Katalog

12 ARALIK 1999. SAYI 716 SAHNE YAPITLARI... Triple Sec (1929), Parabola Circula (1929), The Harples (1931), The Condemned(1932), The Cradle Will Rock (16 Haziran 1937), No for an Ansvver (1941), Regina (3 perdelik opera; librettosu Lillian Hellman'ın The Little Foxes adlı oyunundan besteci tarafından yazılmış; 31 Ekim 1949, 46. Cadde Tiyatrosu, New York), Reuben Reuben (1955), Juno (1959), Sacco and Vanzetti (bitmemiş, y.1964), The Maglc Barrel (Bitmemiş, y.1964), Idiots First (bitmemiş, y.1964, ölümünden sonra Leonard J. Lehman tarafından tamamlandı). Blitzstein Broadway'de sahnelenen ve Broadvvay müzikallerinın özelliklerini taşıyan kendi operalarından başka VVeill ıle Brecht'ın Dreıgroschenoper'in (Üç Kuruşluk Opera) Threepenny Opera adıyla Ingilizce uyarlamasını yaptı; Threepenny Opera, 14 Haziran 1952'deWaltham'daki Brandeis Üniversitesi Festivali'nın açılış yapıtı olarak sahnelendi.^ Marc Blitzstein, tam olarak Marcus Samucl Blitzstein (d.2 Mart 1905 'te Philadelphia, Pennsy lvania; ö .22 Ocak 1964, FortdeFrance, Martinique). Amenkalı besteci. Babası banker, annesi amatör bir şarkıcı olan varlıkh bir ailenin çocuğuydu. Müzik yeteneği çok küçük yaşta kendisini gösterdi. Dört yaşında piyano dersleri almaya başladı, beş yaşında konser verdi, yedi yaşında Mozart'ın Taç Giyme Piyano Konçertosu'nu çaldı ve ilk beste denemelerini yaptı. Okul öğreniminin yanı sıra, Constantine von Stemberg ıle ilk müzik çahşmalannı yaptı. 1920'de piyano solisti olarak Philadelphia Orkestrası ile birlikte dinleyici karşısınaçıktı. 1921 'de orta öğrenımıni tamamladıktan sonra Pennsylvania Üniversitesı'ne girdi. 1923 'te müzikçi olmaya karar vererek buradan aynldı. Curtis Enstitüsü'nde Scalero ile (19246) kompozısyon, Alexander Silotı ıle piyano çalıştı. 1926'da Avrupa'ya gıderek Paris'te Nadia Boulanger, 1928'de Berlin'de Akademie der Kunst'ta Amold Schoenberg ile çalıştı. 1928'de Berlin'de Hands(Eller) adlı belgesel filmin müzığini besteledi. Bu döneminde ve 1928'de Amerika'ya dönüşünden sonra gerçek sanatın yalnızca aydın scçkin zümrc için olduğuna inanıyor ve bu anlayışla beste yapıyordu. 1935'te New York'ta Hanns Eisler ile Bertolt Brecht ile tanıştı; onlardan etkilenerek "sanat toplum içındir" öğretisini benimsedi. Bu düşüncelen 1921 'de tanıştığı ve 2 Mart 1933 'te evlendiğıeleştirmenveromancıEvaGoldbeck'in etkısiyle derinleşti. Orkestra İçin Romantik Parça ile Yaylı Çalgılar Dörtlüsü'nü ona ithaf etti. BuaradaNew Masscs vc Masses & Maınsteam gibı solcu dergılerde pek çok yazısı yayımlandı. "Sanat ıçın sanat" anlayışımn sanatçı ile izleyici arasında geniş ve denn bir uçurum yarattığına inandı. Yazdığı biryazıda bu düşüncesını "Toplumdakı müzik anlayışımn keskın bir çağaşımı (anakronizm) sonucu ölüm halinde olduğu; içcrmeleriyle, vaat cttikleriyle taptaze bir düşüncenin yerleşmekte olduğu benim için açık; müzığın sanatsal olduğu kadartoplumsal birtemeli de olmalı, ufkunu genışletmeli, yalnızca seçme bir azınhğa degil, geniş kitlelere ulaşmalıdır" diyc açıklamıştı. Bu anlayışını emckçilerın sorunlannı ele alan The Cradle Wıll Rock (Beşık Sallanacak) "müzikli oyun"u ile topluma yansıttı. Amerika'ya özgü konuşma diliyle doyurucu bir müziktiyatro söylemi geliştiren ilk bestecıydı.tkıncıDünyaSavaşı'ndaBDOrdusu Hava Kuvvetlen 'ndekı havacılık deneyımıni ve halkların Nazizme karşı zaferi üstüne yazdığı solistler, erkekler korosu ve orkestra ıçın The Aırborne (Hava Kuvvetlen) senfonısı başlıca konseryapıtıdır. 195 8 'de Amerika Karşıtı Etkinlikler Komitesi'nin(HUAC)karşısınaçıkarıldı.öncekapahoturumdasorgulandı.BDKomünıst Partısı'ne üye olduğunu, üyehğinin 1949'da bittiğini, ama Komite'nin kendisini sorgulamaya hakkı olmadığını söyleyerek hiçbır ad vermeyeceğinı ve soruşturmaya kesınlikle yardımcı olmayacağını bildırdi 1963 'te kışı geçirmek üzere gıttiğı Martınique'te, PortdeFrance liınan kasabasında birbarda çıkan kavga sonucu bıçaklandı, 22 Ocak 1964'te öldü. 1939'da tanışarak çok yakın dost olduğu Leonard Bernsteın ölümü üzerine şunları yazmıştı: "O kadar yakın arkadaşımdı kı besteci olarak bizım ıçın ıfade ettığı kaybı ölçmc gırişiminde bile bulunamam. Düşünebı ldığim tek şeyonunölümuyle kendimde bir parçayı yıtırmışolduğumdur, ama aynı/amanda müzığin değenne paha bıçılmez bir hızmetkânnıyıtırdığınidebıhyorum.Onunmüzıkal tıyatrodaki özel yeri doldurulamaz."^ Bertolt Brecht'le yapttğı bir görüşmenin ardından yazdt oyununu Blitzstein. Belkide ondan ilham aldığı için oyununu ona ÜhafettL yakoyuldular. Vakit akşama yaklaşıyor, kalabahk toplanıyordu, oysa hâlâ tiyatro bulunamamıştı. Saat sekize gehyordu kı, 59. Sokak'taki Venedik Tiyatrosu sahnesıni onlara verebileceğini bildırdi. Kira parası hemen denkleştirildi. Durmadan artan kalabahk 7. Cadde'ye doğru toplu bir haldc yola koyuldu. Kalabahk kent dışına doğru yaklaşık yirmı bloğu yaya olarak yürüdü. Yol boyunca ınsanlar kaldırımlarda toplanmış, yürüyen bu seyirci kalabalığını seyrediyorlardı. Saat dokuza geldiğindc Venedik Tiyatrosu'nun 1742 koltuğunun 1742 'si de dolmuştu. Orada sahnede tek başına piyanonun başı na oturan ve sınırlı sınırlı fıstık çiğneyen Blitzstein, bütün parçayı kendi çalacak, kendi seslendirecekti. Amadaha ilkşarkınınbir iki dızesinı söylemiş söylememişti ki, birsesin kendisine katıldığını işitti. Sahne ışıklan Blitzstein'm üzerinden yeşil giyinmiş incecik bırkızın, heyecandan kaskatı kesilmiş, göstendeki şarkısını söylemeye başlayan Olive Stanton' un üzerine çevrildi. Blr tiyatro afsanasl... Blitzstein yapıtındaki sekize yakın partiyi kendi söyledi, bu sırada bütün oyuncular ve onlann ardından orkestra çukurunda ay ağa kalkan tek bir akordeoncu, Venedik Tiyatrosu'nun geniş salonunun dört bir yanından seslendirmeye katılmışlardı. tzleyiciler coşmuş, çılgınadönmüşlcrdi. Ertesi sabah bütün ülkedekı gazetelenn baş sayfalannda Marc Blitzstein vardı ve Beşık Sallanacak bir tiyatro efsanesi olmuş çıkmıştı. Bu olay, Welles ile Houseman'ın Federal Tiyatro Projesi'ndekı son çahşmaları oldu. Welles projeden çekıldı, Houseman da, Çahşmayı Geliştirme Projesı'nin Amerikan vatandaşı olmayan kimselerin çahştırılmasını yasaklayan maddesi gercğincc iştcn çıkanldı. ldare, adamlannı göndcrcrek, MaxıneElltotttıyatrosundatasarımınıWelles'ın yaphğı dekor setini y ıktırdı. Unit 891, bir gecc içindc bütün dckorlarını toplatarak sahneyı boşalttı; kısa bir süre sonra yeniden VVellesve Houseman'ın kendi Mercury Tiyatrosu olarak doğacaktı. Beşik Sallanacak Venedik Tiyatrosu' nda art arda 18 oyunla bir rckora ulaştı. Daha sonra Ocak 1938'de Sam ürısman'ın yapımcıhğında VVindsor Tiyatrosu' nda perdesini açtı, piyanoyu çalan gene Blitstein'dı, bu kez de sctsiz ve dekorsuzdu, ama yapıt 108 kezsahnelendı.