Katalog

Foça'nın tarihi kimliği olan taş evler bakımsız. Herkes yapsatçıya vermeye hazır. 1977'debir belediye başkanı belediye hoparlöründen anons etmiş: "Taş binalan yıkın, bu firsatı birdaha bulamazsınız!" Foça'nın façasını bozanlar YAZI: ŞEVKET ÇORBACIOĞLU * FOTOĞRAFLAR: ERDAL YAZICI • • • A nadolumuz doğası ve tarihsel zenginlikleri banndırdığı uygarlıklany la gezegenimizin evrensel köprüsü gibi. Kıyılanmız ise "gizem ötesi cennetin evrene yansımış farklı izdüşümleri" ile bu kıyılanmızm ortak paydası.Foça'dabuortakpaydanıniçindeyeralıyor... 12 lonkentininengörkemlisienzengini Foça'nın da tarihi ve doğal façasını (giysisini)bozmayabaşlamışız. Foça'yı önümüze katmış gidiyoruz adeta, dur diyen de yok!.. Yeni FoçaFoça arasında kalan tüm koylarla birlikte tariharkeolojik ve doğal SİT alanlan rant alanlarına dönüştürülmüş. Şevki Avcı, Foça'ya duyarlı, Foça ile bütün, çevre dostu bir aydın. 1975'lerden berı Foça'da. Söyleşiyoruz; 1977 'de başlatılan ve 1981 'de yürürlüğe giren ilçe kent imar planı ile; 1. Dereceden Doğal ve 1. Dereceden TarihiArkeolojik SlT alanlann sınırlan belirlenerek bu alanlar yapılaşmaya kapatılmış, fakat 1981 sonrası, özellikle 1986'lannmerkezi ve yerel iktidarlan bu alanlan daraltarak, Foça'daki 1. Derecedeki Doğal ve Tarihi SlT alanlan koylarla birlikte, ikinci evler denen yazhklar ve turizm yatmmı adına betonlaşmaya açmış. O dönemin yerel ve merkez yönetimleri kirlenmeye start vermişler. Foça'nın tarihsel kimliğinı zenginleştiren 100150 yılhk taş evler bakımsız. Halk restorasyona pek yanaşmıyor. Elinden gelse yikıp yapsatçıya verecek. Bir şekilde bunu başaranlar da oluyormuş. Şevki Avcı, 1977 'de dönem belediye başkanının, belediye hoparlöründen "Taş bmalannızı yıkın: Bu firsatı birdahabulamazsınız!"anonsunubjçunutamıyor... 1975'lerdeki insanlar arasındaki dostluğun, güvenin kalmadığını, zamanla yapılardaki gibi insanlann sıcaklıklannın da kaybolduğunu söyleyen Avcı, yine de Foça için umutlu."Yeter ki tarihi ve doğal StT kararlan ve kıyı yasalan iyi işletilsin" diyor. Yeniden kültür... Yine de Foça diğer kıyı yerleşim alanlannınçoğundansakin. Çevre kirliligi, gürültü kirliliği ve sosyal kirlilik sırun aşılmamış. Bu bakımdan şansk gördüm Foça'yı. Çay bahçesinın önünde seyyar kıtapçıya rasthyoruz.Babavekızı...Ikiaydınlıkyüz...Ececan, Muzaffer lzgü'nün okumadığı iki kitabını seçiyor... Baba Murtaza Aktaş 12 Eylül baskısını yakınen yaşamış vc sonrasında (1982) Ardahan'dan Foça'ya savrulmuş... Foça'da yerli halkın nüfus içindeki payı az. Nüfusun çoğunluğunu Erzurumlu ve Erzincanhlar oluşturuyor. Murtaza da Foça'dan umutlu. Aydınların yavaş yavaş Foça 'yı tercih ettiğini söylüyor. öncüsü, ilk Köy Enstitüsü öğretmenlerinden merhum Ferit Oğuz Bayır. 3 evin birini Nâzım Hikmet Vakfı'na, ikisini Köy Enstitüsü Vakfı'na bağışlamış. Her iki vakıfşubesinin Foça'daki varhğı bende Foça'nm MÖ 9. yüzyılda Avrupa'nın kültür merkezi oluşunu çağnştırdı. Demokrat ve aydın kimliklere ve aydınlığa duyarlı olduğu bilinen Belediye Başkanı Ali llcan'ın öncülüğündeki Foça çeşitli etkinliklerle kültür platformuna dönüşebilir. Aydınlann yerleşim ve üretim odağı haline gelebilir. Foça'yı tercih etmiş Avni Arbaş, Tank Dursun K., Kemal Anadol, Hüseyin Yurttaş, Fehmi Işıklar, özcan Yalım gibi aydın sayısı artınlabilir. Muzaffer Izgü de sık sık Foça 'ya ugrarmış... Çam ormanlarını yakanlar... En kötüsü 7 yıl kadar önce asırlık çam ormanlannıntümdenyanması/yakılması... Foça'nın o görkemli orman alanı yok artık. Gerçi yanan tüm alanlara okaliptus ve çam ağaçlan dikilmiş fakat kaç asır sonra o görkem yakalanabilir?! Şevki Avcı ile söyleşiyisürdürüyoruz: Foça'nın tarihi antık dokusunu ortaya çıkaracak arkeolojik kazı çalışmalan durdurulmuş. Bu alanlarla birlikte, doğa dokusunu koruyacak alanlan yapılaşmaya açmaya çaIışanlarla duyarlı kesim arasındaki savaşımın sürmesi sevindirici ama tarihi ve doğal SlT alanlan yanında adeta 3. bir SlT alanı denecek "siyasi SİT alanı" oluşturulmak üzere. Yöre halkı ve sonradahgelenler, kısa yoldan köşe dönme peşindeler gibi geldi bana. Halk özdeksel çıkara eğilimli ve yatkın. Foça kıyı bandını rant alanlanna dönüştürmek isteyenlerle fazlaca içıçe olmaya başlamışlar. Tarihte önce Romahlar Bizans'a, Bi Eski Foça 1996.