, "Hayatımın en mutlu gününü yaşıyorum. 125 yıl sonra Istanbul'u metroya kavuşturmanın mutluluğunu taşıyorum!" dedi. Bu kınamalar ve benzetmeler tam anlamıyla haklı sayılmazlar. İlk tünelin tamamen bir yabancı gınşimı ve finansmanı sonucu gerçekleştiğini düşünüp çağdaş metronun da yerel fınansman ve mühendıslerimizle yapıldığını hatııiamak gerekır. Tüneli. Ingiliz kredisiyle Fransız ginşimcı Eugene Henri Gavand insa ettirmiş, bu günlerde açılışını yaptığımız ıse Istanbul Belediyesi'nın imkânlarıyla bitirilmiştir. Demek ki bu ilk ulusal raylı yeraltı yolumuzdur ve gecikmesinden bahsedeceksek tünelin değil, dünyanın ilk metrosunun yapıldığı tarihten bu yana saymalıyız yıllan... Tünelle metro arasında geçen zaman içinde de aslında öyle boş durmuş sayılmayız: hükümeti bu girişimi 1868'de onaylamamış, proje ancak 1869'da kabul edilmiştir. Tünel kazısı için gerekli olan giriş ağızlannın yerleri, zamanında istimlak edilip girişimciye verilmediğinden kazıyı ilk olarak Küçük Hendek Sokağı'na açılan 30 metrekarelik bir avludaki kuyudan başlatılmak zorunda kalınmıştı. Altıncı Daire Belediyesi'nin tünelden çıkacak kazı malzemesi için döküm yeri vermekte gecikmesi de güçlüklere yol açmış ve tünel, bu nedenleıie 2 yıldan kısa bir sürede biteceğine. ancak 3 yıl 4 ayda bitirilebilmiş ve maliyeti yüzde 25 artmıştı. (Bkz. Istanbul Ansiklopedisi Kültür Bakanlığı ve Türk Tarih Vakfı). Peki yenisi? Yapımına 1992'de başlanan yeni metronun yüzde yetmişi bu işe girişen Prof. Sözen zamanında tamamlanmıştı. Elektnk ve ray projesi için ıhale yapılmış ancak, Sözen aday gösterilmediğinden seçime girmeyince ıhale zarflarının açılmasını yeni seçilecek başkana bırakmıştı. Yeni başkan Refah Partili Tayyip Erdoğan, zarfları açınca sonuçlan beğenmeyerek ıhaleyi iptal etmiş, ikincı ıhaleyi de Siemens kazanınca bu da iptal edilmişti. Üçüncü ihaleyi, Refah'a yakınlığı ile bilinen bir firma ile Avrupalı ortak kazanınca ış bulanlara verıldi; ancak, bütün bu iptal ve Eddie'nin ölümü... O gece Eddie ile kalmayı ciddi cıddi düşündüm. Bufikirbendebüyüleyicibiretki yaratmıştı. Ancak insanın içindeki o kendini koruma duygusu da bir anda boy göstermişti. Böylesi bir karanndönüşü yoktu. Ertesi gün Wingelina'yı terk ettim. Rahatlamıştım, ama içimde buruk bir acı vardı. Birkaç yıl sonra, Hindistan'da iken, Eddie'nin kabilesinden onun öldüğünü bclirten bir mektupaldım. 1999'da oraya dönmeyekararverdim. Arabayla Alice Springs'den, Eddie'nin gömüldüğü\Vingelina'yagıdecektım. Acaba aılesı daha önce oraya gıtmediğim için bana kızgın mıydı? Aradan geçen on yıl içinde yerliler korkunc birdeğişimdcngeçmişlerdi. Dahaönceden toplumsal Danvincilik bızlerin onlardan daha iyi olduğunu öne sürdüğünden yok olmaya yüz tutmuşlardı. Şimdi ise, en azındanticaret, ekoturizm, sanat alanlarında, bir başka dey işle politika gerçekliğinin dışında kalan alanlarda, bizdcn daha iyiydiler. Eddie' nin topraklanna vardığımda teneke kulübelerin, terk edilmiş Toyota kamyonlann, ortahkta dolaşan köpeklerin, tinerci gençlerinçoğaldığını gördüm. Ertesi sabah oğlum Lance'i buldum. Başındaki erişkinlik simgesi kırmızı bandıy la her zamankinden çok Eddie'yi andrnyordu. Beni evine davet etti. Çevreme doluşan dostlanm lngilizce bilmiyorlardı. Garip el kol devinimleriyle anlaşmaya çahşıyorduk. Ama gerçek olan bir şey vardı: onlar benim gelişimden mutluydular, ben de onlarla birlirkte olmaktan mutluydum. Geleneksel armağan eti unutmamıştım, ama Lance yine avlanmaya gitti. Yeniden birlikte olmanın ilk coşkusu gidince, ciddi konulara daldık. Bir maden şirketınin oraya el koymaya çalıştığından, kentlerde yaşayan yerlilerden birçoğunun çalındıklan ailelerini bulmak için yuvalanna döndüklerinden, asıl sorunun halayoksullukolduğundansözetti. Toprak sahibi olmak iyiydi, ama iş olmayınca toprak sahibi olmak bir işe yaramıyordu. Yaşhlar ölüyor, eski değerler de onlarla birlikte göçüp gidiyordu. Gençler törensel yaşamla pek ilgilenmiyorlardı. Eski değerlerle Avrupalılık arasında takılıp kalmışlardı. Ertesi gün Eddie' nin mezannı ziyaret ettik. Torunlan onu Hristiyanlaştırmışlardı. Mezartaşında, "mantjakuraeddiebırhristiyandı/incili yanından eksik etmezdi/siz de incilinizi gittiğiniz her yere birlikte götürün" yazıyordu. Eddie ile aramızda garip bir yakınlık vardı, ama bu yakınlık arasında dağlar vardı. Hepimiz kamyona doluştuğumuzda, Lance'e Eddie'nin ölümhaberini almadanbirkaç hafta önce ilk kez onu düşümde gördüğümü söyledim. "An, evet. Ta kendisiydi," derken yüzünde en ufak bir şaşkınl ık belirtisi yoktu. ^ The Guardian 'dan çeviren: RİTA VRGAN Eddie Avustralya yerlllerindendi. Ülkenin ücra bir köşfesind© Robyn Davidson il« tamşauş, Robyn'in onunla jptirıya^yinegireceğlni ümH etıttfcKî. Şu umidi olümıiıne aau» bir zathan kala gercek ksltaaİc " " İâtarniş ama ofmanttştı. dair. • • • sözcüğü de unutmuştum, ama bu görkemli hoşgeldin töreninde bir gariplik olduğunu sezinleyebiliyordum. Eddie gerçekten sinirli miydi, yoksa bana mı öy le geliyordu? Besbelli bıçaktan çok etkilenmişti ki, onu önüne gelene göstenyordu. Azıcık Ingilizce bilen genç bir adam bana dönerek, "Uygun,güzelbirbıçak. Sendeuygun,güzelbir eş." dedi. Avustralya yerlileriyle bir süre birlikte olan herkes aileden sayıhr. Ya kız çocuk, ya da kız kardeş, anne teyze, gelin olarak ilişkinizc bir resmiyet kazandınlır. Eddie 'nin bana değer vereceğini biliyor, beni kızı yerine koyacağını sanıyordum. Ama eşi olmak? O gece oradaki bir karavanda yaşayan beyaz doktorla hemşireyi ziyaret edereksorunugeçiştirmeyeçalıştım. Eddie'nin benden beş y aş küçük olan oğlu (dolay ısıyla da benim oğlum) Lance bana eşlik etti. Bana nerede kamp kuracağımı gösterdi. Kınk camlarla örtülü bu yer Eddie 'nuı kampınayakındı. Kampsakinleriçoktanuykuya dalmışlardı, ama Eddie köpekleriyle birlikte çitin yanıbaşmda duruyordu. Yüreğim ağzımagelmişti. Bana iyi olupolmadığımı sordu. "lyiyim," diye yanıtladım. Derken durumu kavramaya başladım. Yolculuğumuz sırasında herkese sevgili olduğumuzdan sözetmiş olmalıydı ki, şımdi bu kabahatiniörtbasetmeyeçalışıyordu. Bir süre sessizce oturduk, sonra kampına döndü. Şafak söktüğünde benı hafıfçe sarsarak uyandırdı ve üstü sinek dolu, soğuk bir et parçası uzatb. Uzun süre oturup sohbet ettik. Kışa yeniden gelmemi, beraberimde deve, bir tüfek, kendisine bir gömlek ve tulum getirmemi istiyordu. Ona önümüzdeki kış gelemeye Cezaevlerimizden dışan doğru hiç durmamacasına tüneller kazıp, bu alanda çeşrtli yenilikler icat edip antrenman yaptık: Başta Bayrampaşa olmak üzere Tayyip Erdoğan, Ali Müfit Gürtuna ve Nurettin Sözen... tüm kalburüstü cezaevlerimizden kazılan tünellerin uzunluklan, ucuca eklenirse ertelemeler sonunda metro, bitirilmesi bugün popun ve folklorun en görkemli planlanan tarihten 4 yıl geç bitirilebildi. icracılanyla kırtladığımız metronun Demek ki yokuşa sürmek, tökezletmek uzunluğunu aşar! Açılışta konuşanlann bu açılanndan, 125 yıldan bu yana değişen metroyu, 125 yıllık bir boş devreden sonra bir şey yokl gerçekleştirdiklerini söylerken cezaevi Yeni metro konusunda atılmış nutuklarda tünelleri konusunda en özgün çaltşmalann unutulan bir nokta daha var: Tüm alanlar, ülkemizde yapılıp yayınlanmış olduğunu yapılar, geçitler, köprüler ve sokaklar gibi unutmalan affedilir bir hata değildir metrolar da bir toplumun sanatına Anadolu Ajansı'nın 30 Ekim 1998 tarihli yansımadan o toplumun malı olmaz, bültenine bir göz atmak, bir örgütçünün, onunla tam anlamıyla özdeşleşmiş Bayrampaşa'da bulunan bazı yandaşlannı sayılamazlar. Binilmesıyle inilmesi kaçırmak için klasik, yani cezaevinden arasında ancak birkaç dakika geçen eski, dışa doğru, "merkezkaç" değil, dışardaki kısacık tünel bile hiç olmazsa birkaç bir trikotaj atölyesinin bodrumundan öykümüzde, şiirimizde geçer: Sait Faik'in, cezaevine doğru, yani "merkezsel" bir tünele binmiş fakir çocuğun kısa süren tünel oluşturmaya kalkıştığı anımsanır. mutluluğunu konu edinen öyküsü Kadınlarımız da bu konuda erkeklerden unutulamaz. Istanbul şimdi, "Dördüncü geri kalmamışlardır ve mesela, 27 Ocak Adam" gibi, "The taking of Pelham 1 23" 1999 tarihli gazetelere bakılırsa Ankara gibi Türk filmlerini, tabii bunların çok daha Merkez Kapalı Cezaevi'nde kadınlar iyilerini, sonra 4. Levent ile Taksim koğuşundaki lavabonun altında bir metre arasında başlayan aşklan, yıllar sonra aşağıya, daha sonra da kuzeye yönelen gerçekleşen karşılaşmalan vb. zevkle bir tünelin açılmış olduğu okunur. yansıtacak öyküleri ve şiirleri bekliyor. Bir Açılışta konuşanlar ve bu konuda yazı de artık çağdaş görünümlü bir metromuz yazanlar eski tünelle yeni metro olduğuna göre 125 yaşındaki tünelimize, arasındaki farklan yeterince vurguladılar kadife kaplı minderieri ve pirinç ama benzertikleri unutulur; öyleyse tutamaklanyla o eski hoş görüntüsünü anımsatalım: Eskisi de büyük çapta yeniden kazandırmayı düşünecek bir baltalanmıştı, yenisi de: Tünelin belediye başkanı düşleyebilsek... Ne de yapılmasına kalkışıldığında Osmanlı iyi olurdu... A