Katalog

12ARAL1K1999. SAYI716 Kurtuluş arasındaki köprüyü setntte yaşayan birkaç Rum ailesi ve seneler öncesinden kalan tarihi kiliseler,çeşmelerkoruyor. Eskiden Çeşme Meydanı olarak bilinen Scfa Meydanı'ndaki büyük çeşme Tatavla'nın cn eski çeşmesi. Tarihi 1700'lü yıllara dayanıyor. 3. Seliminannesi Mihrişah Valide Sultan tarafından yaptırılmış. Diğer iki çeşmeden biri Direkçibaşı sokağında ötekisi ise Hacı tlbey sokağında. Bir de hamamı var Tatavla'nın, şimdilerde Sefa Hamamı deniliyor. tki çıkmaz sokağın arasında sıkışıp kalan hamama giden yol üstünde kocaman bir tabelada cğri büğrü harflerle "Sefa Hamamı, pazar hariç her gün 1017 arası kadınlar" yazıyor. Tatavla'nın dört kilisesi bugün ayakta. Ortodoks Hıristiyanlann ibadctycri olarak kullanılıyor. En eski kilise Kurtuluş Meydanı'nda son durakta bulunan Ayios Dimitrios Kilisesi. Papazıylakonuşmak için içeri giriyoruz. Günlerden pazar. Kilisc çok kalabahk değil, ayin için son hazırlıklar yapılıyor. Duvarlar azizlerin ve azizelerin ikonalany la dolu. Az sonra öndc 80 yaşlarında ufak tefek "okuyucu", arkada Papaz Efendi hızlı adımlarla içcriye giriyor ve ayin başlıyor. Yaşlı bir Rum kadın eliyle içeriye girebileceğimi işarct ediyor. Hemen arkasındaki bir sıraya yerleşiyorum. Bana doğru dönerek sessizce, " Burası Allah'ın evi" diyor ve çantasından çıkardığı Arapça harflerle yazılmış olan kannca duasını gösteriyor. Sonra tekrar önüne dönerek dua etmcye başlıyor. Kilisenin Papazı Yakovos Havyaropulos 40 yaşında, doğma büyüme Kurtuluşlu. Karısı ve çocuklarıyla birlikte yıllardır Kurtuluş 'tayaşıyor. Ayinden sonra konuşuyoruz. "Türklerleilişkileriniznasıldı"sorusuna "Çok iyiydi. Zaten biz Türk Rum aynmı bilmczdik. Birlikte büyüdük, Musevi, Türk, Ermeni arkadaşlanmız vardı. Hepimizkardeş gibiydik. Kimse kalmadı. Son sayımlara göre 525 Rum yaşıyordu. Birkısmı öldü. Şu an kalanları tam olarak bilmiyorum. Ama çok azaldı. 6 senedc sadece 10 vaftiz ve bir düğünoldu. Ölü ise çok" dıyeyanıtlıyor. Kilisenin tarihini anlatıyor Papaz Yakovos: "Kilise eskiden tahtaydı. Tatavla'nın tahta kilisesi olarak anılırdı. Taş kilise olarak tekrar yapıldı sonra. Tarihi çok eskilere dayanıyor ama ilk kcz ne zaman inşa edildiği bilinmiyor. Kraliyet kilisesi şeklindc yapılmış. Kilise bahçesinde bir de ayazmamız var. Ayios Haralambosayazması. Kurtuluş 'taki diğerüç kilise de bize bağlı. Burası metropolit. Omuzdaş Sokağı'ndaki Ayios Athanasıos Kilisesi 150 y ıllık bir tarihe sahip. Kilisenin bahçesinde Tatavla'nın en eski ayazması var. Evangelistrias Kilisesi ve Eleftherios Mezarlık Kiliseleri de çok eski." Ayazmalar bir azizin veya bir azizenin adınaithafedilmiş.adaklaradananşifalısukaynakları. Papaz Yakovos'un söylediğine göre Müslümanlar da ayazmayı ziyaret ediyorlar. " Bızim kapımız hcrkese açık. Buraya Islam dininemensup insanlar dagelir,Hıristiyan dinine mensup insanlar da. Bütün dinlere saygı 11, bütün insanlara hoşgörül üyüz..." "Kapıyı kapatayımmı, gelen giden olur?" Papaz Yakovos scmt halkıyla ilişkilerinden söz ediyor. Eski Kurtuluşu ve Kurtuluş insanını özlediği besbelli... "İnsanlar eskisi gibi samimi değil. Semt halkınınçoğutanımıyorbirbirini.Azsayıda kalan Rumların bir çoğu da yaşlı insanlar. Evden dışarıya çıkmıyorlar. Şimdi öyle bir ortamda yaşıyoruz ki Rum olduğumuz için dışlanıyoruz.." Gözleri doluyor, titreyen sesiyle konuşmasını sürdürüyor. "Ben bu ülkede doğdum, büyüdüm. Bu ülkeiçinaskerlikyaptım.Senclerdirburada yaşıyoruz. Bir sürü arkadaşımız gitti bu yüzden. Ama biz bu ülkeden aynlmak istemiyoruz. Bizi incitenşeylerolsadaayrılmayacağız. Çünkü insanları seviyoruz, din, ırk aynmı yapmıyoruz. Dinle, siyasetle bir kavgamız yok. önemli olan insanlık, onun için buradayız." Papaz Yakovos' un i lkokul çağında bir oğlu var. Feriköy Rum Ilkokulu'na gidiyor. Çünkü en kalabahk okul o. Ayios Dimitrios Kilisesi'nin hemen ilerisinde, Sefa Meydanı'na giden yol üzerinde bulunan Kurtuluş Rum llkokulu ise sadece dört öğrcnciye sahip. Bu yüzden ne bahçede oyun oynayan ne de koridorda koşuşturan öğrencıler var bu azınlık okulunda. 113 yıl önce Rum cemaatinin verdiği bağışlarla kurulmuş. O gün bu gündürfaaliyette." Okul müdürü Adamandiya tstckli 38 yıldır Kurtuluş'ta oturuyor. Onun geldiğı yıllarda Kurtuluş'ta yaşayan Rum halkın nüfusu, okuldaki öğrenci sayısı daha fazlaymış. Kendisi lstanbullu Rumlardan. Ailesi 34 nesildir Istanbul 'da yaşıyor. "Bir dönem, nüfusu yüzde yüz Rum olan bir semtmiş. Tatavla diye anılan dönemde. Babalanmızın, dedelerimizin döneminde. Bizim kuşak Türklcrle birlikte yaşadı yıllarca. O zamanlar Kurtuluş'ta çok iyi birortasınıf vardı. Aristokrasi dediğimiz üst sınıf daha çok Beyoğlu'ndayaşardı.Halkesnaflık yapardı. Marangozluk, terzilikyaygındı. Tavemalar, gazinolar vardı. Sanki bir sayfiye yeriydi. İnsanlar Bcyoğlu'ndan, Harbiye 'den eğlenmek için gelirdi buraya. Bugün böy le bir cğlence geleneği yok." Tatavla Karnavalı Eğlenceyc çok düşkün olan Istanbul Rumlan her yıl geleneksel olarak düzenledikleri Tatavla Karnavalı ilc bir araya gelirlermiş. Üstlerinde ilginç karnaval kıyafetleri ve yüzlerindeki maskelerle laterna eşliğınde sırto, kasabiko gibi Rum oyunları oynar, günlerce eğlenirlermiş. Bugün neredeyse lstanbullu Rumlannbilehafızalanndan silincn karnaval, o dönem Osmanlı tstanbulu'nda ve özelliklekatıksızbir Rum semti olan Tatavla'da büyük coşkuyla kutlanırmış. Ararat, Panoroma, Akropolis, Lemonia gibi meyhanc vc gazinolar günlerce dolup taşarmış. Orhan Türkler'in "Osmanlı Istanbullu'ndan Bir Köşe, Tatavla" adlı kitabından öğreniyoruz. MariaYordanidu, "Loksandra"sında Tatavla'nın meşhur karnavalından şöylc söz edcr: "Büyük Perhizdenönceki Beklahorani günü gelincc, lstanbul'un her köşesinden gelen Rumjarşarkılarvetürkülersöyleyerek Tatavla'ya toplanırlardı. Genç kız gruplan şarkılar söyler, çocuklar kay ık salıncağında sal lanır veya kordela ve bay raklarla süslü ath kanncalara bınerlerdi. Tatavla'nın delikanlıları ise Istanbul Rumlarına mahsus dans ve oyunları sergilerlerdi. Eğlence kıvamını bulmaya başlayınca, Barba Todarinin laternasının ncşcli nağmeleri ve o yılların modaşarkıları işitilirdı: Büyükdereke Therapia; Tatavla ke Niheri Afta ta tesseria heria, pu stolizune tin Poli! Büyükdere ve Tarahya; Tatavla ve Yenıküy lstanbulugüzelleşüreniştebudörtköy." "Yaokul, öğrenciler?" "Çok güzel bir iklimde çahşıyoruz burada. Benimle birlikte 5 öğretmen var. Birbirimizle diyaloğumuz çok güzel. Fakat öğrenci yok. Sadece 4 öğrenciyle eğıtimimizi sürdürüyoruz. İlk gcldiğim yıllarda 580 öğrenci vardı. Zamanla Rum halkı ayrılınca okuldaki öğrenci sayısı daazalmayabaşladı. Bugün Istanbul'da özcllikle Kurtuluş'ta yaşayan Rum cemaatinın büyük çoğunluğunu yaşlı insanlar oluşturuyor. Genç nesil ise yetişmi Talavla'daki Evangelistrias Kilisesiyaklaşık ISOyıilık birgeçmise sahip. yor. En kalabahk okulun 13 öğrencisi var." Tatavla'nın değişen yüzünü bir de esnafın ağzından dinlemek istiyoruz. Sefa Meydanın 'da bir dükkâna giriyoruz. Dükkânın sahibi Ahmet Boğaz, 35 yıldır Kurtuluş'ta yaşıyor. Asıl memleketi Rize olan Boğaz, yıllarcaRumlarınyanındaçalışmış. "Rumlarlayaşadığımızyıllardarahatlık, huzur, insanlık ve komşuluk vardı. Eskiden Kurtuluş'ta oturmak mı? Herkes oturamazdı, parmakla gösterilirdi. Insani yönden çok zengin bir semtti. Esnafın yüzde doksanı Rumdu. Onlar gittikten sonra Kurtuluş da bitti. O yıllarda güle oynaya gelirdim dükkâna. Şimdi bir an evvel kapatıp gitmck istiyorum. Rumlarçalışmasını da eğlenmesini de iyi bilirdi. Muhabbeti scverlcrdi. Çok anyorumonlarla birlikte olduğumuz yıllan." MariaYordanıdu'nun"Loksandralstanbul Düşü" adlı kitabı geliyor yınc akla. Osmanlı tstanbul'ununodönemdekiatmosferi içinde eski lstanbul insanı ve Rumlaı anlatılır kitapta. Kıtabın kahramanı ise hayatın içindenbiridır. Loksandra... "Loksandra'nın fukara halk ile odunlannı kesen Kürt ve mahallenin gcce bekçisi ile pek güzel bir alışverişi vardı. Onlarla iyi anlaşır, onlan severdi." Loksandra'nın fukara halkla, odunlannı kesen Kürtlevegecebckçisiyle olan ilişkisi birdüşmüydüacaba?Drosi,Katina, Yorgo, Manyo.Dimitro... onlar daaynıdüşün peşindemi şimdi? ^ Kurtuluş Rum llkokulu Müdürü Adamandiya Istekli (ayakta), yardımcısı Mihriban Özkök.