Katalog

28 MAYIS 2000. SAYI740 ceğin büyük reklam gurusu Jacques Segu61a, ilkprojesi olan birağn kesicikampanyası için, uzun uğraşlar sonucu, Jacques Prevert'den slogankoparmayıbaşarabilmişti. Sal vador Dali 'nin reklama girmesi ise, kişilığine uygun olarak büyük gürültüyle gerçekleşmişti. 70'li yıllarda Seguela ile işbirliği yaparak Lanvin çikolatalan için bir filmde görünmüş, Fransız Ulusal Demiryollan için bir afiş yapmıştı. Afişte, Perpignan Gan dünyanın merkezi olarak algılanıyordu. Dali, savaş sonrasında, yeteneği sayesinde sanatsal özgürlük ile reklamın sınırlamalannı uyumla bağdaştırabilen tek sanatçı olmuştu. 20. yüzyılda sanat ve reklam, pişmanlık duymaksızın birbirlerinden yararlandılar. Duyguların ve iletişimin vektörlerini tekeline almayı seven reklamcılık, sanatı kendi emrinde kullandı; bu ona tecimsel bir katkı oldu. 18. yüzyılda Watteau'nunbirrestoran tabelasında kullanümasından 1973 'ten itibaren Vermeer' in süt döken kadınımn hiçsıkılmadan Chambourcy ürünleri için kullanımına dek, sayısız örnek var bu konuda. Sonradan Seguela "Sanat yapıtlannm reklamcılık tarafından kullanılmasından yanayım" diye yazacaktı "Bir yapıtı reklamda kullanmak, onun ölümsüzlüğe kavuşmasına yardım eder". 'Reklam çocuğu' bu yöntemin gelecek vaat ettiğinden emindi: "Bill Gates bunda yanılmadı ve Louvre'da sergilenen sanat yapıtlannın tüm haklannı satın aldı". 13 PAZARIN PENCERESİNDEN Doğançay'ı tanıyor muyuz? SELÇUK EREZ K Federico Fellini, Campari için çalıştu.. Costa Gavras, Total için çalıştu.. atchi ajansının, Paul Arden imzah birposteri, Andy Warhol'ın ünlü Campbell çorbası kutusunu gösteriyor ve başlıkta şunlar yazıyor: "Kopyası geçenlerde New York'ta, Sotheby 's'de 34.000 pounda satıldı. Orijinalini Tasco'dan 26 peniye satın alabilirsiniz." Bütün yıllanmış âşıklar size şunu doğrulayabilir: Eğer hâlâ birlikte gülebiliyorsanız, sonuçta pek bir şeyler yitirmemişsinizdir...^ Marianne 'dan çeviren: EMREÇAĞATAY Andy Warhol ve CocaCola Bir yüzyıldan beri, reklam iletişimi her yeri istila etti: Duvarlar, mağazalar, bina cepheleri, ışıklı reklamlar... Doğal olarak sanatsal uygulamalarda da yerini aldı reklam. 1910 yıllarında kübıstler, özellikle Pıcasso, günlük objelerden yararlanıyorlardı: Gazete, kibrit kutusu, gitar, şişe etiketi... Ingiltere'de 50'li yıllarda avantgarde'lar "Amerikan tarzı yaşama" saldırmak için aj itatif yöntemler kullanıyorlardı. Sonra, pop artkitlesel tüketim ürünlerini, tıpkı Marcel Duchamp' m readymade'leri gibi kullanmaya başladı. Andy Warhol, 1960'tanbaşlayarak CocaCola şişesi kopyalan gıbi tıpkıbasımlanyla efsane haline geldi. Duvarlardan kopanhp, yırtılıp sonra yeni bir malzeme olarak kullanılan afişler gibi düzenlemeler sanatın yeni yüzünü oluşturdu. 1968 yılında da ilk televizyon reklamlannın yayınilanmasıyla sanatçılar ve reklamcılar yeni bir işbirliğine giriştiler. Doğrusu, sinema yönetmenlerinin reklama katkısı 1898 'dcn bu yana vardı ve ilk reklam spotu, Sunlight sabunu için Lumiere kardeşler tarafından yapılmıştı. Sinemanın mucitleri, 1904'te Moet & Chandon için de birtanıtım kampanyası yaptılar. 70'li yıllann sonunda eskı sinema dilinde birkınlmaya, naif yapınin değişimine tanık olduk. JeanJacques Beineix "Sinematografik yazım düzleminde reklam benim ilerlememi sağladı" dıyor, "Uzun metraja koşut seçimlerle karşı karşıya bıraktı beni: Kesinlik ve özlülük, söylediğinin, gözlediğinin bilincinde olmak..." Gerçekten de sinemanın en büyük yönetmenlerinin reklam filmine tutulmalannın nedenını yalnızca maddi kazanca indirgeyemeyiz. Antonioni, Renault için; Fellini, Campari; Terry Gilliam, Orangina; CostaGavras, Total; Ridley Scott, Apple için reklam filmine soyunduklannda aynı zamanda sanatçıl ve estetik bir hoşlanımı da dışavuruyorlardı besbelli. Amazonie Ajansı Başkanı Bernard Vidal, iki tür arasında her şeye karşın büyük ayrım olduğunun altını çiziyor, çünkü "Reklam, özellikle de reklam filmleri kolektifbelleğe, dolayısıyla klişelere sesleniyor". Tarihsel olarak reklamsanat ikilisi birlikte pek uygun adım yürüyememiş. Ama mizah her zaman yardıma koşuyor. Saatchi Sa Geleceğin reklamctsı Jacques Siğuila... Jean Cocteau: Bu çoraplar olmaksızuu.. ızım Oya, yükseköğrenimini bitirdi; diploma töreni için New Haven'e giderken Avrupa Kupası'nı kazandık. Sevincimiz büyük ama bazentepkilerimizi dile getirme konusunda fazla abartıyoruz: Bir yurttaşımız çıkmış artık Avrupa'nın bizi topluluğa almaması İçin bir nedenin kalmadığını yazmış. Cezayirlinin blri uzun mesafeli koşularda her yıl birkaç dünya rekoru kınyon Kenyalılar, Etiyopyalıyar kaç zamandır maraton koşulannda birinclllği beyazlara kaptırmıyorlar. Bu ülkelerin de ml ATye alınmalan gerekiyor? Sporda başan kuşkusuz azim, ırade, çalışkanlık yanında başanlı bir organızasyonu da gerektiren ve asla küçümsenmeyecek bir şeydir; ama spordakı başanyı başka alanlardaki başan izlemelidir. Bunu kavramak işin ilk adımını oluşturur; ikinci adım ise o düzeye ulaşmış sanat, kültür ve bilim adamlanmızın envanterini yapmak, onlan desteklemek ve uluslararası platfoımlarda bu yönümüzle tanınmanın yolunu aramaktır. New York'ta Manhattan'da yer alan en önemli kitabevi olan Barnes and Nobie'in en büyük vltrininde "Burhan Doğançay'ın kitabını Imzalayacağını bildiren ve Bridge of DreamsThe rebirth of Brooklyn Bridge (Rüyalann KöprüsüBrooklyn Köpriisü'nün Yeniden Doğuşu) adlı kitaplanndan oluşan bir yığını görünce bunlan düşündüm. Doğançay'ın imza günü Mayıs'ın 11 'i imiş, ondan iki gün önce John Travolta'nın filminde oynayacağı bir yapıtın, üç beş gün sonra da Sidney Poitier'in anılannın tanıtımında bulunacağı da duyurulmaktaydı. Brooklyn Köprüsü fotoğrafı en çok çekilen köprüydü... Doğançay'ın çektikleri neden böylesine kıyamet kopartmıştı? Dahası da vardı: Onun çektikleri dev boyutlara büyütülüp sergilenmiş, sonra bunlar Kennedy Havaalanı idaresince alınıp duvariara asılmıştı.Sergi bitince buradaki dev resımlerden dört tanesi bundan böyle süreklı olarak Brooklyn Kütüphanesi'nin ana mekânının duvariannrsüsleyecekti. Burhan Bey ve eşi Angela Hanımla Soho'da Broadvvay 561 'deki atölyesinde görüştüm. 20. yy başlannda yapılmış önemli bir binada 300 metrekarelik bu atölye eskiden Sınger fabrikasının binasıymış. Şimdi ticaret şirketlerini, konutlan ve bu atölyeyi banndınyor. Doğançay, Brooklyn Köprüsü'nün resimlerini nasıl çektiğini anlattı: Köprü 1986 yılında büyük çapta bir bakıma, restorasyona tabı tutulmuştu. Çok katlı inşaatlarda çalışan demirçeiik işçileri hep ilgımı çekmiştir; kelle koltukta iş gören bu gözupek insanlara hayrammdır. Bir kış vaktiydi; orada çalışan işçilerin fotoğrafını çekmeye gittiydim. Baktım köprünün her tarafını adeta bir cibinlikle sanp sarmalamışlar; güvenlik için tabii.. Dayanamadım buz gibi havada düşme ve donma tehlikesine rağmen köprünün ancak bir insanın sığablleceği kulelerinin tepesine tırmanıp yüzlerce resim çektim.. Bu fotoğraflan çekmek için altı ay süre ile bu köprüye taşındım. Bunlar işte o fotoğraflardır. Bu fotoğraflann birinin, sergilerden, havaalanından sonra, New York şehrinın 1900'den 2000'e son yüzyılını anmak için oluşturacağı müzeye konacağı da ilan edılmiş. Doğançay'ın bir fotoğrafı, New York Şehir Müzesi'nin 'Millenium' 19002000 New York' sergisinde yüzyılın her yılını temsil eden yüz eser arasında yer alacak. Bu müzede New York'a alt 500.000'den fazla fotoğraf var; bir yurttaşımızın eserinin bu kadar önemli eser arasından seçilmiş olması onur vericidir. Doğançay'ın atölyesinde başka kitaplan ve çeşitli ülkelerde açmış olduğu sergılerin afişleri de var Paris'te Pompidou Merkezi'nde, Brüksel'de Palals de BauxArts'da, St. Petersburg'da Rus Devlet Müzesi'nde, Tokyo'da Seibu Müzesi'nde solo serglleri açılmış; başka sanatçılarla kattldığı önemli müze ve serglevl sayısı da çok kabank. Babası rahmetli Adil Doğançay'dan esinlenerek yola çıkmış olan Burhan Doğançay bugünlere kolay gelmemiş.. Yıllarca para sıkıntısı çekerek yaşadığı ama önce suluboya çalışarak başladığı mesleğinde önce New York, sonra diğer büyük ve küçük kentlerin (bugüne kadar 108 memleket gezerek) duvarlanna çizllen resimlerin yazılan yazılann (grafltti) fotoğraflannı çekmiştir. Bu fotoğraflann oluşturduğu Dünya Duvarian Projesi dünyada eşi olmayan bir çalışma olarak algılanmış ve bu projenin İlk kitabını Dessine moi L'Amour adıyla Fransızlar yayınladı... Picasso, Brague gibi ünlü ressamlann Burhan Doğançay... eserieri, Fransa'da Aubusson kentindeki atölyelerde elde boyanan ve belli sayıda üretilen halılara dönüştürülmüş. 1982'den bu yana Burhan Doğançay'ın sekiz resmi burada halı olarak dokunmuş ve halen dokunmaktadır; Aubusson kentinin beledıye başkanının makamının duvannı bunlardan biri süslüyor.. Peki, bundan sonra ne yapacaksınız? Anavatanıma yararlı olmak, Türk çocuklannın belleklerinde "sanatın da özenmeye değer, eninde sonunda insanı yüceltir bir seçenek olduğu" imgesinin oluşmasına katkıda bulunmak istiyorum... Beyoğlu'nda eski bir bina aldım; burasını restore edip bir çağdaş sanat atölyesikütüphanesi haline getirmek istiyorum.. Gerekirse en satacağım.. Bu yen açtığım gün de New York kentinin takdır belgesini, Rusya Kültür Bakanlığı'nın nişanını kazandığım günden daha mutlıı olacağım. Doğançay'ın atölyesinden aynlıp kızımın mezuniyet töreninin yapılacağı yere yöneldiğimde bir kat daha mutluydum; Bizi Avrupa Topluluğu'na velhasıl çağdaş topluluklar düzeyine taşıyacak sanat ve kültür adamlan vardı; mesele bunu anlamak, bu yolu adımlamanın önemini kavramaktan ibaretti.. ^ sevdiğim, en önemsediğim resimlerimi