Katalog

4 TEMMUZ 1999. SAYI 693 lo Neruda ile aralannda büyük birdostluğun temeliatıldı. 194445 yıllan arasında iki arkadaşı ile beraber Peru, Bolivya, Arjantin, Uruguay ve Brezilya'yı kapsayan büyük bir yolculuğa çıktı. Burada karşılaştığı insanların yaşam koşulları üzerine analizler içeren taslaklar özellikleyerlilerin.zencilerinvetümfakirlcrindramıüzenneçizdi. Böylece 130parçadan oluşan ve Kechua dilinde "Huacaynan" (Gözyaşı Yolu) serisi ortaya çıktı. Bu çalışma daha sonra "Agc of Anger" (öflce Çağı) adlı dızisi (250 parça) ile devam edecekti. Ekonomik sıkıntılar ile geçen bu yolculuklar, yol boyunca açılan sergiler ve onun kazançları iletamamlandı. DönüşündeQuito Kültür Merkezi 'nin muhteşem fresklerinigerçekleştirdı. Bundan sonraki y 1 1 arda y aşamı, dev ser1 giler ve anıtsalfreskçalışmal an veödüllerle (Barcelona, III. HispanoAmerican Sanat Bienali büyük ödül, IV. San Paolo Bienali Güney Amerika'nın en iyi sanatçısı ödülü, II. Amerikan resim, heykel, baskıresim Bienali, Meksıka büyük ödül )harmanlanan Guayasamin o dönemde ülkeyi yöncten ordu diktasına karşı tavrı nedeniyle hapse girmesine ve devrimci kımliğine rağmen 1967 yılında Quito Sanat Merkezi 'nin direktörü oldu ve kültürü yaygınlaştırmapolıtikalan içindeönemli çalışmalargerçekleştirdi. Dünyanın en önemli tiyatro, bale, gösteri gruplarınınaçıkhavatiyatrosundaoyunlarını sergiledi. "Halkın Pazar Günleri" adlı programın özelliği, müzelere, özel galerilere girmeye cesaret bile edemeyen en fakır kesimeaçıkolmasıidi. 19 relim: "... Yüzdeki uzuvlann yerini değiştirerek ağzın ve burnun anlamını vurguluyor, derin göz çukurlanyla rahatlatan ya da tedirgin eden bir yüz yaratıyor. Bu tahammül edi lmesi zorbirşekildebükülen can çekışen suretler, aslında kardeşliğe ve güvene hak kazanmışinsanlıktır." 1959'daFidelCastrotarafındanKüba'ya davet edildiğinde devrim hareketlerinden etikilendi ve "Şehıtler" (The Martryrs), 1962'de ise Küba halkına hürmeten "Giron Sahili"ni (Giron Beach)yarattı. Memleketime oldukça uzak bu sevimli And ülkcsinde, duygularım, demokrasi nutuklan atarken açgözlülüğü elden bırakmayan Avrupalı efendileri sayesinde yüzlerce yıllık köle yaşamlannı gözbebeklerinde taşıyan bu bakışlarla bugün Avrupa'nın ortasında yaşanan güç gösterisinin kurbanı digcr çaresiz bakışlar arasında gidip geldi. Acının, acımasızlığın evrenselliği karşısında Guayasamin'lc çok eskilerden beri dostmuşçasına bırduyguylagalerideki deflerinebirkaç satır yazıp bahçeye çıktım. İnsanyüzü... Üçüncü bölümde koloniyel döneme ait resimler var. Duvarlardolusu.kanlariçindeki Isailedin vedevletbüyüklerininihtişamlı, kudretli portreleri yeralıyor. Guayasamin'in insancıl, duygu dolu ve de yalın çizgilerinden sonra bu salonda durmak biraz zor geliyor. tki resim kültürü arasındakı farkı Alexander Elliot bakın nasıl yorumluyor: "Eskı sanat okullannın, yeryüzündeki korkunç kötülükleri ve çaresizlikleri canlandırmaeğilimleri inkaredilcmcz. Fakatmodern resim, insanı merkez alma konusunda daha zengin geleneklere sahiptir. Protest öğc Goya'nın'Madrid,3Mayıs 1808'deKurşuna Dizilme' (The shooting of the 3 rd of May, 1808, in Madrid)ile başlamış daha sonra Van Gogh'un 'Patates Yiyenler' (Potato Eaters), Orozco'nun 'Ateşten Adamlar' (MenofFire), Picasso'nun'Guernica'sı ile aynı zirveye ulaşmıştır. Şimdi bu listeye seçkin ve rahatsızedici zaferleri ileGuayasamin'in 'insanYüzü'nü(FaceofMan)ekleyebiliriz." Günler günleri, haftalarhaftaları kovaladı, yaklaşık iki ay sonra And'lardaki yolculuğun en son durağı Peru'nun başkenti Lima'dayız Miraflores'te yürürken gözümressamlarsokağındaboş bir tuvalin üzerindeki mütevazı yazıya takılıyor. "ELVEDA GUAYASAMÎN". Tuvalin karşısında öylece kalakalıyorum. 79 yaşında bir göz ameliyatı için gıttiği Amerika'da iki ay öncc kaybettiğımiz büyük usta, büyük yürek, ınsan ve doğa tutkunu Guayasamin'ı bir Güney Amerikalı sanat eleştirmeni Leopoldo Zea'nın sözleriyle uğurlayalım:, "J. P. Sartre'ınOrfeoNcgroadlıyapıtının önsözünde zencı sanatı üzerine konuijulurken, bunu anlatan kişi Prometeu.s'un tanrılardan ateşi çalıp, insanlara vererck, onları artık tanrıların keyfi isteklerıne bağımlı olmaktan kurtardığını hatırlatır. Guaya$.amin dedahilbizimsanatçılarımı/kendılerınive aitolduklarıinsantopluluğunuıfadeermek için evrensel kültür ve sanatın araçlannı aldılar. Bukendınufadeetmesürecinde.sanatçılanmızartıktanrılariçindcğilbilakisetten, kemikten yaratılmış., sınırları olan ve bu sınırlararacılığıylacvrensellığinotantikformunubaşlatan insanlariçin kutsal ateşi yaktılar." Sadece ülkcsinin değil, tutsaklığin kâbusunuyaşamıştümhalklann,azımli,çalışkan ve ınanan savaşçısı, yaklaşık 80 yıl boyunca kanatlarını sevgiye açan "Uçan Bcyaz Kuş"un onurlu yaşamını hayranlık ve saygıylaanıyoruz.^ Yalvaran eller... Sanatının en önemli kilometre taşı Orozco olanGuayasamin'in 1961 yılında Çin'ekonferanslar vermek için yaptığı altı ay süren gczi sonrası çi/gilcrinin farklı bir olgunluğa eriştiği söylenıyor. Şımdi, aynı zamanda yedi çocuk babası olan sanatç ının 1974 yılında evinden müzeye dönüştürdüğü mekâna dönelim. Şehir merkezindeki evın kapısından içeri girince heykel lcrle dolu kocaman bir bahçe ve arka taraftayemyeşilbirvadiilebaşbas.akahyoruz. Müze üç bölüme aynlmış: PreK.olombian kolcksıyon, koloniyel resimler ve kendi resimleri...llkbölümdearkeolqjıkeserlervar. Yüzlerce takıy ı, hcykelı, ıdolü içeren rafine bir koleksıyon sergılenıyor ki böylesine iyi birkurguveçeşitliliğiEkvador'dabaşkabir müzede görmek zor. Döncminde, yeryüzünün en gclişmiş uygarlıklarından biri olan Inka halkının eserlerinden, dolayısıyla yaşamlanndanayrılıp.sanatçınınresimlerinin ve heykellerinin bulunduğu, 1532 yılında bu görkemli uygarlığı 300 yıl boyuncaköleliğe dönüijtüren kaden ve tuvale yansımış bastınlmışlığın acısını, adaletsizlik ve zulmün \7lcrini görmeye gidıyoruz. Burada, yüzyıllarca Ispanyol sömürgesi olarak yaşamış olan soy lu And insanının dünü ve bugün hâlâ ödemekte olduğu bedelın etkiley ici bir izdüşümü var. Korkuyla irileşmişgözlcr, yalvaran eller, haykıranağızlar... 1977 yılında Paris Modcrn Sanat Müzesi küratörüJ. Lassaignetarafındanhazırlanıpbasılan,sanatçınıneserlennıntoplandığıkitapta yazısı yer alan eleştırmenlerden Claude Sabsay,Guayasamin'inhalkınabilinçlisorumluluğunuveinsanlığaınancınışöyleanlatıyor: "Yirmıncı yüzyılda çok az kişinin duyduğu bu tepkili haykırış, insanı insanla ve tüm canlılarlabirleştirmekistemektedir. Içınde yaşamak zorunda olduğıımuz dünyanın, ümitsizliğeveçarcsizliğetehlikelibiryolculuk oluşuna ayna tutmakta ve bunun için ça Guayasamin 'in 1974'te yaptığı resim; "Yumuşaklığm EUeri" balamaktadır. Buaçıdan Guayasamin'inçalışmaları tamamıyla tarafsızdır. O sadece gerçeği yansıtmaktadır. Konu üzerindeki kişisel düşüncelerini mümkün olduğunca gizlcyerek.bıryadadiğertarafaeğilimgöstermeksizin olayları anlatmaktadır. Bununla beraber, içinde yaşadığımız dünyanın düşünseltasviriıleyüzyüzegeldığindeaçıkça bunugöstcrmcsedeyıkılmamayıbecerebilenkişıinsanlığahâlâgüveniyordenebilir." 196365 yıllan arasında çalıştığı "Ağlayan Kadınlar" (NVeeping Women) serisi Guayasamin'in unurulmaz eserlerinden biri. Siyah örtülerin arasındanbelirenbirderi birkemik suratlar,birbirineçaresizlikle,kederlekenetlenmiş ellerden ibaret bu kompozisyonlar Lassaigne'ye göre sanatçının mesajını iletme yükümlülüğü ıçın ortaya çıkanlmışlardı. Goya, PicassoveOrozco'danetkilendiğiniinkaretmeyensanatçı.eserlerindeğenyc bükülmüşgövdevekollaryanıbeklenmedık ve özel anlamı olan taslaklarla yaratılnıış cserlerle buetkileşimi yansıtıyor. Yine Lassaigne'nın bu konudaki yorumunakulak ve Guayasamin, (sagdan ikinci) Camilo Jose Cela ve Antoni Cumella ile birlikte...