Katalog

14ŞUBAT 1999. SAYI 673 I9l6'da hazırladığı "Dostluk Evi"projesi ileilgili olarak Istanburadagelmişti. Taut, 1938yılında,ölümündenkısabirsüreönceyaptığıbirkonuşmada.bufarklıortamların vc işlerin mimari kişiliğinin olusmasındakietkilerinişöyleaçıklıyordu: "Aldıgım ilk iki mimarlık grirevinden biri eski gotik tarzkiiçük birkilisenin tadilatı, diğeri ise bir demir haddehuncsinin türbin binasıydı. Birbaşkadeyİ!jlc,bıryandaneskininyapi geleneklcriylc uyum sağlamam isteniyor, öleyanclan da modcrn saııayinin isteklcrine uygun birmimarlık çalışması beklcniyordu bcndcn. Uuikieğiliminyaşamımüzerindcki clkileri daha ilkgcnvlik yillarımda hissettirmeyebaşlanııs.tı kcndini... Bucğilimlerden birigençlikyjllarımınromantizmindekendini güslerirken, ötckı eğilim o zamanlar sansasyona yol açan bol camlı, tok rcnkli, çelik vc bctonarme yapılarda yansımasını buluyordu. (,'ağımız miınarı da, işte bu iki cğilimarasındagidipgelmedurumundadıı. Bruno Taut, Köln, Cam Ev, 1914. Biçim olarak gerçcğe uygun düşcıı yapılar hcr zaman göz dolduruyor, bunu kabullenmadı. Ancak Japonkültürüve Japonlaraözmekzorundayız. Ancak mimaıIığı, lcknik, gü bir modernizmin esaslan üzerinde çalıştı. konstrüksiyonvct'onksiyonüçlüsününoluş.Görü^lcrini dört kitapta yayımladı. Birçok turduğuakılcıöğelerbülünündenkopukdümakalcyazdı.BuçalışmalarıylaJaponya'da, s.ünmemiz olanaksız. Bu ncdcnle, biz mietkileri bugünekadar gelen saygın birkişilik marlar düjjünmek, düs.ünmek zorundayız. olarak tanındı. Gerçeğe gölgc düşürmcyen, ama aynı zaTaut İstanbul'da... manda duyguların da körclmediği yulun arayiiji içindeolmakzorundayız. EskiningeleTaut, 1936 yılında Türkiye'den gelen bir ncklcriyleçağdaijuygarlık davet üzerine, Japonya'dan arasında bir scntcz y akalaModern mimarinin ayrıldı. Taut'u istanbul'da maya çalışmalı, ancak bu hocalık, Akademi Mimararayışın lck taraflı olmasınlık Böliimü yöncticiliği, önde gelen dan kcsinliklc kaçınmalıMilli Eğitim Bakanlığı Yapı yız." isimlerinden Bruno Daircsi yöncticiliği görcvTaut, mimari anlayıslaleri bckliyordu. İstanbul'da Taut, Hitlcr iktidara A Imanya 'dan kaçarak Türrında sadece Almanya ile .sınırlı kalmak da istemikiye'yesığmmış.çoksayıda yordu. Tasarunlarında mo gelincc ülkesini terk profcsörbulunuyordu. Hitdcrn bir üslupla birliktc lcr'in Istanbul'dakigörcvlietmişti. Türkçedeki lcri Taut'a öncrilen görcvc Dogusembolizmınınizleri görülüyordu. Daha 1918 kendi öncrdiklcri bir hocayılında, bülün bu ögclcrin ilk kuramsal mimarlık nın getirilmcsi için epey uğyaratılan sanat cscrinde ckkitabının yazarı o. nı.'jmı^lardı, ancak Ankalcktik olarak değil bir bütütı ra'nıntercihiTaut'tanyana oluştıırmasını savunuyorolmu^tu. Atatürk için yapılan du. Taut bu yönüyle, oldukTaut, maddı ve teknik olaça crken biçimlcnmcyc naksızlıklarakar^ınTürkibaşlayanbirdünya mimari katafalkın mimari da ye'dc bulduğu ortamdan vcdünya insanı prot'ilini çimemnundu. Almanya'daki Bruno Taut. /iyordu.Taut'agörebirmibir dostuna yazdığı mekmaradayı tcknik tcmcllcrini birokuldaaltuptasöylediyordu: "Hvct: Güzel işler vc üsmalı, sonra bir ııstanınyanındaçalıs,maliydı. telik öylc bir(aklın sınırları içcrisindc kalan, Hir konuşmasında, "[îskinin ııstaları çok kosullarıgözönündetutan,doğal,yanibana yönlüdür. Eskiden bcri onları örnck alır, tck görcyapmacıksız),özgürlükiçindesinizki, yanlı görüşjcre dayalı çalışmamn nitclikli her halde siz dc rahat bir ncfcs alırdınız." sonııç vermeyeceğinidü:>ünürüm"demİ!>ti. Başkabirmektubundaiscşunlarısöylüyoröğrcncileriııckonomik vctoplumbilimsel du: "Özgürcc mimarlık yapıyorum vedcrs ı;alışmalaryapması,buçalışmalardan,çıkaracakları sonuçları mimari tasarımlarına yansıtmaları.birbiçimedöniiştürebilmcleri için dcncyim kazanmaları gerckliğini söylemişti. 17 desteğiyle bu durumu aşmay ı, genç asistanlardan ve Almanya'dan gclcn mimarlar'la bir takım oluşturmayı başardı. Şubat 1938'de karısına yazdığı bir mektupla "Büroda vc Akademi 'de yavaş ya vaş Taut ortamı oluşuyor"diycyazmıştı. Buolumluhavayı Haziran 1938 'dc Akademi 'de açtığı ve o zamana kadaryaptığıçalışmalardanoluşansergiylc pekiijtirdi. Bu arada, Türkiye'de mimarlık alanında ilk ciddi kuramsal kitapolan "Mimarlık Bilgisi"niyayımladı. AralarındaDil Tarih Coğrafya Faküllcsi, Trabzon Erkek Lisesi, Ankara Atatürk Liscsi ve Cebeci Ortaokulu, lzmir Kız Mcslck Lisesi'nin dc bulunduğuyirmiycyakınprojeyibaşlattı.Taut, kuramsal çalışmalarındavetasarımlarında Türkiye'de o sıralarda modern bir anlayıs. olarak geçcrl i olan, ancak daha çok biçimsel olarak algılananvcbunedenleyüzeysel kalan "kübizm"e kar^ı modadan uzak, doğal, akılcı ycni birmimarinin savunuculuğunu yapıyordu. vcriyorum, dı;> etkiler açısından özgürüm, çünkü Atatürk uzmanlıkalanlarınakan!>mıyor, manen ise kendi sınırlarım içinde özgürüm." öteyandan akademidekiengellemelerdcn yakınıyordu. Türk meslektasları Ernst Egli'dcn sonra yeni biryabancıyı baslarında görmek istcmiyorlardı. Taut'un mektuplarındaki: "Olanaksız bir konum, büyükbirbunalım,büyüküzüntü","Hoşgö Bırakın gençliğl... Taut'un Almanya'daki gclişmelerden Alman vatandaşlığından çıkmak isteyecek kadar rahatsızlık duyması, kendisi için Boğaz'da Ortaköy'de (bugün Boğaz Köprüsü'nün hemen yanında kalan), Japon üslubundabirbinayaptırması, Milli Eğitim Bakanlığı 'ylaonyıllıkbirsözleşmeimzalamak istemesi onun İstanbul'da uzun sürcli kal Mııstufu kemul'in kauıjalkı. tusurım <^i:.im, Hruno Taut. rüsüzlükdeprcsyon. Yönctim: I. Mimarlık Böliimü, 2. Tatbikat 1 lcpsi bir fars. Aslında tek istcdiğim hcrsjcyi unutmak', "Tek mimar olmak, akadcmiyle dc uğraijmak, bir insanın gücüdışmda" gibi sözlcrbazen umutsuzluğakapıldığınıdagöstcriyor. Ancak Taut, Milli Eğitim Bakanlığı'nın makdüsüncesineulaştığınıgösteriyor. Bclki dc düijlediği ycri Boğaz'da bulmus.tu. Ancak artıkfazla bir zamanıkalmamı.ştı. Astım hastasıydı vehastalığıgidcrckağırlaşıyordu. Ne yazık ki kadcri ona bu dü^üncelcrini gerçekle^tirmek için zaman bırakmamı^tı. Bruno Taut, 4 Haziran 1938'dc istanbul'da akadcmidc açtığı sergidc konuşınasım, bir bgkıma içten biröneri olarak tamamlamıştı: "Mimarın görevi bana sorarsanız az öncc anlatmayaçalıştığım(cskiningelcnekleriyle çağdaş uygarlık arasında) senteze varmak. Büyük scmpati duyduğum Türk gcnçliğinibu görevi üstlenmeyeyürcklcndirmc çabasındayım. İlk dencyimlerimdcn sonra, Türk meslektaşlarımlaelelebu görevi başarıyla sonuçlandıracağım umudundayım. Bu ülkeninyetiijtirdiği büyük dcha Atatürk'ün gençliklc ilgili güzel bir sözü vaı: 'Büyük ağacın kökleri derine inıııcli'. Gclinizbu sözü ilke edinelim: Charloltcnburg lcknik YüksekOkuluöğrcncilcrincsalıkvcrdiğim yolda, tarafsız ama ciddiyetle hcr şcyi gözdcn gcçirsin gcnçlik. Cîiinün birindc ulu ağaçlar, ycni Türk ustalardoğsun istiyorsanız, bırakın gençlik, kendi kendinc kök salsın." Ölümündcn altmı.'jyıl sonra Bruno Taut'u unutmuijolnıamızda bclki deonu bu soıı dersiningereğiniycrinegctirememişolmamızmdapayıolabilir. ^ Moskova'dan Japonya'ya Taut I928'de "Almanya'nın ycniden silahlanmasını"protcstocdenlcrarasındaydı. Almanya'dagelişmeye başlayan militarizmJen rahaLsızdı. SovyctlcrBirliği'ndekigelişnclercdcilgiduyuyorveizliyordu. Bunun îonucu 1932 (lc Moskova'yayerlcjti. Ancak 'ycni mimarlık"anlayı^ı ilcSovyctlcr'dcki ınlayisjvcuygulamalar arasında öncmliçeışmclcr olduğunu gördii. Burada yaptığı •»rojelerdcnhiçbirisigcrçeklcştirılmedi. Hayal kmklıgı içindc, I933'de Uerlin'c ^eri döndüğiindc llitlcryönctimi iş ba.'jinlaydı. Tutuklanacagı habcrini alınca Isvicc'yckaçtı. Burada Japonya'danaldıgıdavct izerinc, uzun ve maceralı bir yolculuktan ionra, bu çok mcrak ettiği ülkcyc ulaşd. Taut, Japonya'da çok fazlayapı tasarlaya Bruno Taut'un Ortaköy'dekievi, 193S.