Katalog

CUMHURtYET DERGİ Tiyatro Stüdyosu bütün hazırlıklarmı tamamlamıştı ki Odeon Sineması yanıiı... ?+• miyor. (iörünürdcbambaijkabirijcyianlatırkcn öziindc hcm ınsanlığın hem dc Türkiye'nin bugününe ilişkin bir şey söylüyor mu?Önemliolanbu. Neden, bir Amerikan oyunu Tiirkiye'nin bugününe denk düşerken, Türkiye'de bırakın insanlığı kendi 2Ü yıllık sürecinianlalabilceekbirva/ar yok? Bunun tcnıcl tıedcni bcncc.oyun yazarının Türkıyegıbıbırtoplıımdayalnızoyunyazarak geçımını sağlayamaması. Oyun yazarının ü/.endirilmesı veytireklendirilmesıgerekıyor. özendirme mekanizmalannın yaşamu geçırilmesıgerckiyorkıomsanlarbirtaraftanoyun yazarı olmaya dırenırken ötc yandan birbankadayadadevletdaıreMndeyadabır kuruluştareklamcı olarak çalı:?makzorunda kalmasın. Bugün Türkiye 'de. roman, öykü yazarı olarak, zaman zaman şaırolarak ya.ş.amını sürdürebılen yazarlarımız olmusjtur ama oyun yazarı olarak tek birörnekten bılc söz ctmck olanakl ı dcğild i ı. Özendirmekten kastını/.ncdir? Üzendırme.yüreklendırmemekanızmala Levendoğlu tek sineına filıııi Yaz Yağmuru 'nda Pıtırcık Akerman 'lıı... nnı devreye sokup, yazarı yanşmalarla,ödüllerle beslemek ama bunu sembolik bir düzlemde tutmayıp parasal düzlcmc dc taş, ımak gerekiyor ki, yazar, sahnelenen bir oyunundan hiç değilse altı ay ya da bir yıl geçinebilsin.Telifmekanizmasınında çok daha düzgün ve düzenli işlemesi gerekiyor. Bunlar özendirme dediğimşeylerden,şuandaaklıma gelen birkaçı. Bu yüreklendirme, bu özendirme olmadan Türkiye'deki oyun yazarlarının çok daha geliş,mesini bcklcmek haksızhk olur. Tiyatro yazan yaban inciri gibi taşlann arasından fışkırabılen bir varlık değildir,beslenmesi,emeğininkarşılığınınverilmesigerekir... Temel problem ekonomi dcnilebilir ama Türkiyelientelektüelin bugünü kavramada yeterSiz kaldığını söylemek çok mıı haksızhk? Türkiye de sinema üzerine çalışan insan, senaristyadayönetmen; dünya sinemasında neyapılıyorsabununörneklerinigörebiliyor, festıvallcrimizaracilığıyladünyanınherköşesindekiiirünleriizleyebılıyor.Tıyatrodabu böyledeğil, tiyatro insanınınyada yazarının kendisini yetiştirebilnıesi için, özel çaba göstermesi şart. En azindan bir dil bilmesi gerekiyor kı yabancı kaynakları okuyabilsın... Diyebilirsınızki artık tiyatro festıvalımızde var, yılda bir kez de olsa dünya tiyatrosundan beslenmek isteyen oyun yazarı ya da tiyatro insanıbunuizleyebilir. Ncyazıkkiçokazsayıdatıyatroinsanıgörüyor, izliyor. Bueleştiri olarak ortaya koyabileceğım bir şcy, o festivallerde on beş gün boyunca, dünya tiyatrosundan gelen seçkin örnekleri, hem tiyatro yazarlarımızın hemdelüm tiyatro insanlarımızın izlemesini dilerdim ama gözlemlenen buyolda değil... Dünya sinemasını, tiyatrosunu izlesek de bizim filmya da oyun karakterlerimiz lıâlâ iki boyutlu... Iki boyutu, üçüncü boyuta taşıyamamak. belirli tiyatroyazımgelenegini sürdürmeçabası ndan kaynak lan lyor. Edebiyatta karakterlcrını düzgün konıışturma diye bir kaygı olduğundan ve bu kaygı tıyatroya bclkı her alandan daha fazla yansıdığından Tiirk yazarlarınınoyunlarındagcnellikle düzgün konu.'jmakaygı.sı seziliyor. Sonuçta.bu tiyatro ıçın hem bir gcreklilik degil hem de sürec içınde bir dezavantaj oluşturuyor vc dcmin sözünüettiğmıiz üçüncü boyuta ulaşamama vekalıplardakalmasonucunuvcrebiliyor. Yine ovundan yola çıkarak sorarsak, I'ürkiye toplumsal olarak para vc çıkar ilişkileri girdabına düştüğünde, hu tiyalroya nasıl yansıdı, ne zayiatlar verildi? Yirmiyılınonyılıbüyükyıkımlarayolaçtı elbette, bunun en çarpıeı örneği Şehir Tiyatrosu'nungcçırdiğifırtınalar. 80darbesinınardındangencldeliyatroya,özcldc Şehir Tiyatrolan'na yönelık bir ayıklama sürecı ba^latıldı vepekçokdeğerli insan tiyatrodan uzaklaştırıldı.Yasaklararttıvebunlardanda önemlisi depolitize edilme süreci içinde gençler uzun bir sürc tiyatrodan kopartıldı, çünkü o dönemin yönetımleri, düşünen gençler değil depolitize insanlaristiyorlardı. Amaçlarına büy ük ölçüde ulaştılar ve ilk on yıl tıyatroda da biiyük bir yıkıma yol açtı. Ama son on yıl içinde tiyatronun artık özünc döndüğünü, bu depolitizasyondan koptuğunu görüyoruz. Hangi göstergeler, sizc gençlerin depolitizasyondan koptuğunu düşündürüyor? Gençlerin yeniden tiyatroya döndüğünü görüyoruz. Bizim tiyatromuzun izleyicisini yüzde elliden daha fazla bir oranla gençler oluîjturuyor. Gençlerin çoğunlukta olduğu bir i/leyici her zaman iyi,kıvandıran bir şeydir. Bu dönüşle birlikte tiyatro sayısında da artı^olduve ortaya farklıarayışlarçıktı.Bu arayiijlarmdoğruyollardagidipgitmediğielbcttckiçokayrıntılıbirikonuamatiyatroda beden dil inin öneminin farkma varan, doğaçlamayöntemininöncminifarkedengençinsanlar yetişmeye başladı. Doğrııyoldagitmeyennedir? Yeniarayışlariçindekiinsanlarınbirbölümü,kendilerineyanlıştanımlardakoyuyorlar,"bizdeneyseltiyatroyuz"diyerekdeneyinyadadeneyciliğınbaşkatıyatrolardaolmadığınısöylüyorlar.'Tiyatroda artık sözöldü, devrini kapattı yalnızca devinim, beden dili vardır, tiyatro artık hamburger gibi hızla tüketilenbirşeyolmalıdır"gıbiyanlışlaniçeren bir süreç bu. Ama yıne de farklı seslerin çıkmaya başlaması bir çeşitliliğe yol açar, böylebirçeşitlilikdeoluşmayabaşlamıştır... Doğru yol... Buçokhambiranlayiijtıramahamdaolsa farklı seslenn çıkmaya başlaması sonuçtakazanımdır. Yeni arayışların içinde kurıımsal tiyatro ncredc duruyor, hangi yanlışları izliyor? Dünya tıyatrosunun gehijmeleri kurumsal tiyatrolar tarafından yeterınce ızlenmiyor. Son y11 larda dramaturg anlayışı ve bu çerçeve kapsamında kadrolar oluşUı ama hâlâ bu eksiklikten söz edilebiliyot. Tek tek örnek Öftrencilik yıllarmda, bir Shuw oyunııııdu. vermek ıstcmıyorum amaörncğin DevletTiyatrosu'nun repertuvarında son 2025 yıldıı süreklı y melenen oyunlara rastlarsını/. AnkaraTiyatrosu bir oyun yapmıştır, iiç yıl son ra, bu kez Izmir Tiyatrosu yineler, dört yı sonradaoyun, AdanaTiyatrosu'ndakarşısınızaçıkar. Buaraştırmacksikliğıni veduruma göre oyun seçme kaygısının sürdügüni gösteriyor. Siz tiyatroy la devleti isim olarak da biı arada görmeye karşı çıkıyorsunuz... Türkiye'de tiyatro adınaDevletTiyatrosı elbette kiönemlişeylergerçekleştiriyor. Bunu yadsımak münıkün değil. Ben kavran' olarak yanlışlığinı düşünüyorum, dcvletin tiyatrosu olamaz. Bu baş,kabirülkedeyoktur Böyle söylendiğinde "Almanya'da, Fransa'dayokmu"deniliyor. Varamaonlar.devlet diye tcpedeolan bir kurumabağlıdeğilleı eyaletlerintiyatroları olarak tanımlanıyorlar Bağımlılıktan ve güdümlü bir tiyatrodan mı söz ediyorsunuz? Evet, repcrtuvarseçimindevediğerbütür lijlcyiijte bağımlı olınak söz konusu. Ayrıcc kavram olarak da yanltij, çoeuğun göbeği kesilirkenadıyanlışkonmuş.