Katalog

3 ARAL1K 2000. SAY1 767 15 pandı. Köylüler arasında işbirliği ve imece arttı. 1957 yılında, Mustafa Güzelgöz ve Eşekli Kütüphane sistemiyle ilgili haberler çıkmaya başladı. Yazılarüzerine KültürBakanlığı, Ürgüp'teki gezici kütüphane sistemiyle ilgilendi ve gelişimini destekledi. Güzelgöz, kadınlan da kütüphaneye çekmenin yollannı düşündü. "Baktım kadınlar gelmiyor, demirparmaklıklann ardından bakıyor; içeri giremiyorlar. O zamanlar, Zenith marka dikiş makineleri yeni çıkmıştı. Hemen bu kuruma bir mektup yazdım. Reklamlanru da yapacağımıbelirterekherkitaplığabirer dikiş makinesi istedim. lyi insanlarmış; tez vakitte bir Singer, dokuz tane de Zenith marka dikiş makinesi yolladı lar. Makineleri kütüphaneye yerleştirdim. Masalann üstlerine örenBayan'ın dikiş nakışörneklcrini içeren broşürler koydum. Sonra da köyün erkeklerini toplayıp onlarla konuştum,' Salı günleri hanımın buraya gelecek, burada oturacak' dedim." 1960 yılında, kazalarda müdürlük yokken, Mustafa Güzelgöz, Ürgüp Tahsin Ağa Halk Kütüphanesi 'nin müdürü oldu. Çökek köyünün iktisadi yönden kalkınması için Tanm Satış Kooperatifi, ardından iki bin tonluk şarap fabrikası kuruldu. Kadın erkek, beyaz önlükleriyle el ele çalıştılar bu fabrikalarda...Elmabirlikleri,kooperatifleri ve patates birlikleri kuruldu. Köylüler, elmayı 15 bin liraya satarken, 60 bın liraya satmaya başladılar. Bunlann sonucu köyde iktisadi birkalkınma süreci başladı. Mustafa Güzelgöz, bölge kalkınma lideri seçildi. Merkepli Kütüphane, iç ve dış basında güncelliğini korudu. Amerikalı ve lngiliz kütüphaneciler, Ürgüp Halk Kitaplığı'nı incelemeyegeldi. AmerikalılarbircipbirdeFord marka arabahediyeettiler. Eşekler emekliyeaynldılar. Gezici kütüphane sistemine bundan böyle araba ile devam cdilecekti. Ardından, Amerikan Barış Gönüllüleri Derneği'ninbirinciliködülügeldi. Güzelgöz, ttalyan ve tspanyol rakipleriyle finale kaldı. Jüri Başkanı Dwight Cooke, oyunu Beşeşek, ikiat... Güzelgöz'den yana kullandı. ttalyan gönülMustafa Güzelgöz, kadro almak amacıy lü, Roma'da köprüaltı çocuklannı toplayala soluğu Ankara'da, Türkiye Kütüphaneci rak, her birini çocuklan gibi bakıp büyütler Genel Müdürü Aziz Berker'in yanında müş, okula yollamış vemeslek sahibi edindialdı. tstediği yanıtı alamayınca, kapı önüne rip yuva kurmalannı sağlamıştı. Mustafa çöküp ağladı. Aziz Bey'le tekrar konuştu ve Güzelgöz, ana babalar "çocuklannı köprü iştatlıyabağlandı. altına bırakmasın" diye, köylere kitap taşıyatnsanlann kitaba ulaşmalarını beklemek rak ebeveynlerin bilinçlenip aydınlanmasıyerine, "kitabı insanlara ulaştırmak felsefe naçalışmıştı. Jüridekiler, Eşekli Kütüphane• si" ile yola koyuldu Eşekli Kütüphaneci. ci'nin çahşmalanndan çok etkilenip ödülü "tşimin yalnız kitap bekçiliği yapmak olma onaverdiler. dığını düşünüyordum. Bizler, ilim bekçileAmerikalılar, halk kütüphanesinin işleyiriydik ve vatandaşlannbu kitaplardan yarar şini yerinde görmek için Ürgüp'e geldiler. lanmaları gerekiyordu. Orta Anadolu'da da Yoldaki köy lünün eline kitap tutuşturup oneşekten bol bir şey yok o zamanlar. Hem dan okumasını istediler; köylü okudu. Kadıeşekler, filozof ve çok sevimli hayvanlardır. nından erkeğine, çocuğundan yaşlısına hepKitaplan sandıklara, sandıklan da eşeklere si okudu... yükledim. Yanıma da kitaplıkta çalışan meBirgün, Ankara'danbirmüfettişgeldi. murualdım.Düştükyollara... 'Eyy!' diyor"Hakkımda şikâyet olduğunu, başka işlerdum 'Sizlere kitap getirdim. Bu kitaplan le uğraşıp kendi ışimi yapmadığımı, savunokuyacaksınız! tçlerinde güzel güzel roman mamı yazmam gerektiğini söyledi. Onca velar var!'. Böylece gezici kütüphanecilik hiz rilen ödüllerden, takdirnamelerden sonra meti başlamış oldu." böyle bir olaya çok üzüldüm. Teslim aldığım kitap sayısını 2300'den 200 bıne çıkardım. On beş günde bir eşeklerle köylere kitap Kitaphğı genişletip ikinci katı çıktık. Okur dağırtı. Bireşek,zamanla,beşeşek,ikiat,üç katır oldu. Karacaoğlan'lar, Âşık Garip'ler, sayısını arttırdık; insaf... Bugünekadarsaklayacak hıçbir şeyim olmadı." Battal Gazi 'ler, sonralan Balzac 'lar taşındı köylere... Bunun üzerine emekliliğini istedi Eşekli Mustafa Bey, diktiği fidanının meyveleriKütüphaneci. Köyde kendisine bir güzel jüni toplamaya başladı. Bir genç, Türk Ceza bileyapıldı. 26 Mayıs 1972'deyapılantöreYasası 'nı okuyarak yedi yıl hapisten kurtul ne Milli Eğitim Bakanı da katıldı. du. Çocuğu kızamık olan anne, sağlık kitapKonu dönüp dolaşıp Fakir Baykurt'a gellan okuyarak kurtardıçocuğunu. Sonuç: Ürdi. güp'te cinayet, lazkaçırma olaylan, geçmiş "Fakir Baykurt, nasıl başladı Eşekli Küyıllara oranla azaldı. Sekiz köy kahvesi ka tüphaneci'nin öyküsüne?" ğiyle, Tahsin Ağa Kütüphanesi'nde 40 lira maaşla kitaplık görevine başladı. Kütüphane 1855 yılında, Abdülmccit'inkızlarağası Tahsin Ağa tarafından kurulmuştu. Tahsin Ağa kitaphğa, 817 elyazması saray kitapları getirmiş, önce Hacı Derviş, daha sonra da NailDerviş.kütüphaneninbaşınageçmişti. Güzelgöz, görevine başlar başlamaz, kitaphğın bodrum katına inip çürümeye terk edilmiş eski elyazması kitapları üst kata çıkardı. Çünkükayıtlaragöre, kitaplıktaolması gereken 2300 kitap yoktu; hepsı bodruma atılmıştı. Uzun süre bodrumun rutubetli ortamında kalmış kitapları güneşe çıkanp tek tekkuruttu. "1928'de Türk Alfabesi'nin kabulüyle, ArapAlfabesi'yleyazılmışkitaplaryasaklanıp bodruma atılmış. Nemli kitapları kurtardıktan sonra bunlan dokuz bölüme ayırdım. Bu işlemi yaparken en büyük yardımcım, Muzaffer Gökhan'ın 'Kütüphanecinin El Kitabı' adlı eseriydi. Ayncatarihprofesöru Bekir Kütükoğlu'nun da görüşleri benim içinçokönemliydi." Güzelgöz, bir dönem halkevi başkanhğı yapmıştı: "Halkevlerinin kapanması ciğcrimi yaktı. Kapanan köy odaları, 5380 sayılı kanunla köy tüzelkişiliğinin malıdır. Bu kanuna uyarak o binalan, kütüphane yaptırmak kaydıyla aldık. Bu amaçla bir de dcrnek kurduk. 'Yolyok,suyok,milletinkarnıaç;kimgelip de kütüphaneye kitap okuyacak?' dediklerinde,' Kütüphane açarsan onun karnı da doyar, işi de büyür; size söz veriyorum' diyordum." tlk kütüphane, Karain köyünde açıldı, aynca kütüphaneyi koruma geliştirme derneği kuruldu, şimdi diğer köyler de sıradaydı. Güzelgöz, tstanbul ve çevre illerdeki dostlanna, mektup yazdı. "tnsan ölür, kitap kalır; okuduğunuz kitaplan lütfen bize gönderin" dedi. "lstanbul'da otobüsten inip gittim; Cumhuriyet Kitabevi'ninbodrumuna,oradanlnkılap Kıtabevi'ne. Dolastım bütün kitapçılan; döndüm Ürgüp' e on beş çuval ki tapla." PROF. OSMAN ERSOY "Gezici kütüphane, hareket halinde bir halk kütüphanesi olup, özellikle, bölgedeki halk kütüphanesinden zaman, yer ve başka bakımdan yararlanma imkânları olmayan taşra halkına hizmet verir. Mary L. Titkom'un söylediği gibi 'insan kitaba gideceğine, kitap, insanın ayağına gelir. Kentteki bir vatandaşla köydeki vatandaşın aynı olanaklar içinde yararlanmasına da yardım eder. Kütüphaneler ve kitaplar, okuryazarlann artmasında rol oynariar; ama asıl görevleri okuryazar bir toplumda okumayı alışkanlık haline getirmek, insanoğlunun okuma ihtiyacını karşılamaktır. Ünlü eğitimci John Devvey'in 'Her mektep, faal bir kütüphane merkezi olmalı' sözleri Cumhuriyet'in kuruluşunda ve sonra acaba kaç aydınımız, eğitimcimiz tarafından benimsenmişti?"^ Cumhuriyetgazetesinde, 'Çağdaş BirMasal Kahramanı' başlıklı yazısı çıktı. Sonra Ürgüp'e gelip bize konuk oldu. Bana,'Bu,insanüstübirçalışma. Bu kadareşeği katın bir araya getirip de nasıl başardınbuncaişi' diye sormuştu. Fakir Baykurt, bu ülkenin ender aydın insanlanndan biri. Fakir' in kitabı, ailemizi derinden etkiledi. Torunlanma kadar ailece okuduk. Bu roman, bizim için bir' ağlama' duvan oldu. Hanımım 'Bey! Elliyıllık çalışman boşa gitmemiş' deyip ağladı; ben deağladım." Ağa Kitaphğı, çocuk ve halk kütüphanelcrininneleryapabileceğinigösteren.türünün en güzel örneklerinden biri. Eşekli Kütüphaneci 'nin, bir düşü andıran öyküsü burada sona eriyor. Mustafa Bey'e vedaedip.HalkKitaplığı'nınilkkurulduğu Temenni Tepesi'ne çıkıyorum. Burası, Ürgüp'ün kuşbakışı en güzel göründüğü yerlerden biri. Orta Anadolu'nunmasallardiyan Ürgüp'te gece oluyor. Mağara evlerin tepesinden ay yükseliyor. Dolunayın şavkı Temenni Tepesi'ne vuruyorönce...^ Kaynakça: Mustafa Güzelgöz ve Eşekli Kütüphane (Türkiye Kütüphaneciler Derneği Istanbul Şubesi 1991) / Fakir Baykurt (Eşekli Kütüphaneci / Adam Yay ınları) / Hulki Cevizoğlu (Eşekli Kütüphaneci / Kavram Yayınları) / Memet Fuat (Türk Yazınından Seçilmiş örnekler/ Akşit Göktürk "Aydın Kavramı Üstüne") / Melih Cevdet Anday (Imge Ormanları /Adam Yayınlan) "Almanya'daöğretmenlikyapanbiryeğenimvardı;NecıleDelicıoğlu.'Mustafa Güzelgöz ve Eşekli Kütüphaneci' adlı bir kitap çıkınca, bir kitap da Almanya'ya yolladım. Fakir Baykurt, bu eseri okumuş; Necile'ye, 'Okudum, okuduğuma doyamadım; bana da birtanegöndersin' demiş. Ardından Fakir'in Amerikalılardan cip... Eşekli kütüphane ve attılar...