Katalog

20 CUMHURİYET DERGt farkeden Sotheby müdürü, Almanya'nın Weimar kentinde bulunan Edebiyat Klasikleri Arşivi'ne bir yazı göndererck,'August von Goethe'nin anı defterine ilişkin kaydı teyıt etmek ıstemiştı. Kendisıne gönderilen yanıt mektubunda, ikisi GoetheSchiller Arşivı'nde, biri Goethe Müzesi'nde, biri de 1941 yılında Adolf Hitler'e armağan edildikten sonra kayıplarakanşmış olmak üzere, toplam dört anı defterinın kay ıtlı bulunduğu belirtiliyordu. Weimar Arşivleri'nde kopyalan bulunan ' Dostluk Anıtı' nın gerçek nüshasını tespit edebilmek için yıllardır araştırmalar yapan Alman yetkililer, eserin ilk elden satışa sunuluyor olması karşısında şaşkınlığa düşmüşler. Ellerindeki tüm dosya ve tutanakları yeniden gözden geçiren Weimar Arşıv yetkilüeri şusonucavarmışlar: "1941 yılında Adolf Hitler'e armağan edilen defter, lkinci Dünya Savaşı sonrasında kayıplara kanşmıştı. Fakat, yasal olarak bakıldığında en son kayıtlı olduğu yer Almanya Weimar Arşivi, dolayısıyla da kitabın yasal koruyucusu Federal Alman Hükümeti'ydi. Nitekim Almanya'daki Weimar Arşivleri'nde bulunan bazı yazışmalann bunudoğrulaması beklenıyordu. 1941 yılında kitabın bir kopyasını Weimar'daki Arşive bırakan Hitler, onjinal nüshayı kardeş şehir ilan ettiği Linz'e gönderme karan alıyordu. Bir yüzyılı aşkın bir süredir Weimar'da beklediği ve buradaki değerli eser sayısının yeterli olduğu gerekçesiy le alıkoyduğu el yazması imza defterini, Hitler'e okul arkadaşı Johann Heinrich Frank veımişti. Bugün Nestle olarak tanınan, fakat o zamanın kafeinsiz kahve ve kakao üretimini başlatmış olan kuruluşun başındabulunan Frank, defteri tsviçreli bir antikacıdan almış ve daha sonradan okul arkadaşı Adolf'e armağan etmişti. Hitler'in Linzkentindeki Milli Kütüphane için topladığı 40 bin kadar eser, oraya gönderilmek üzere, kendisinin dinlenmek içingittiği göl kenanndaki 'VillaCastıglione'de bekletilmişti. Daha sonralan Amerikahlann girdiği bu böigede 'Alp Dağları Kalesi' diyeanılanevdesayısızsahteîngiliz poundu bulunurken, yine sayısız değerli eser ve Linz'deki kütüphaneye gönderilmek üzere bekletilen kitaplarçıkmışh ortaya. Fakat, Auguste Goethe'nin anı defteri, Londra'daki Sotheby's açık arttırmasına, ismini açıklamayan Avusturyalı bir hanımefendi tarafmdan verilmişti. VillaCastiglione'de bulunan kitaplardan 1900 kadannın daha öncesinde başka bir yere aktarı ldığına dair belgeler bulunmasına karşın, bu defterin anonim ellere nasıl ulaştığı henüz açıklık kazanamıyor. Almanya'ya göre, bu defterin yasal yollardan satışa sunulması ımkânsız. Çünkü 1945 yılında el değiştirmiş de olsa, yasal yollardan devredildiğini belgeleyecek hiçbiryazılı kayıt bulunamaması,bugünkü değerinin belirlenebilmesıni güçleştiriyor. Eğer Linz'deki Milli Kütüphane'nınmülkiyctinde olduğu ispatlanırsa, oranın hükümeti, eğer Hitler'in mülkiyetindeyse Bavyera Eyaleti geri alacak kitabı; ya da değerini belirleyccek. Eğer kitabın belgelerdeki en son kaydına göre Hitler'den Linz'e armağan edilen kitap Linz Kütüphanesi' ne dönecek olursa, Goethe'nin, oğlunun masasında görerek bir kez dahaeline aldığı ve son sayfayayazdığı dizeler ikinci kezyerini bulmuş olacak: "Bu anı defteri, birkaç yıl oldu ki burada bağlı kaldı; artık yeni yolculuğuna çıkmak için hazırlanıyor; önceki yaşamlardan dostlar var; neşeli bir güne yeniden başlayacak."^ Der Spiegel'den çeviren: TANYA KAVLAKLl Goethe'nin 10 yaşındaki oğluna emanet ettiği anı defteri satışa sunulmuşken son anda müzayededen geri çekildi. Bir dönem Hitler'e armağan edilen defterin bugün kime ait olduğu tartışıhyor. Defter kimin? Hitler'in mi? Goethe'nin anı defterinden... fVolfgartg von Goethe.. Y irmi iki Kasım 1801 günü Johann Wolfgang von Goethe, oğlu AugustvonGoethe'ye 'Dostluğun Anıtı' adını verdiği günlüğü emanet ediyordu.' Başkasıyla pay laşana bu kitap yetcr; dost olana, neşeyi taşıyana yeter; buradan gelip geçene yeter; bir tatl ı sözü seninle paylaşana; hatırda kalanlan en değerli bir hazine gibi saklayana'... Ilk sayfasına kendi el yazısıy la yazdığı bu dizelerle Goet he, çok sevdiği dostlanndan anı ve imza toplama geleneğıni, böylclikle 10 yaşındaki oğluna devrediyordu. Anne Goethe başta olmak üzere, Schiller, VVieland, Wilhelm von Humboldt gibi o dönemin en güçlü edebiyatçılan, hepsi de bu küçük defterin sayfalarında kendi el yazmalanyla bir kez daha ölumsüzleşirken, günlüğün açıkarttırmaya çıkanlmasıyla bazı eski dosyalar yeniden gözden geçmek durumunda kaldı. Londra'daki Sotheby tarafmdan düzenlenen açık arttırmada 'Continental Books and Manuscripts'(Kıtasal Kitap ve Yazılar) koleksiyonununbirparçası olarak satışa sunulmak istenen anı defteri, son anda arttırmadangeriçekilmişti. tkinci Dünya Savaşı sonrasında ortadan kaybolan eserin, açık arttınma gelişine dek hangi ellerde bulunduğu ve ne şekilde oraya ulaştığına dair herhangi bir kayıt olmadığını Heimar'daki GoetheŞchiUer Müzesi... Aııgııst von Goethe..