Katalog

9MAYIS 1999. SAYI 685 ya'dan gelmış bıı aılemn çocuğu. Babası, doktor Arapea, Fıansızcavelngılızcebılıyor. Evlerıkütuphanegıbı NâzımHıkmet'ın dcftcrlcrc ya/ılmış şıırlerı elden ele dolaş.ıyor. "Alman Faşızmı ve Irkçılığı" adlı kıtabı da... HalıtÇclenk'tekldMkfelscfekültürünün olu^masında, oğrctmcnı Mesut Fanı Bılgılı'nın katkılarına değınmeden gcçnıcmclı. McsutFanı bey, Fransa'dahukukveekonomı eğıtımı görmiiş., doktora yapmış. Rıza Tcvfik'ın, Rcfik Halıt Karay'ındostu. Oyıllarda Halep'e ycrlcşcn yazar Refık Halıt Karay vc kızı Mafırethanımda, ozellıklcyazaylarında Mesut Fanı beyın evınde konuk olarak kalıyorlar. MesutFanıbcy l50'lıklerden,ama Atatürk'e vedevrımlenneçok saygılı. Hatta, "Atatürk'un HayatFelsefesı"adlıbırdekitapyaymt1). Halıt(,'elenk'ede,bukıtabıeskı harflerden ycnı harflcrc çevırme görevı düsüyor. Hem dc nc zaman? Antakya'da Fransızlara kan>ı ulusalcı, Atatürkçü uyanısjn basjadığı günlcrde .. Büyıik ağabey Sclım Çclenk, gözüpck bır gazctccı.Hatay'ıTürkıye'ye ılhaketmesavaijimının önciilerınden. Çıkardığı "Yenı Gün" gazetesınde Ataturk dcvrımlennı adını adım ızlıyor. Yenı harfler kabul cdılınce,mahallelerdedershaneler açıyor, halka yenı yazıy ı rigretıyor. Antakya'daılk^apkagıyen aydın. Bu yuzden "Gâvıır Selım" dıye de anılıyor. Kımı kez kaçak olarak Türkıye'ye gıdıyor, Ismet lnonuılc,CIIPılengelenlerıılegörii!)üyor Böylesı bırdevrımate^çısınden, Fransızlaı ıle onların lîjbırlıkçısı Antakyalı ağalar rahatsız üluyorlar SelımÇelenk'ı dövdürerek hastanelıkedıyorlar. Edıyorlar daneoluyor?Aradan60'ayakın yıl geçmıs,. Hatay Türkıye sımıljn ıçınde,Selım Çelenk'ıngazetesıde "Ata Yolu" adıyla oğlu (iünay Çelenk tarafından halen yaşatılıyor. Fransız çızmesınden ıse eser yok, ağalardesenbukczbozuk düzenın bekçılığını üstlenmışler kı, soru soran çocukları azarlamıyorlar, tam tersıne soru sorulmasuu ıstıyorlar. O/gürdüşiineeye saygılılar. Ama1 I lcm de kocaman bır"AMA"! SÖ7HalıtÇelenk'te' " Iskenderun Sancağı Fransız mandası altında. Manda başka, müstemlcke başka Manda yonctıminc demek'/Gelecek ler, yöncteeekler, ımaredeceklerfilan.bırsüresonra,örncğın2()yılsonraorayııadeedecckler. OysaFransızlar, Antakyalılaramüstemleke halkı gibı davranıyorlardı." HalitÇelenk, bırçarpıcıörnekverıyorbu yorumunugüçlendıren' " Babam, Antakya' nın en büyük züceaciye ve hırdavat dükkânının sahibıydi. Bır gun Fransız komutanyanındakıaskerlcnylealışverı^yapmayadukkâna geldı I lyatü/erınde babamla tartı;>maya başladı Fransız, fıyatı yiiksek buldu Babamdaılksöyledıgındedırenıyor Fransız!>apkasınıçıkanp babamın ba^ına vurdu. Daha çocuğum, bu harcket nasılagırımagıttı anlatamam Babamdabağırmayabaşjadı. Halkdiikkânatoplandı,adamlaraz sonratoparlanıpgıttıler." OgünlerdeAntakya'nınnüfusutoputopu 50bın. l'urkler, f.rmenıler, Hırıstıyanlar, çok az olmakla beraber Rumlar ya^ıyor. Ana unsur, Türkler, bir dc daha çok Samandağ dolaylarındayoğunla^an"Fellah"denılen Alevıler. Alevılerm çoğu rcnçber Ağaların topraklanndaçalıjjiyorlar. llalıt(,"clenk'ıntanıklığınabaşvuralımyıne. "lellahlar, o kadar çalı^kan ınsanlardıkı.yıllarcaemeklerınısattılar, sonra da üzerınde cali!>tıklan toprakları ağalardan satın aldılar Sıyasıbakımdan ağalar ve hrmenıler, hransı/ mandasının devamından yanaydı. llatay'a bağımsızlık verılmesını ya da Hatay'ın Türkıye'ye ılhakını ıstemıyorlardı." Bu yüzden Fran.sız mandasının sona crmesını ısteyen Halıt Çelenk'in ağabeyı yurtsever aydın Selım Çelenk mandacılarlaağalarınduzenledığıbırkomplo sonueudövülmemışmıydızaten? Meydanlarda, sokaklarda, köy yollannda da bırçok ınsan özgürl ük uğruna yas,amınıyıtırmemışmıydi? 1938'inılkbahan.nuyulurkı Atatürk,yıne bır 19 Mayus gunü trene bınmış, bu kez Mcrsın 'e, oradan da Adana'yageçmıs, askerıbırlıklerıngecıt törenlerinıızlemıştir. Anlaşılırki, Hatay konusundakararlılık göstergesıdırGazf nınbugezısı. Halit Çelenk ve kızı Serpil Çelenk (Güvenç). 4Tcmmuz 1938 sabahını çok ıyı anımsıyor Halıt Çclenk Gözlennden utangaç bırıkı bılluryaşsüzülüyor: "Iskenderun ıle Antakya arasında Fransızların yaptığı bır ş.ose yol var. Antakya'nın tam gırişı. Kadın, kız, çoluk çocuk, genç, ıhtıyar yollara döküldük. Baktık kı, Albay Şükrü Kanatlıkomutasındakı47 DağAlayı Iskenderun îdan kalkmış, dagları, belleri yürüyerek aşmışdageliyor. Askerlertoztoprak ıçınde Bayraklar,bağni)çağnş. Suverenınımı ıstersın,alkı.sIayanınımı'Bırcoşku,bırkıyamet. Antakya halkı Türk alayını bağrına basıyor anlayacağınız.Onlardanbınsıdebenim." Antakya kışlasım Fransız bırlıklerı terk edecek, Türk askerı teslım alacak Harbıye yolunun üzerındckı kışla bınasının önü ve çevrcsındeığneatsanyeredüşmez. Türkı*" Manda ya da bağımsızlık Böyle bırağabeyın, Selim Çelenk'in kardeşı Halıtdeboşdurmuyorelbette. Fransızların, bağımsızlık ya da mandanın devamı konusundaplebisıt yapacaklannaılışkınhaberleryayılıyor. Plebısıtekatılacaklaraveoy kullanacaklara,okumaya7maveımzaatmayı bılmekoşulugctınleceğı söylenıyor. Türk öğrencıler, köylere dağılarak, bır ay içinde koy I ü lere okumayazma öğretmek içın kolları sıvıyorlar Halıt (,'elenk ıle arkadaşı Rem7i'yede lumamaköyüdüşüyor. Köy muhtarı Alı Ağa, gern; ve pck sıcakkanlı Köylüler.sıraylaHalitile Remzı'yıevlerıne konuk ediyor, onlara yemck venyorlar. Derslerhemen ba^lıyor Serdedehkanlılık varya,seruvenolma7.saolmaz Alı Ağa.ava meraklı; dağlarda keklıkten geçılmıyor. Ali Ağa nışancı Bır gözünü bır kekliğc, öteki gÖ7Ünü dığer kekliğe nışanlıyor, attı mı ıki keklıkbırdenpat.yerde. Remzı'nın.scsıgü7el.Hemdesevdalı.Gelgörkı,gönlünüağanınkızınakaptırmış. Vermıyorlarkm.Kekliklerateştekızarmış, Remzıakşamsofrasında kadehını kaldırıyor, yanık yanık okuyor: "Gelcmcm bcn, gıdemem ben, hergüzele gönül veremcm ben..." Alı Ağa, keyıflıadam Uzaktanbağırıyor. "Gelemem ben yahu Ayın sonunda köylüler okumayazmayı öğrenıyorlaı Artık plebısıte ha/ırlar Ikı gençöğreneıyı sevgıyle ıığurluyorlar Fransı/lar, Antakya'ya maddı olarak bakıyorlar, bınalar, yollar yapıyoılar. Okulda I ransı/klasıklcıını. FıaıiM/dcvıımcılcrını okutuyorlaı. Öylebıı cğıtımyontcmlcrıvar Hatay'ın Fransızlann mandası altında olduğu yıllar... Okulda Türkçe konuşmak yasak. Fransız aydınlanmasının şair, yazar ve düşünürleri ile ilk tanışma gerçekleşiyor. Rousseau okuyor liseli Halit Çelenk: "Insan doğaya özgür geldi, özgür doğdu, ama bugün her yerdc zincirler içindedir." Bir hukuk savaşımcısının çocukluğuna yolculuk... IMikanlılık yıllunndatt bir anı.. Antakya'daki Gvnı; Spor'un üyesL