Katalog

12 m 0 Kahramanın hayatını kolaylaştırma:Bırakbeladanbelayasürüklensın... Ama sadcce tehlike söz konusu olmamalı. Adam sevgilisiyle veya karısıyla kavgalı olmalı (KutsalHazineAvcıları,Dağcı,ZorÖlümdizisi). Bu da yetmez. Haksız ycre nefret edilmeli (Dağcı), ailesinden biri veya sevgilisi ölmeli veya öldürülmeli (Cehennem Silahı dizisi, Face Off / Yüz Yüze), boşanmış, mesleğinde engcllenmışveyahafifçatlak olmalı (Cehennem Silahı dizisi, Temel tçgüdü), geçmişiyle ilgili psikolojık sorunlar yüzünden kıvranınalı (Kuzuların Sessizliği). Kısacası 'şeytan azapta gerek' sevgili filmperestler... # Sadcce açıklama yapmış olmak için açıklama yapma: Zaman kaybettireceği ve izleyiciyi sıkacağı için bomba filmlerde açıklama yapmaktan mümkün mertebe kaçınılır. Ya açıklama yapmak bir zorunluluksa? Spielberg"JurassicPark"ta,dinozorların(sözde) nasıl yeniden ürediğini açıklamak için çizgi filme veçeşitli hilelerebaşvurmuştu. Enzor olanı, "Sakin Bir Geceydi / Still Of The Night" filmindeMeryl Streep'inbaşınageldiği gibi, sadecc oynayarak geçmişiyle ilgili birsorunu açıklamak. Oysaheyecanlagözünü perdeye diken izleyici, "lyi, Kötü Ve Çirkin"deki Tuco (Eli NVallach) gibi düşünür: "Konuşma, ateş et!" 'Buna karşılık, Alain Resnais'nin " Mello"sunda (1986), ilk 45 dakika boyunca üç kişi konuşup durduğu halde, izleyici sıkılmaz. Robert McK.ee, büyük bir olasıhkla"Melo"nunsenaryosunuçöpcatardı...Tarantino'nunaçıklamalarveuzunsohbetlerledolu "Ucuz Roman" filminde, Christopher NValken, yaklaşık 7 dakika süren bir sahnede, y ıllardır özenle sakladığı bir saatin öyküsünü anlatıyor. Tarantıno, McKee'nin öğrencisi olsaydı, sınıfı geçemezdi. # Sahte sırlar ve ucuz sürprizler: Basmakalıp filmlerde çok göriilen bir durum, ama uzmanımız bunu kastetmiyor. tyi bir senaryoda böyle bir şey zaten olmaz. Senaryocu, izleyiciyi esaslı şekilde afallatıp sarsacak durumlardüşünmeli. David Fincher'inyöncttiği"Yedı"(Seven, 1995),bugayretingülünç örnekleriyle doluydu. Iki dedektif, elektrik düğmesiniçevırmek yerıne.çevreyiel fencriylekolaçanediyor... Aklazararbiçimlcrde işlenmis, vahşi cinayetler yetmiyormuş gibi, genç dedektif in hamile karısının kellesi, kargoylabuluş.manoktasınagetiriliyor...Bütün bu işleri yapan katil, beraat edeceğini söyleyedolaştığını ızlemek istcyenlere mi? Algılannın gittikçc daha keskin biçimlerde uyarılmasını ısteyenlere mi? Özcl TV'lerin y anl ış, f ilm pol itikası yüzünden bugün Chaplin ve Hilchcock'u sıkıcı bulan genç kuşaklara mı? Bu maddenin "akla, mantığasaygılı ol, izley icinin de en az senın kadar zeki olduğunu varsay" anlamına geldiğini sakın düşünmeyin. Burada sadece vesadece yazar ve yönctmenlerinpiyasanınbeklentilerineuymasıistenıyor. Robert McKec'nindiğer'emirler'isenaryo yazma tekniğiyle ilgili. # Yarattığın dünyayı, tanrının budünyayı tanıdığı kadariyitanı. 0 Karmaşanın dahaiyi olacağı bir noktada karışıklık yaratma. 0 Çizginin sonuna kadar git. 0 Herkesin okuyabileceği şekilde yazma, şifreli bir dil kullan. 0 Senaryonüzerindetekrartekrarçalış. Bomba filmler Kuşkunun gölgosi İyi niyetli biryorumla, McKee'nin ilk beş 'emri' ile'sanatsal' filmler de yapılabi lir, diye düşünenler hata eder. Bu saygıdeğer uzman, başarılı filmle sadece büyük hasılat getiren yapımlan, yani bomba filmleri kastediyor. Bombafilmler,kuşku üzerinde yükselirdesekyeridir:Acababufikir(istilacıuzaylılar, dünyayı tehdit eden göktaşları, volkan, hortum,canavarlar,fırtına, ardışık(serial)katiller,çılgınteröristler,komplocular?bircaninin yönettıği örgüt vb)tutarmı? Buefektlerilgi çeker mi? Bu oyuncular izleyici toplar mı? Film iş yapar mı? Parasını çıkarması önemli değil, o büyük hasılatı getirirmı? Bütünbusorulann yarattığı baskı, yapımcıları dcnenmiş ve para getirmiş olanı tekrarlamay ı zorluyor vegitgidedahasıkıcı filmler üretiliyor. Ama kuşkunun etkisi bununla sinırlı değil. Kuşku, bu filmlerin her yanına siniyor. Bomba filmlerinindünyasındakimsekimseye güvenmez. Her köşe başında bir tehlike bekler, herkes potansiyel haindir, en güvenılen kiiji bile düşman casusu çıkabilir, satılmış olabilır(ÇıkışYok/nowatout,YılanGözler). Her koyun kendi bacağından asılır. Ortaklaşa değil, bireysel başarı önemlidir(Zorölümve Cehennem Silahı dizisi). Tcrör,ancaktcrörledurdıırulabılır(Mississıppı Yanıyor, Batman dizisi). Diinya daha doğrusu ABD veözcllikle Hollyvvood'unbulunduğu Los Angclcs kenti sürekli tehdit al CUMHURİYET DFRGİ tındadır...Uzaylılarbilesaldırmayabukenttenbaşlar. DünyahcrseferindcABD'lilertarafından kurtarılır (Kurtuluş Günü, 5. Element) Yiiksek teknolojı ürünlerıyle donatılmış elit asker veya askeri çağrıştıran sivıllcr kahramanolarakseçilir veya kahramanın fedakâryardımcısı yapılır. (Godzilla, Jurassic Park2,Kongo). Bomba filmlerde herkesin gözlcmleycbileccği temcl özelliklcrden biri de sınırlı zekâ düzey idir. Senaryolann çoğu 1213 yaşlarında bir çocuğun rahatlıkla yazabilcceği çapta olur. Bunları yazan kişiler, ya ızlcyicinin zihnini fazla yormak istemiyor (" izleyıcıne saygılı ol") ya da "Zorölüm" ve "Cehennem Silahı" dizısinin yapımcısı Jocl Silver' in hızlı kurgu, büyük patlamalar ve tek çizgi üzerinde gelişenöyküler(Cinemania97)ilkesınegöre çalışmakzorundagibigörünüyor. "Bomba filmlerin çok kelle götürdüğünii söylemeden geçmek olmaz. Gerçi Hollyvvood Erich von Stroheim'denOrson NVelles'e kadar nice sinema adamını harcadığı bilinen bir şey. Ama onların filmleri düpedüz engellenmiş, sabote edilmiş, hatta kesilip sakatlanmıştı. Bomba film sisteminde, hasılat getiremeyen yönetmen bir kenara itiliyor, kara listedeymiş gibi bir daha ış yaptırılmıyor. Işte bomba filmlerin harcadığı yönetmenler... "Asi Gençlik" ve " Johnny Guitar" klasiklerinin yaratıcısı Nicholas Ray "Pekin'de 55 Gün"(55DaysatPeking, 1963)filmi işyapmadığı için bir daha doğrudürüst film yapma imkanıbulamadı."PerdeAçılıyor"(Allabout Eve. 1950)," Julius Caesar" (1953), "Çıplak Ayakh Kontes" (1954) ve " Hafiye" (Sleuth, 1972) gibi önemli filmlerin yönetmen Joseph L. Mankievvicz," Kleopatra" (1963 adlı tarıhscl bomba film iş yapmayınca, neredeysekarıyeri sonaeriyordu. "Avcı" (The Decr Hunter, 1978) adlı yapı tıylaünlenen genç usta Mıchael Cimino 198( yılında bomba film yapmaya girişti: "He aven'sGate/C'ennctinKapısf filmineoka dar para harcandı kı, saygın ve köklü Unite( Artistis şirketi battı ve MGM'ye satıldı. Cimi no'nun kariyeri de yönetebildiğı bırkaç köti filmebakılırsabıttisayılır. 196O'lı yılların genç, ama 'süper' yönetme ni John Frankenheimer(Mayısta Yedı Cıün Alcatraz Kuşçusu) 1970'lerin ıkınciyarısın dan sonra bırbırınden kötü bomba filmleriı arasında kaybolup gıtmcdi mi? Hugh Hudson, ilk filmı "Ateş Arabaları (1982) ile hcm ticari başarı kazanmış, hem d birçok ödül toplamıştı. "Tar/an" (Cîreystokc The Legend of the Tarzan. Lord of the Apes 1984)adlı ikincı filmiyle, tımut vcren genç İn gilizustalarındansayılmayabaşlandı. Anca "Devrim"(Revolution, 1985)adlıtarihselbi bomba film denemesıfıyaskoylasonuçland Bugün Hugh Hudson'ı anımsayan var mı? örnekleri uzatmaya gerek yok. Saygı isimlerden Spiclberg, Martin Scorsese ve Bn an De Palma bile zaman zaman bomba filı baskısıylahareketediyor. Spıelberg,gcrçek ten samimi olsaydı "Schindler'in Listc si"nden sonra "Jurassic Park2" gibibirfilm böyle bir filmin ardından da "Amistad" ı ç£ kermiydi? Scorsese, bomba film yapmak u£ runa " Korku Burnu" (Cape Fear, 1961) klas ğini yeniden çekcrekreziletmedi mi? 1980 ve 1990'lardaki kadar değilse bil< bombafilmlerher zaman olacak. Bu filmleri paradoksal biçimdc dayandıkları teknolojı gelişmelertarafındangeriletileceğinitahmi cdebiliriz. Yakınbirgelecekte,küçükbirdij tal kamera ve bunun için geliştirilmiş prot ramla, bılgisayan olan herkes filmyapabilı cek ve intemet ortamında, büyük ekranda v < ya perdede gösterebilecek. Neden olmasır Bunun sinema sanatına neler getireceğini söj lemek zor.ama pek çok şeyi değiştireceği kt sin. ^ Herkespotansiyel haindir! "Yılan Gözlerr Bireysel başarı önemli! "Cehennem Silahı" rek genç dedektifı yargısız infaza kışkırtıyor... Kirli I larry'den 24 yıl sonra, bomba filmi yapmak uğruna, suç filminın geldiği nokta bu mu olmalıydı? McKee usulü yanıtlayalım: izleyiciyi heyecanlandır ve şaşırt,ama böyledeğil... 0 İzleyicinesaygılıolmalısın: Amahangi izleyiciye? Şıddet bekleyen, korkmak, kan görmek, arabaların uçtuğunu, binaların bombalandığını, canavarların kent caddelerinde Bombafilmlerinformüllerinden biri de kahramanın hayatını kolaylaştırma! "Kuzuların Sessizliği" buna parlak bir örnektL