Katalog

9MAYIS 1999. SAYI 685 dan bir anlamda dersler dc çıkararak, kendilerine yeni fırsatlar yaratmak gibi biryeteneğesahipler. Ancak yetişkinler üzerinde yapılan araştırmalarda kriz süreçlerini atlatabilen veayaktakalabilen insanlannçocuklarda görülen bu önkoşullara sahip olduklarını ortayakoyuyor. başarısızlık olarak nitelemedikleri için onlan paylaşmalan da kolay oluyor. Kendini kurban olarak görmemek: Krize girenler, kendi durumlannı kendi tutumlanyla ağırlaştırıyorlar. Değişimden yana en ufak inanç ve umutlannı yitiriyor, her şeyi kapkara görüyor, kendilerini de durumun kurbanı olarak damgalıyorlar. Çoğu kez "ben dayanamam", "bir daha asla eski halime dönmeyeceğim ", "yaşam neden bu kadar haksızlıklarla dolu", "ben bunlan hak etmedim' gibi ifadclerle kendi ufuklarını da sınırlandınyor, hattakapatıyorlar. Krizlere karşı dayanıklı olanlar da belki birkaç gün aynı sözleri söy leyerek ortalıkta dolaşıyor ancak sonrasında kendilerini topluyor ve "ben dayanamam, ben yapamam" gibi duygu ve düşüncelerini "deneycceğim,yapabilirim"edönüştürüyorlar. Umudu yitirmemek: Yaşama karşı direncin en önemli bir başka göstergesi de umudun yitirilmemesi. Insan eğcr cr ya da geç her şeyin yine olumlubirakışalacağınayürekteninanmıyorsa,yaşadıklan karşısında gereken direnci gösteremiyor. Sağlıklı biriyimserlik insanın krizler karşısındaki en önemli dostu oluyor. lyimserlik, uzmanlartarafından gerçeği çarpıtmak, hayal kurmak, boş ümitlere dalmak deği 1, herhangi bir plan ve program yapmaksızınyaşamınbilinmeyenbiryönde ancak kendiliğinden yine güzelliklere gcbe olacağını bilmek olarak yorumlanıyor.. lyimserliktegenelleştirmelereyeryok.Terk eden sevgili bütün erkeklerle özdeşleştirilmiyor, başarısızlık kişisel olarak değil bir sonuç olarak kabul ediliyor... Kendini suçlamamak: Suçluluk duygusu, neredeyse bütün krizlcrin başlangıc evrclerinde kaçınılmaz bir olgu. Kendini 'kurban' hissedenleraynı zamanda da kendilerine "ben böylc davranmasaydım bunlar başıma gelmezdi'V'motosiklete binmesine izin vermcscydim ölmeyecekti"," bu kadar güvenmeseydim yatağımda başka bir kadını bulmayacaktım " şeklinde bir işkence yapmaya başlıyorlar. Oysa insan krizlerdeki rolü ve payını gerçckçi bir şekilde görerek, tek başına suçlu olamayacağınıanlamalıvcolaylarıngelişimindekidiğcrunsurları tanımlayabilmeli. Böy lece hem yaşananlardan ders çıkararak ileriye yönelik olumlu donanımlara sahip olmayı hcm de kendine olan sevgi ve saygısını korumayı başanyor. Planyapabilmek: Insanın işini kaybedebileceğini, sevdiklerininbirerölümlüoldukiannı.herilişkinin birsüre sonra bitebilcceğini sadece bilgi bazındada olsa, aklınınbiryerinde her zaman bulundurması gcrckiyor. Birgünyaşlanacağı, çocuklann evden gidcbileceği ya da boşanabileceği düşüncesini sürekli kendi dışında tutan insanlar, bu ya da benzeri olumsuzluktar başlarına geldiğinde psikolojik çöküntülere daha açık oluyorlar. Yaşamın dönüm noktalanna bi lgi bazında da olsa hazırlıklı olanlar, dayanma gücü ve direnç göstercbiliyor, yaşadıklarıyla baş edebiliyorlar. Dayanıklılıkinsanı sadece kriz dönemlcrinde çöküntüden koruyan clastik bir bant değil. Uzmanlarböylebirtutumungünlük streslerin birikmcsini de önledığini ve sadece bu nedenle bi le büyük duygusal patlamalanengellediğinibelirtiyorlar. ^ Psychologie Heute 'den çeviren: AŞKINELÇİ DERGI DEN Merhaba Kişilerin bunalım dönemleri geçmişte yalnızca kendilerini ve yakmlarım ilgilendirirdi. Ama artık bilimi deyakından ilgilendiriyor. Bu konu üzerine araştırma yapanlar kriz dönemlerini yaşayanlara yardımcı olmanın yollanm bulmaya çalışıyorlar. Hayat karşımıza kimi zamanlar ağır bunahmlar dayatabiliyor. Bu çok iyi bilinen bir gerçek olduğu halde kriz dönemlerine herkes hazırlıksız yakalamyor. Kimi insanlar sıkıntılarına yenik düşüyor, kimileri ise daha kolay atlatıyor. Türkiye'depsikolojik sorunlara ağırlık veren bir dergi olmadığı için bu tür araştırmalarla karşılaştığımızda çevirerek sayfalarımıza alıyoruz. Bu hafta da kriz dönemleri üzerine ilginç bir yazımız var. Ağır sıkıntılardan kurtulmamn olası olduğunu düşünmek bile olumlu bir adım • olarak kabul ediliyor. Çünkü uzmanlar krizler karşısında güçlii olmayı herkesin öğrenebileceğini düşünüyorlar. Maalesef Psychologie Heute'denaldığımız bu yazıda politik nedenlerle bunalıma girenler için fazla bir ipucu yok. Bu haftaki dergimizde avukat Halit Çelenk 'in çocukluğuna bir yolculuk var. Yabancı bir ilde, yabancı bir dilde yaşanmıs çocukluk ve delikanlılıkyılları... Kapağımız oyuncu ve tiyatro yönetmeni Ahmet Levendoğlu. Son olarak David Mamet 'in "Bağla Şu tşi" adlı oyununu sahneye koyan Ahmet Levendoğlu nitelikli bir tiyatro oyununun insanlığın bugününe ilişkin bir sö'zü olması gerektiğine inanıyor. Levendoğlu, bu ilkeye tam tamına uyan bu oyunu önümüzdeki haftalarda Mersin, Adana, Antakya, Tarsus, tskenderun ve Maraş 'a götürmeye hazırlanıyor. Önümüzdeki hafta yeni bir dergide buluşmak umuduyla... tpek Çahşlar CUMHURİYETDEROİ İMTİYAZ SAHİBİ: BERİN NADİ • BASAN VE YAYAN: YENİ GÜN HABER AJANSIBASIN VE YAYINCIUKA.Ş.1GENELYAYINYÖNETMENl: ORHAN ERİNÇ • GENEL YAYIN KOORDİNATÖRU: HİKMETÇETİNKAYAl YAZIİŞLERl MÜDÜRÜ: İBRAHİM YILDIZ • SORUMLU MÜDÜR: FİKRETİLKİZ • YAYIN YÖNETMENİ: İPEKÇALIŞLAR1GÖRSELYÖNETMEN: AYNURÇOLAKB REKLAM: MEOYA C KAPAK FOTOĞRAFI: KUBİLAY TÜNTÜL Yıkılanlar Yaşamlarındaki krizler karşısında yıkılanlann ortak iki belirgin özelliği şöyle: Bunlardan ilki, bu grubun problemlerine ve yaşanan sorunlara çok fazla konsantreolması,sürekliyaşananolumsuzluktan ötürü içine düştükleri durumu, yitirdikleriniveacılarınıirdeleycrckkrizi ciddi birşekildebeslemesi. Ikincisi ise bu tür insanların kendilcrini sadece problemlerinnercdenkaynaklandığınavererek,çözümeyönelikhiçbirgirişimdebulunamamalan. Ancak uzmanlara göre krizler karşısında güçlü olmayı herkcs öğrenebilir. Yaşamınhangiaşamasındaolursaolsun, geri kalan zamanını 'ayakta' gcçirebilir. Bunun için güçlii insanlar örnek alınabildiği gibi konu üzerinc yazılmış kitaplar ve terapiler dc yarar sağlayabi I ir. Bugünedeğingerçekleştirilmişpsikoloiikaraştırmaveincelemelersonrasındaise dayanma gücüne sahip insanların sergiledikleri ortak özellikleraşağtdaki gibi sıralaııyor: Sorunu ve beraberinde getirdiği olumaız duyguları kabullenebilmek Birçok insan akut bir krizin başlangıc evelerinde yaklaşmakta olan acının korkuiuylaya durumu inkâretmeyiyada kabulenmeyi seçer. Kendini acıyla baş cdcmeye;ek kadar 'zayıf hisseden insanlar olumiuzluklarıdirektolarakinkâryolunutercih :derler. Mümkünolduğu kadar hiçbirşey /okmuşçasınagünlükyaşamınadöner,birakım faaliyctlerc boğulur ya da alkol ve laçlarlayüzeyeçıkmasınaimkântanımadıiıacısınıbastırmayaçalışır. Güçlü insanlar ise bu acının yaşanması ;erektigini ve bundan kaçış yolunun olmalığını bilirler. Oanda istedikleri gibi düşülemediklerinden, değil karar vermek, koluy u irdelemek için bi le kcndı lcrine zaman anır, acının yoğunluğunun azalmasını bekerler. Böy le durumlarda kısa süreli dc olsa nekân değişimlerine olanak tanır, daha hoş »rtamlardabulunmayaçalışırveoradaacıarını.umutsuzluklarınıyadaçaresizlikleinidoludizginyaşarlar. Acılanylabaşedencyenler duygularını dondurur, bir şey okmuşgibidavranırveolaylarıçarpıtma'a devam cdcrken, güçlülergözyaşlanndan ıtanmaz, dcrtlcrini rahatlıkla anlatabilir, öfe ve korkularını dile getirip, tanımlamakançekinmezler. Dondurulanvedişavurulamayanduygudrın ilerde mutlaka patlayacağını belirten ızmanlar, alkolizm.depresyonyadaintihar ğilimi gibi büyük boyutta psikolojik sorunarın büyük oranda bu tür kaçışlarsonrasınlayaşandığınadadikkatçekiyorlar. Her koşulda çöziim aramak Krizler karşısındaiki davranıştürü serginebiliyor. Birincisi "nasıloldu.nedenbeim başıma geldi, ben buna rıasıl dayanaca,ını"diyeağlayıpsızlanarakinsanıniçindeiacıyulahadayoğunlaştırması. Ikincisi ise ısanın olan biteni kabullenerek, önündeki cı dolu süreci ba.*>latması vc acının yoğunjğu hafitlediğındc ise o durumdan çıkıp aşamı yenidcn kendi eline alabilmck için ollararamayabas,laması. Araştırmalar, dayanıklıkişilerinçoğun luklaikincidavranıştürünüseçtikleriniortaya koyuyor. Çok büyük de olsa bir sorun yaşandığında, artık sorunu irdelcmeyi bırakıyor, en üzüntülü anlannda bilc bundan sonra ncler yapabileceklerini düşünüyor, olan biteni değiştiremeyeceklerini, ancak bundan sonraolacakları etkiyebileceklerini biliyorlar. Problemler ve acılar karşısında başkalarının yardımına başvurmak: Uzmanlara göre psikoloj ik anlamda güçlü olmanın en belirgin bclirtilerinden biri de, sorunlar hakkında başkalanyla konuşabilmek ve çözüm önerilerine açık olmak. Dayanıklı olarak nitelenen insanlar, başlanna gclenler karşısında yalnız hareket etmiyor, aile yakınlanna, arkadaşlarına, dostlannabaşvuruyor, onlardan yardım istiyorlar. Aynı acılan yaşamış insanlann deneyimlerinden yararlanıyor, yalnız olmadıklarını anlıyor, onlardan cesaret ve güven duygusu alıyorlar. "Zaman her şeyinyarasıdır", "çocuklar için katlanmalısın", "başkalarına bak daşükref'gibi yüzeysel yaklaşımlardan uzakduruyorlar. Bu tür insanlar başlarınagelenlerikişiscl Uzmanlara göre, krizler karşısında güçlü olmayı herkes öğrenebilir ve yaşamın hangi aşamasında olursa olsun, geri kalan ömrünü yıkılmadan ,; geçirebilir. Büyük acılar sonunda krize girenlerin kendilerini kurban olarak görmemeleri ve duygularını açığa vurmalan öneriliyor. Hayata karşı güçlü olanlar ve zayıflar...