Katalog

24 EYLÜL 2000. SAYI 757 lan sıvadılar. önce Amerikan Board heyetindcnmisyonerbirkadıneğitimciistediler. 27 yaşında deneyimli bir öğretmen olan LauraFarnham 1871 yılındaBoston'danyola çıktı ve Aleppo adını taşıyan buharlı bir gemiyle Atlantik' i aşarak tstanbul 'a geldi. O günlerde tstanbul limanındabuharlıbirgeminin yanaşabileceği bir liman yoktu. Bütün yolcular gibi Laura da aşağı sallandırılan ip merdivene turuna tutuna indi, Marmara'da yolculan bekleyen kayığa. Laura Farnham yapacağı iş konusunda bilgiliydi. Bahçecik e doğru yola koyulmadan önce üç ay Ermeniceçalıştı. Kurulacakmisyonerokulunda Protestan Ermeni kızlannı eğitecekti. Amerikan Board heyetinin görevlisi Mr. Parsons Istanbul'a gelip onu bir gemiyle Izmit'e götürdü. Laura Farnham Bahçecik'e yerleşmesmin üzerinden bir yıl geçmeden kiralıkbir evde öğretim yılını başlattı. Ardından eski bir koza atölyesinde eğitime devam etti. Okulun muhasebesinden öğrencilere okutulan derslere, okulun tek sorumlusu oydu: Laura Farnham. Mr. Parson ise her alandaki yardımcısıydı. KızlaraErmenice, tngi1 izce, matematik, coğrafya, genel tarih, müzik ve beden eğitimi dersleri veriliyordu. öğrencilerden yok denecek kadar az ücret alınıyordu. Fakir aileler de kızlannı olcula gönderebiliyorlardı. O güne kadar okula bile gönderilmeyen kızlara yepyeni bir dünya açılmıştı. 1875 yılına gelindiğinde 25 yatılı, 36 gündüzlü öğrencinin kaydı yapümıştı. Tam 13 ayn kasaba ve kentten gclmiş kız öğrencilervardıartıkokulda. 1876yılındadadevlettenresmiizinalındı. nız bıraktı." 19. yüzyıl Osmanlı Imparatorluğu'nda Müslüman Türkler Amerikan okullannagidemiyordu. 1866 yılında devlet bütün yabancı okullan kapsayan bir düzenlemeye gitti. Amerikan okullan öngörülen kurallar doğrultusunda hemen yeniden örgütlendiler. Adapazan' ındaki Ermeni Lisesi de bu düzenlemenin ardından imparatorluktan eğitim 1 isansını almış oldu. Okulun öğrenci sayısı artıyor, her şey yolundagidiyordu. 1890yıhndaşuderslerokutuluyordu: Matematik, cebir, tarih, coğrafya, Ermenice, Türkçe, lngilizce, müzik, beden eğitimi, ev idaresi ve din dersi. Belki de gencecik Laura Farnham'ın binlerce kilometre öteden eski dünyaya gelişinin nedeni bu son derste yatıyordu. Amerikalılann o yıllarda yürüttüğümisyonerlik faaliyeti Ermeni cemaatinin içinde önemli aynlıklara yol açacaktı. 11 Amerikalılar okul üzerinde hak iddia edemediler. Okul binası artık Kızılhaç hastanesi olarak kullanılıyordu. Okulun Türkiye'den aynlan yeni müdürü Mary Kinney ise Mısır'daki bir Ermeni sığınma kampında çalışıyordu. Ama bir gün geri dönüp okulunu sürdürme azmindeydi. 1914 yılında Amerikan Kız Koleji Üsküdar'daki Mftâsını terk edip Boğaz sırtlanna taşındı. Boş kalan okul binasını Osmanlı ordusu kullanmıştı. Savaş sonrasında Adapazan 'ndaki okulu bir süre daha çahştıran Mary Kinney, bir grup yardımcısı ile 1 stanbul'a geldi. 1921 'de okulu yeni bir düzene sokmaküzere binayı kiraladı. Üsküdar'ataşınan okulun adındakı Ermeni sözcüğüçıkmış, Amerikan tnasMektebiAmerican School for Girls olmuştu. Okul sonunda Amerikan okullan listesine resmen alınmıştı. Üsküdar'a taşındıktan sonra ilk mezunlann diploma tarihleri 1923 'tü. Kitabıyazan Fay Linder, okulun müdüriiyle. Cumhurfyet geliyor... Türkiye'deki politik ortam hızla değişiyordu. Cumhuriyet ilan edilmek üzereydi. Yabancı okullar kısa bir süre için kapatılıp yeniden açıldı. En önemli değişiklik din temclindeki eğitimin son bulması ve bütün okullann Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlanmasıydı. Okula ilk Türk öğrenci de bu yıllarda kaydoldu... Semiha Hayri (Malatyahoğlu). Mezuniyetten sonra okulda öğretmen olarak kalan Semiha Hayn, sonraki yıllarda okulun Türkmüdürlüğünü üstlenecekti.Eğitim uzun y ıllar Ermeni hocalann sırtında yürüdü. 1933 yılına gelindiğinde okuldaki Ermeni, Rum, Yahudi, lranlı, Bulgar ve Türk kızlannın toplamı 300'ü bulmuştu. Türkiye'nin ilk kadın matematikçisi Paris Pişmiş ile ilk kadın pilotu Sabiha Gökçen bu okulun mezunlan arasındaydı. 1950'li yıllara kadar okula devam için sınav kazanma koşulu aranmıyordu. Talep gitgide artınca ilk sınav 1955 yılında yapıldı. Okul, 1991'de karma eğitime açıldı. tlk kuruluş amacı çok gerilerde kaldı. Artık hem kız hem de erkek çocuklann girmek için çokçaemekharcadıklanpahalı veseçkinbir lise konumunda. ^ Bir mezuniyet günü anısu.. Yatılı parası 14 altın llra Artık okulun hazırlık bölümü, yuvası, lisesi ve ilkokulu vardı. Hatta okulun içinde öğretmen eğitimi için bir bölüm bile açılmıştı. Laura Farnham okuldaki 38. yılını 1910yılında tamamladı. O günleri anlatan bir raporda şu bilgilere yer veriliyordu: Bu okula gırecek çocuklann 12 yaşında olmalan, girecekleri sınavdabaşanlı olmaları gerekiyor. Daha yüksek sınıflara girmek isteyenler önceki yıllarda okutulan derslerin sınavlannı vermek zorunda. Eğer yatılı okuyacaklarsa yanlarında bir karyola, bir şilte, bir yastık, çarşaf, peçete, havlu ve giysi getirmek zorundalar.Gündüzlüöğrencileriçınyıllık2altınlira, yatılılar için ise 14 altın lira ödenmesi gerekiyordu. Öğrencilerhaftanınbeşgünülngilizce konuşuyorlar, son sınıföğrencileri de sahneye bir tiyatro oyunu koyuyorlardı. Aynca bütün öğrencilere dikiş dersi veriliyordu. Klllsedevrede lzmit demiryolu o yıllarda henüz inşa halindeydi.tzmit'tentstanburagelmekhiçkolay değildi. Geliş gidiş günler sürüyordu. 1884 yılında Protestan Kilisesi 'nin verdiği para ile okulun önce Adapazan şubesi açıldı. O yıllarda Hıristiyan azınhklar için kurulan okullara' Müslüman çocukların gitmesine izin verilmiyordu. Çünkü bu okullann hemenhepsîninkiliseyle ilgisi vardı. 1860 yılından itibaren kılise ve cami bağlantısı olmayan okullar kurulmaya başlandı. Fransız hükümeti deGalatasaray Lisesi"ni oyıllardakurdu. Adapazan 18 binnüiuslubiryerleşimdi. Yerli halk Ermeni, Rum, Müslüman ve Yahudilerden oluşuyordu. Adapazan'ndaki Protestan kilisesi Farnham'a yeni birüç katlı binayı okul olarak vermeyi teklif etti. Geri kalan paranın sağlanmasını da yerel bir heyet üstlendi. Bu para Protestan Ermenilerden alınacak bağışlarla elde edilecekti. Adapazan, Bahçecik'ten çok daha varlıklıbiryerdi. Iki kath,bahçeli evleri ve Sapanca gölü ile rüya gibiydi. 1885 yazında Laura Farnham at sırtında Adapazan' na taşındı. Bu kez açılan okulun hazırlık sınıfı da vardı. Amerikan Board heyetinden yeni bir bina için bağış olarak verilen 3000 dolar devlet izni olmadığı için kullanılamamıştı. Sonunda öğretmen maaşlanyla günlük harcamaların karşılanmasını bölgede yaşayanlar üstlendi. Böylece okul maddi olarak kendi ayaklan üzerinde durmayabaşladı. 1887 yılında Hovhannes Alexanian verdiği ilk astronomi dersini şöyle anlatıyordu: "Verilen saatte okuldaydım. Saçımı titizlikletaramış, en iyi kıyafetımi giymiştim. Ama biraz heyecanlıydım. Laura Farnham beni sınıfa tanıştırdı, ama beni öğrencilerimle baş başa bırakmadı. Ders boyunca sınıfın en arkasına gidip öyle ayakta dikildi. Bir gardiyan gibiydi. Bu genç adamı o kadar genç kızla baş başa bırakmaya gönlü razı olmamıştı. Ama genç adamın çok utangaç olduğunu fark edince zararsız bir yaratık olduğuna karar verdi ve onu daha sonraki derslerde yal Birinci Dünya Savaşı Laura Farnham sonunda emekli oldu ve 1910 yılı sonbaharında Istanbul'u terk etti. Onun aynldığı yıl okulda üç misyoner, 12 de yerel öğretmen görev yapıyordu. Birinci Dünya Savaşı patlak verince öğrenime ara verildi. Adında Ermeni sözcüğü geçtiği için Bir grup eski mezun. Üsküdar Amerikan 1991 yılından bu yana karma eğitime açık.