Katalog

20 CUMHURİYF.TDERGİ Önce Kumyakabeldcsinc varıyoruz. Minik limaııı, kutu gibi evleriyle şipşirin bir kasaba burası. Kısa bir süre sonra Zcytinbagrnageldiğimizi müjdelcyen Rum tipi evlerle karşılaşıyoruz. Marmara Dcnizi'nin kıyısında, Mudanya'yayarını saat uzaklıkta, zeytınliklerın ıçındc, yeşılı bol, tarıhi 7cnginbırbcldc Zeytinbağı, yani Tiıilya. K.asabanıntarıhselgeı;mışjyleilgıliüçrivayetanlatılıyor. Bunlardan biri, Aya Yorgi, Aya Sotri ve Aya Yani adlı üç papazın, başpiskoposla anlas.mazlığa düşmesi üzcrinc, merkezden ayrılarak yöreye yerleşmelerine dayanıyor. Sonuç olarak buraya,Tri (üç) Ilya(papaz)adı veriliyor. 133O'lu yıllara kadar Hızans kasabası olan Tırilya, bu tarihten sonra Osmanlılarınegemenliğialtınagirmişveuzun sürc RumlarlaTürklerıç içeyas.amışlar. 1924'tegerçekleştirilen nüfus mübadelesiyle yöreye, CJirıt'tcn, Usturumca'dan, Karacaova'dan, Serez'den,Tikveş'ten, Vodina'dan, Arnavutluk'tan ve Saraybosna'dan gelenler yerles.inis.ler. Tirilya'da,çeşitlikültürler,dilvedinlerbirarada,uyumiçinde yaşıyor. Sahileulaşmakiçingeniş bir caddeden geçiyoruz. IkitarafımızdakolkolagirmişRunıveTürktipi evler biziselamlıyor. Çoğu üç katlı, ahşap yapılar, pcrvazlarındaki saksılardan sarkanrengârenkçiçeklcrletıpkıbıraçıkhavamüzcsı.livler, küçükcumbalan,kafesli peneereleri ve harikaoymalarıyla, yeni gelinlergibi duruyorlar. Ahşap yapılann yanında, beton olanlarazdeğil.Kimilerindcbetonkonstrüksiyonüzerinc ahşap cumbalar oturtulmuş. Restore edilmişler, pırıl pırıl parlıyorlarya,bakımsızlıktanyıkıldıyıkılacaklardavar. Dcnizkıyısınavardığımızda, SavaronaRestoran'ınsahipleri konuk ediyorlarbizi. Restore cdılmış beton yapı ahşap doğramalarla bezcnmiş. 1330'lara dek bir Bizans yerleşimi olan Tirilya'nın bir adı da Zeytinbağı. Mudanya'ya topu topu 12 kilometre uzaklıkta bir sahil kasabası burası. Üç kilisesi var. Biri konut, biri cami olarak kullanılıyor. Terk edilmiş üçüncü kilise ise restore edilmeyi bekliyor. Tirilyu 'da evler cumbulurı ve kafesli pencereleriyle dikkut çekiyor. 400 bin zeytin ağacı Ortaklardan llıe Bieiuşea,bizi,restoranınkarşısındahazırladıkları 'misat'irodasr'ndaağırlıyor. Hlemegigöznuru işlenıeli örtülerle süslenmiş, tahta masalardan bınnc kurulııyorıız.(,'aylarımızıyudumlarkensohbetediyoruz. Romanya'danbcşyılöncegelmişTırılya'ya, llie.Fazlayabancılık çekmemiş, Türkçey i kısa zamanda öğrenmış. (,'ok çalışmış ve restorana ortak olmuş. "Burada tarihi eser çok amageneldebakımsi7"dıyorveekliyor,"Bildiküç kilise var. Şu anda biri eami,diğeri konut olarak kullanılıyor. Ötekıyse kapalı,terkedılmişdurumda". Kasabanın içinde dolaşmaya, tarihi yapıları gezmcyebaşlıyoruz. Bunlardanbiri, Kemerli Kilise. Burası, Hıristiyanlıkta kilise duvarlarına rcsim yapılmaya başlanan döneme ait ilk örnek olma özellığını taşıyor. Birdiğeride, 1907yılındayapımıtamamlananokulbinası. 19SS'e kadar cğitimöğrctimc hizmetveren yapıyı,bu tarihte Bayındırlık Miidürlügütcknıkelemanları ıncelemişler ve "çürük" olduğunu saptamışlar. Günümüzde bina, restore edilerek yeniden kullanıma sunulmayı bekliyor. Fakat şu anda konuylailgili bir çalışmayapılmıyor. Tirilya'yaadını veren zeytin, yörehalkınınbaşlıcageçım kaynağı. Beldede dört yüz bine yakın zeytin ağacı bulunuyor. Çekirdeği küçük ve kıvırcık görünümlü bu zeytin, "TirilyaZeytini" olarak herkesçebiliniyor. Mudanya'ya dönmeküzereotobüsünıüzübeklerken,turizm acentesini işleten Mustafa Kızan konuk cdıyor bizi. Kendisineyöreye nesıklıklatuıist geldiğini sorduğumuzda, "Burayapekt'a7İaturistgelmiyor. Kışınheyelandansıksık yol kapanıyor. Baharveyazaylarındaısegiınübirlikziyarel edenlcroluyor"diyor. Tiıilya'dakikonaklanıa sorununaişaret ediyor vc yapımı tamamlanan otel in, işletme izni alınamadığı içinhizmeteaçılamadığını söylüyor. Biz çaylarıınızı içip ısınmaya çalışırken, oda Zeytınbağı'nın tarihi vc mimari açıdan ilgi çektiğini, zaman zaman mimarlıköğrencilerininıncelemeyapmayageldiklerini söylüyor. Aynı zamanda beldenin tamamının birincı dercce SİT alanı olduğunu vc yöreye "korumaplanı" uygulandığını vurguluyor. "Bina yapımları kontrol edildiğı vc inşaata izin verilmediğiiçinçarpıkyapılaşmaolmuyor"diyekonuşuyor. Otobüsün camından bir kez daha bakıyoruz Zeytinbağı'na.TirilyalılarınhazırladıklarıZeytinbağı Rehbcrı'nebakarak,NejatDüvenci'nindizclerinedalıpgidiyoruz. Tiıilya ya da üç Aya YAZl VE FOTOĞRAH.AR: AYÇA YILDIRIM udanya'danonikikilometrclikkısaamazorluyoluıluğumuzbaşlıyor. K.ıvrılakıvrılatırmaniyoruz tcpclcri, sağımı/da Marmara Denizi, solumuzda sarpdağlar. Ycşilinbinbırtonununivindeyitipgidiyoruz. Yamaçlardaki zeytin ağaçlannın kimi devrilmiş.kimi zar zor ayakta duruyor. Ne yazık, toprak sel gibi akıyor Marrnara'ya,kıyılanninmaviliğinikahverengiyeboyuyor. OtobüsteyanımızdadoğrnabüyümeTirilyalı HüseyinÇakız'ın yüzübulutlanıyor bir ara,' Yoğun yağışlar hcyelana ncden oldu" diyor. Yer ycr sırtlarını dağlara dayamış, denizi kuşhakışi seyreden lüks yazlık villaların, sitelcrin önündcn geçiyoruz. Kilisenin rahibi hu ılgınç evdeyaşıyor. 1904 turihli yapı, Kıbrıs 'ın eski Cumhurba^kunı Makarios 'un okulu. ilzat elini çekiver üstüne hulutlan tülü Dinle egik çamdaki hülbülün Katifihiiz aşk türküsünü Dolsun hu hazineden cigerlcrine, yosun, <,am, zeytin kok ları Birdegil vallahi, bin hıışkadır (, 'amlı Kahve ukşamlurı. ^