Katalog

CUMHURİYETDERGİ p+ askerıkıtası.kışlanınönündckıalandayenni alıyor. Gözler, pürdikkatkışlanın üzerindeki bayrak direğindc. öncc Fransız Ulusal Marşı çalınıyor. Fransız bayrağı gönderden indiriliyor, Fransız askcrlcri kışladançıkıyor. Ardından IstiklalMarşı veTürk bayrağı gönderde... Genç Halit Çclenk, bağımsızlığın vebağımsızlıközleminin öncminitadıyoryaşam içinde: "KadınlarTürkkomutanahaberyolladılar: 'Bizkışlayıtemizleyeceğiz.' Binlercekadın,gençkızkoşuşturuyor. Ellerindc kovalar, süpürgeler, arapsabunlan. O koskoca kışlayı yalın elleriyle sabunlarlayıkayıpakpakettilerde,Türkaskerini buyurettileriçeriyc." Anı parçacıklan birbirini kovalıyor: "O günlerde sinemada film seyrediyoruz. Caddedcn bir si lah sesi gcldi. Pcnccrelerekoştuk. Baktık birTürk gediklı çavuştabancasınıbeline sokarak,yansokaklardan birisine girip uzaklaştı. Tabancasını kullanmış besbelli. Antakya'yadağalayınıngelipyerleşmcsi ilebirlikte Fransızlarkenttebir süre dahakalmışlardi.Birlikkomutanlannın aralarındayaptiklan centilmenlikanlaşmasınagöre, Türk vc Fransız üstrütbcli subaylan birbırlcrıni gördüklcri ycrdc selamlaşacaklardı. 0 gün gördüğümüz gedikli çavıış, olaydan birkaç gün önce Fransız subayınaselam veriyor, ama kars.ılığında sclam alamıyor. Konuyu Türk kumandana bıldiriyor. Kumandan da, 'Evladım, senin sclamını görmemis. olabilir' diyor. O da gördüğünü söylüyor, ama dırenmiyor. lijte o gün yine aynı subayla ana caddede karşılaşıyor vc subayıngöreceğibiçimdctamgözünebakarak sclam vcnyor. Kransizsubayı yincsclamıalmıyor. Gediklı çavuşdatabancayı çekiyorvcsubayı vuruyor. Yaralı subay 100150mclrcötcdcki l'ransızdclegasyonunagötürülüyorsada yoldayaşamını yitiıiyoı. Ikikumutanlıkarasındayapılan görüşmclcrdcn sonragediklı çavuşuyargılamayetkısının Türk tarafındaolduğu kabul cdılıyoı vckcndısi Adana'yagönderiliyor. Öğrendığimizegöre.dalıa sonra gedikhçavııs.bas,kabırbirliğenaklediliyor ve rütbesi yükseltiliyor." Yagünlük yaşam? Dcdenin Barbarun köyünde geçen günlerbumundatürmczmiınsanin.Çocuk başı iriliğindemayhoş. narlar.yerlere dökülcn/cytinlcr, ikibcl kalınlığındadökülenşelalcler. Ah,dclikanlılıgınatcşini serinlctcno güzelımgöl... Başka? Cimnastiğedüsjkünlük. Antakya'daki GençSporKulübü'ndekı halter çalışmasının,halkalardakitaklaların,labutçcvirmcninardından balıklama atlanan Asi Irmaği...fjam'da, Halep'tekırankıranafutbolmaçlan... Lisc bitincc, ailc karar vcriyor: Halıl (,'elcnk okumaya I'arıs'c gidccck. Mcsul Fani bey, Paris'te kalmacak pansiyonu belirlemiş,,adreslerhazır, hattabavullar bilc. Bırsabahhabergeliyor: "AlmanlarPolonya'yagırdı." Lâmı cinıi yok, savaş bu. Anne vebaba vazgeçiyorlarenküçükoğullarını Fraıısa'ya göndurmcklcn. llalıt Çclenk, bavullarını topluyor,aralarında Kemal Siilker'in dc bulunduğu arkadaşlarıyla birliklclstanburadoğruyolaçıkıyor. lştcHalıt(,'elenk'in, Antakya'danbaşlayıpyıllursonruengin "deni/."lerlekucakla^aninsanhukları,dcmokrasi,hukuk savasjimı adına gcrçcklcs.tırdıği yorucıı, çilclı.bırodcnlıcrdcmlı u/unyürüyÜ!)iiniin ilkadımıdırbıı... ^ Çok değil, 20 yıl öncesine kadar yargı organlarının çalıştığı yapılara saray sıfatı uygun görülürdü. Ancak son yıllarda bu mekânlarda yargı işlevi ile biraz olsun bağdaştınlması mümkün olmayacak yapılar öne çıktı. Istanbul Barosu avukatlarından Derviş Parlak yazdı. "Ah Beyoğlu" Adliyesi... K amusal yapıları dcğiijik sıfatlarla adlandırırız: "Cumhurbaşkanlığı Köşkü", "Hükümet Konağı", "Vali Konağı", "Tapu Dairesi" gibi... Bunlar, çok dcğil; yaklaşık yirmi yıl öncesine kadar da, içinde yargıorganlarının calnjtığı yapılara "Adlıyc Saray ı'dcrdık. C'umhurbaşkanlığınaköşklerı.hükümetekonaklan, idareyedaıreleriyakıştırırken yargı organlarınısaraylaralayıkbulurduk. Dünyadadaöylc dcğil midir? Yargı organlarıcnönemlitarihselyapıların veyakcntlerin mimarı açıdan cn güzel vc cn görkem 1 ya1 pılarınm ıçındcçalışırlar. Kapılarınayakla^tığını/da vcya içine adım altığını/da l'arklı birmckânduygusunuhissedersiniz. Ba^lıbaijina yapının kcndisi dahi, gördüğü işlevin önemini,yücelığınianlatırgıbidir. Ülkemizde ise yargı organlarının yerleştirildiği binalar, bırakın "saray" nitcliklerini, yargı işlevi ile biraz olsun bağdaştınlması bilc kcsinlıkle mümkün olmayacak ölçüdc kışiliksiz, bakımsiz ve kullanışsız yapılardan oluşmayabaşlamıştır. Şimdisızebugerçeği birörnekleaktarmayaçalışalım. Yıllarcaöncc Istanbul'un Beyoğlu Adliycsı, Ncvızadc Sokağı'nın birköşesındceskıdenrandevueviolarakkullanılanbiçımsı/bır binada kiracıydı. Kibrit kutusu gibi odalar, zeminden biraz yüksektekı kürsüde "Türk mılletı adına" karar verenyargıçlarınayağa kalkınca kafalarmı vurmamak için iki büklümdurmakzorundakaldığıalçaktavanlar... Ama "lükslcri"ni dc inkâr etmemek gerek: Bazı yargıçların odasında "özc! tuvalet ve hanyo"bılebulunurdu. Bu bina bir kaç yıl sonra tahliye edildi. MeşrutiyetCaddesi'ninbirköşesinde, Ingiliz Konsolosluğu bahçcsinc bitişik olan ve işhanıolarakkullanılmaküzerc"ycni"yapılan bırbınayakıracıolaraktaşındımahkcmcler. Taşınır taşınmaz da binanın ıkı ccphcsınc, ii/erinde"AdliyeSarayı"ya7anpırinçtenyapılmışbüyüklevhalarasıldı. Bu binanın aslındasarayabcnzcycnhiçbirözclliğininolmadığını,bütünüylekültürvarlığınıteliğindeki bir mımari çevre içinde olmasına karşın buçcvrcycaykırıbiranlayışlayapıldiı.betebckaplamalı.alüminyumdoğramalısıradan bir apartman oldugunu hemcn hcr Istanbul lu bılır Ne var kı hcr Istanbullunun Bcyoğlu Adliyesi 'nındaha önce bulunduğu binanın "tarihi kimliğini ve işlevıni" bilmesi mümkün olmadığından, bu yeni binanın "saray" olaraknilclcndirilmcsininardındayatannc(lenlendebılemczdı. Çok uzunsürmedi; Beyoğlu mahkemclcıi bu "saray'Man da taşınmak zorunda kaldı. Bakanlık, "Bcyoğlu Adliyc Sarayı"nın sahibıne kirayı ödeyememışti. Mal sahıbinin başvurusu üzcrine Beyoğlu mahkemesi mal sahibinihaklıbuldu.Madcmkiadliyeninkirası ödenmemiştı, o zanıan yasa gereğı adlıye tahliye edilmeliydi. IMahkcme, kendisinın tahliyesine karar verdı.Neyaparsınız?.. "Bir hukuk devleti olan Türkiye'de kurumlar ve kurallar işliyor"dcmektcn başkaçarc yoktu. Tahliycye ilişkin karar, Bcyoğlu Adliyesi'nin lcra Müdürlüğü tarafından "ınfaz" edildi. Ve Beyoğlu mahkemeleri bu kez "nefis" kokularıyla mcşhur Haliç kıyısındaki Sütlüce'yc,bir"köprüaltı"nagitti.Üstelikbir binaya değil, birbirinden bırkaç yüz metre uzaktakı binalara yayıldı. Iş ıçinbirbirimden diğer birime gitmek zorunda kalan yargıe, savcı, avukat, müdür, memur vc yurttaşlar, biraz "yürüyüş sporu" yapıyorlar. "Spor, spordur"gerçi ama tehükeli yanlan var. Köprü üstündeki arabaların lastiklerinden fırlayıp köprü altına doğru arzı endaın eden irili u fak 1 tas. I ara çok d i k k at etm ck gerek i yor. 1 Şimdi Beyoğlu Adliyesi birkaç aydanberi bu köprü altında, tehlikelere açık biçimde çalışıyor. Bugünlerde ise Bcyoğlu Adliyesi 'nin başkabirbinaya tasjinacağına ilişkin söylentiler var. Umarız gcrçeğe dönüşür ve bu kez öyle eski randevuevi veya köprü altı binalanna değil. işlevsel vegereksinmelere yanıt veren,mimariestctiğindcbira/olsun adalctin yüceliğıni yansıtan bir binaya taşınır. Bcyoğlu gibi tarıhsel vc kültürel kımliğiylcönc çıkanbirbölgedebutüryapılarınzenginliğizatenbiliniyor. Yeterkiyönclieilcristcsinlcr. Tapusıcılmüdürlerinebılegökdelenkatlarında 150200mctrekarelıkmakamodalarını tahsıs eden yönetı min, yargıçlara ve savcılara 910 mctrekarclik odaları ve yargılanıa faaliyetınc 1015 mctrekarelik basık duruşmasalonlarını layıkgörmesı.olsaolsa, 1 ürkiye' nin ne ölçüdc hukuk devleti olduğııyönündcki tarlışmaların somut biı kanıtını ya dafizıkselbırgöstergesınıoluşturabilır. 1 lukuk devleti, öncelikle hukukun bınalarını seçmck, onarmak vcya inşa etmek, yargı organlarını"kiracı"lıktan,kötü,çirkin,yanlış vc ıijlevsiz bınalardan kurtarmak durumundadır. Adaletimülkün(devletin)temelı olarak görenler ve gösterenler, bunun gerek lerinideyapmaklayükümlüdür. Aksihalde bıısöylemlerekargalarbilegüler...^ Vstünden köprü geçen adliyc bimılurı tırusırulıı aiılip gelenlerin önvelikle yııkarıdan diiyn'k taşlara dikktıt etmelen gerekiyor.