Katalog

60 yıldır şehir planlamacılığı ile uğraşıyor. İstanbul Nâzım Planı'nı 55 yıl önce ünlü şehirci Prost'la birlikte hazırlamıştı. Bu plan bozulmasaydı bugün İstanbul'un nasıl kurtulacağım konuşmuyor olacaktık. Aron Angel... İstanbul'u planlayan adam ERGUN GÜMRAH • talya Sarayı'nda o gece yansı Kral 2. I Vittorio Emanuele, telaşlı telaşh gezi• yordu. Misafiri olan Osmanlı lmpara* toruSultan Abdülaziz'in dişağrısıbütün sarayı ayağa kaldırmıştı. Uşaklann, hizmetçilerin koşuşturmaları arasında dişçi bulundu ve Sultan' ın odasına getirildi. Kralın özel dişçisi Avramo Bivas kısa sürede Abdülaziz'in ağnsınıdindirmişti.Sarayyeniden herzamanki sessızliğe büründü. Abdülaziz ve Kral Emanuele huzurluuykulanna döndüler. Sabah, Avrupa gezisine devam etmek üzere yola çıkan Abdülaziz'e, Kral getirdiği hediyeler için bir kez daha teşekkür etti ve ülkesinden en çok istediği şeyi sordu. Abdülaziz'in cevabı kısaydı: "Dişçiniz... Avramo Bivas", böylece tstanbul'a geldi. Türkiye'nin ilk şehir planlamacısı ve müzisyen Uzay Hepan'nm dedesi olan Aron Angel, işte bu dişçi Avramo Bivas' ın beşinci kuşak torunudur. Aron Angel, Hilton Oteli'nin yapımına izin verilince, "Şahsi menfaatlannrevaçta bulunduğu bir müessesede çalışmaktan utanç duyuyorum" diye yazdığı dilekçesiyle belediyeden istifa eden küçük dev adam. 84 yaşında olmasına rağmen her gün 90 dakika spor yapıyor. Gençleri kıskandıracak 'üçgen' bir vücuda sahip. Adadaki komşulan amuda kalkıp 10 dakika durdugunu ve elleri üzerinde yürüdüğünü söylüyorlar. Müthiş bir iş ve yaşam disiplinine sahip. Mimar, mühendis, şehirci, ve bizantolog. Toplam beş fakülte mezunu. Ama onu anlatırken Atatürk'ün Türkiye'ye danışman olarak getirdiği dünyaca ünlü Fransız şehirci HenriProst'labirlikteanmakgerekiyor. Prost ve Angel' in tanışması da tıpkı dedesinin öyküsü gibi bir rastlantılar zinciri. Galatasaray Lisesi 'ndeki bir hocasının tanıştırdığı Prost, onun bir okulda müdürü, bir okulda da hocası oluyor. Sonra Türkiye 'de önce yardımcısı, sonra da yerine geçen halefi oluyor. Ama herhalde öyküyü başından anlatmakgerekiyor. Aron Angel, Türkiye'deinşaatmühendisliği, Paris'te mimarhk okuyor. Mimarlık öğrencisiyken, Prost'un ısranyla Sorbon Üniversitesi 'nde şehircilik doktorası da yapıyor. AlmanlarParis'egirerken, Mehmet Ali AybarveCahitSıtkıTarancı'yla bırlikteParis'tenyürüyerekkaçıyorlar.Almanuçaklannın mermileri altında, pek çok yol arkadaşını yitiriyor. Ama bir süre sonra kimseyi dinlemeyerekişgal alrındaki Paris'te biryıl daha okuyarak mezun oluyor. Mimarların şehircilik yapmasını, berberlerin dişçilik yapmasına benzetiyor. "Şehircilik bambaşka bir daldır ve şehirciliğin yansı hukuktur" diyor. Çevremize baktığımızda onun ne kadarhaklı oldugunu görüyoruz. Prost'la nasıl çalışmaya başladınız? Okulda benım bütün derslerimı ve başan durumumu uzaktan takip edermiş. Türkiye'ye gelince beni çağırdı. "Bursa'nın nâzım planını yapıyorum, benimle çalışır mısın?" dedi. Böyle bir teklifi reddetmek mümkün değildi. Bursa'da birlikte 2 yıla yakın çalıştıktan sonra beni İstanbul Valisi Lütfi Kırdar ile tanıştırdı. Sonra birlikte İstanbul Nâzım Planı'nı yapmaya başladık. Bu plandan bazı şeyleri uygulamaya geçirdik. Mesela Yeşilyurt'un imar planını ben yaptım. Ama Eminönü ve Karaköy'ü iki katlı bir hale getircn ve Galata Köprüsü'nü Haliç 'e 200 metrc kay dıran projem hay ata geçmedi. BuprojeyapılırkenEminönü'nde metro durağı bile planlanmıştı; yıl 1943'tü. Taksim ve civanndaki yeşil alanları biz planladık. Vatan Caddesi'nde bir botanik bahçesi ve hayvanat bahçesi planladık. Bunları göz ardı ettiler. Hilton Oteli'ne izin verilince istifa ettim. Ama sonraki yıllarda çok daha kötü işler yapıldı. Turizm Bakanlığı, Gökkafes'e izin verdi. Orası tamamen PROJELER, PROJELER. Aron Angel, 1949 yılında bugünkü Yeşilyurt'un imar planını da bizzat yapan kişi. Ama onun için yaptıklanndan çok yapamadıklan veya daha doğru söylemek gerekirse yaptınlmayanlar önemli. Belki en önemlisi, daha 1943 yılında bütün detaylan çözülen metro. Bir diğeri, Bogaz'ın tüp geçitle aşılması. Bugün bile geçerliliğını koruyan projeye göre Boğaz'ı iki katlı bir tünelin geçmesi öngörülüyor. Üst katta otoyol ve yayalar için havalanchrması olan bir bölüm. Alt katta ise metro ve tren. Eminönü'nden Yeşilköy'e giden sahil yolu ise surtann arkasında ve havada düşünülüyor. Böylece tarihi yanmadanın sahil kesimi yalnızca yayalara aynlacak ve yeşil bir kuşak oluşturulacak. Prost'la birlikte 1943 yılında İstanbul'un fethinin beş yüzüncü yılı olan 1953 için bir proje hazırlıyorlar. Bu aynı zamanda olimpiyatlann Türkiye'ye getınlmesi için de bir temel. Bugünkü Bayrampaşa'ya 150 bin kişilik bir stadyum yapılması. Olimpiyat tesisleri ve stat tamamen sur dışında düşünülmüş.^