Katalog

24OCAK 1999. SAY1670 geldimhâlâçalışıyorum." SözStradivarius'agclmişkensoruyoruz: "Stradivariuskcmanınınsırrınedir?" "Sırnustadasaklı." Bu kadar yetcnek 1 i az bul unan bir usta o. Dışarıdaçalışmaythıçdüşünmenıişmi?Ülkesinin onıı savaş yıllarının kıt kaynaklanndaokuttuğununfarkında, yanıtlıyor: "Yurtdışından birçok teklifaldım ama gitmedim. Pişmandadeğilim. Buradayapacak hâlâ çok iş var. Bu devlet, savaş masraflarındankısıpokuttubizi. Düşünebiliyormusunuz, üç öğün bulgur pilavıyla günlerimizi geçirdik. Savaş yıllardm da pasif korunma nedeniyle canıları battaniyelcrle kapatır, mavi bir ampulün cılız ıs, ığında, masanın üstüne çıkarak nöbetleşc ders çalışırdık." Atölyeye gelerı hiçbir enstrüman tamir edilmedengönderilmezmiş.Tamiredilmeyi bckleyen bir viyolonseli göstererek "Batı 'da olsa atarlar. Bu çalgı daha kaç ögrenci yetiştirirkimbilir"diyor. Şu an yoğun olarak Devlet Opera ve Balesi'ndengelenyaylılarıonarıyor. Konservatuvar öğrencilerinin getirdikleri de cabası. Bir an gözleri dalıyor. Kısa bir iç çekişten 5t>nra"Sahipçıkılmazsa bu meslek de bizimleberabergöçüpgidecek.Zaten Türkiye'de Duişihakkıylayapanlarbirelinparmaklaniıgeçmez." diyor. Sinan Üniversitesi Devlet Konservatuvan'nda "Yaylı Çalgılar Tarihi ve Yapımı" dersleri veriyor. Itzhak Perlman, Yehudi Menuhin, David Oistrakh, Tunalf nın keman yaparken ilham aldığı keman virtüozlan. Keman yapımcılığında üç tür ağaç kullanıldığını anlatıyor. Kelebek ağacı olarak da bilinen akça ağaç, abanoz ve de ladin. Bu ağaçları Türkiye'de temin ctmek güçmüş:' Dışarıda keman üretiminde kullanılanağaçlarözel olarak yetiştiriliyor. Ağacı buradabulsanızbilekuruması uzunyıllaralıyor. Buöyleilginçbirkonuki babadanoğulakurumuşağaçkalabiliyor." Birkemanınortayaçıkabilmesiiçinaltmış bcş parçanın sabır, t itizlik ve de sevgiyle birleştirilmesi gerekiyor. Ama sadecc bunlar yeterlideğil. ninüzerinde çalgı üretmiş. Bunlardan sadecc 600650 kadarı günümüze gclebilmiş. Hersanatçı Stradivarius çalamıyor. Bunlar vakıflararacılığıylakiralanıyor. Türkiye'de konser organizasyonlan yapanlar da bu vakıflardan keman kiralayabilmelidir. Bclki benim yaptığım kemanlar sanatçıların bu yöndeki eksikliğini bir ölçüdc kapatıyor, onlardapsikolojik tatmin sağhyor." DERGIDEN Merhaba, Kimi insanlar dolu dolu yaşadıkları için başkalarmdan daha uzun ömür sürmeyi becerirler. Aramızdan ayrılsalar da öyküleri dilden dile anlatdır ve unutulmaz olurlar. Konuştukları dilin de taşıdıklan pasaportun dafazla önemi yoktur. Çünkü insanlık için yaşamayı seçmişlerdir. Onlardan biri bu hafta dergimizde. Adı Mary Harris Jones. 1830yılında dünyaya gelen Mary Harris. deneylerini 21. yüzyıla aktaracak kadar da uzun yaşamış. 93 yaşında bir parti kongresinde yaptığı konuşmada şunları söylemiş: Yeryüzü miskinin değil, üreten kişinin olacak. Belki bugün değil, belki yarın da değil, ama geçen yıllarm üzerinden bu ihtiyar gözlerim, o aydınlık öbü'r günlerin gelişini görmekte... Jones Ana, Halim Spatar'ın deyişiyle miting meydanlarının ve sendika toplantılarının "hammninesi"olmuş. Sevgili isçileri ona hep Jones Ana diye seslenmisler. Madencilerin ak saçlı meleği, tıpkı kanatlı bir melek gibi hiçyerinde durmanuş. Adresini soranlara ayakkabılarını göstermiş. Amerika 'yı bir ııçtan bir uca katedip hak ve özgürlük mücadelesine omuz vermiş. Geleceğin, emeğin güçlü nasırlı ellerinde olduğu inancını ise hiç yitirmemiş. Jones Ana 'nın fotoğrajına ulasamadık. Semih Poroy, Halim Spatar 'ın tarifinden ve Jones Ana 'nın karikatü'rlerinden yola çıkarak sanıyoruz tam da ona benzeyen bir hammnine çizdi sizler için. Bu haftaki dergimizde bir Amerika yazısı daha var. Erendiz Atasü'nün Amerika izlenimleri... *** Ayla Erduran'ın kemanı... Ünlü yapımcılara ait yaylıların Türkiye'den de gelip geçtiği biliniyor. Bunu Ecevit Tunalf nınSkylife dergisineyazdığı bir yazıdan öğreniyoruz. "(...) Tarihi ve sanatsal değeri yüksek ltalyan çalgılannın bir kısmı da birdönem ülkemizdeçeşitlisanatçılartarafındankullanıl Sesin büyüsü... Türkiye'de bu işi yapan az sayıdaki ustaJan biri de Ecevit Tunalı. Tunalı'yla görüşneden önce kemanın Türk musikisine girişiıebirgözatalım. MahmutRagıpGazimihal 'TürkAvrupa Musiki Münasebetleri"adlı utabındaşöylebirsaptamayapar: "Türkçe'yi veTürk musikisini Istanbul'da iğrcnen C. Fanton Türk musikisineaitelyaznasıkitabındabuçalgıyıTürkmusikisinde Ik kullanan zatın Birincı Mahmut asrı musicişinaslarındanCorciolduğunusöylüyorsa la, frenk viyolanın daha evvelden beri 'kemrkoltuk meyhanelerinde' kullanildığını lave etmeyi de unutmuyor ve burada tabitıyla Galata Meyhanelerı 'ni kastediyor." Içeri girince derinden bir keman sesi karş, ılyorbizi. Itzhak Perlman'ın yorumundan lökülennotalaratölyeninheryanınıdolaşıor. "Keman ses vc görüntü estetiğinin bir araa bulunduğu nadir enstrümanlardandır. leykel gibi seyredcriz kemanı. Sesinin oluğu kadar, görüntüsünün de büyüsüne kaılırız." diye başlıyor Tunalı, Istanbul $iş'de çalıştığı bir çatı katinda. Besbelli kenanla özdeşleşmiş biri. Dışarıdan getirtilıişyaylısazlarınyapımı veyapıcılarınailişin bir sürü yayın. Duvarda Stradivarius ve iuarneriuskemanlaraaitbüyütülmüşölçü;r. Tunalı, çalışmalarını antik görünümlü keıanröprodüksiyonlanüzerineyoğunlaştırıış. Yaptığı kemanlargıcırgıcırdeğil. Saniuzunyıllardırkullanılmışkemanlarüretior, üretimdışındaonanyorda. Kemanın çetli bölümlerine atılan çentik biçiminde çizi ler ve de koyu renkli bir ci la çalgıya yara alıış, uzunyıllardırkullanılıyormuşizlenimi criyor. Tunalı, Istanbul Teknik Üniversitesi'nde ıüzik eğitimi alırken hobi olarak başlamış, lesleğe, sonradan keman yapımı onda bir ıtkuhalinialmış. Tunalı, Italyanekolündeyani A.Stradivaus (16441737) ve J. Guarnerius (1698744)tarzındakemanlaryapıyor. Stradivari• kemanın özelliği ses vcbıçim estetiğinin > lükemmel oluşu. Guarnerius keman da ise îsestetiğidahaönplanda. Bilgisinivetecrübcleriniakademikbirorımda öğrencileriyle de paylaşjyor. Mimar Ecevil Tunalı, "Yaylı Çalgılar Tarihi ve Yapımı"dersini veriyor... "Entelektüel olmalısınız." diyor "Strad" dergisîni göstererek "Birçok yay ını takip etmek zorundasınız. Bir enstrümanı cn az bir icracı kadar iyi çalmalısınız. Sözgclimi ben viyolonscl çalıyorum." Bu yıl Italya'da Guarnerius'un 300. dogumyıldönümüetkinliklerikutlanacak.Nevar ki maddi olanaksızlıklar yüzündcn bu kutlamalara katılamayacakmış. Ethem özen'in taşıdığı kaygılan Ecevit Tunalı da paylaşıyor. Bu durum onu umutsuzluğa sevk etmiş. "Türkiye'nin mesleği değil" diyor. Mesleğinde vardığı yerekendi olanaklanyla gelmiş. Birçok kezyurtdışınagitmiş, birçok scminerekatılmış. Keman yapımında kusursuzluğun sinıgesi olarak gösterilenStradivarius'agetiriyor sözü. "Antonio Stradivarius yaşamı boyunca bi mış. Yakın tarihimizde Istanbullu eski müzisyenlerinölümündensonra.ailelerininbu müzisyenlereaitçalgılanyurtdışındasattıklarıbilinmektedir.örnek olarak EkremZeki Ün'eaitS. Seraphin(Venedik)isimli keman, Rogcri (Brescia)markalı viyolonsel, Harutyun Hancsyan'a ait Ceruti (Cremona) viyola, Istanbullu keman yapımcısı Şercf Arel'densatınalınanJ. G uarncrius (Cremona) viyolonsel, DoganGüvenç'e ait T. Carcassi (Floransa) imzalı keman sayılabilir. Aynca devlet sanatçımız Ayla Erduran'aait benim de zaman zaman restore ettiğim Antonius Stradivarius 1714 tarihli vemarkalı kemanın bir zamanlar Ingiliz Amiral Nelson'a ait olduğu bilinmektedir. 'Trafalgar' adıyla tanınan bu enstrüman da üç yıl önce Isviçreli bir koleksiyoncuya satılmıştır (•••)"< Ergun Balcı 'yı yitirdiğimiz için hüzünlüyüz. Acısını tüm sevenleriyle paylaşıyoruz. Önümüzdeki hafta yeni bir dergide buluşmak üzere... tpek Çalışlur CUMHURİYET DERGİ İMTİYAZ SAHİBİ: BERİN NADİ • BASAN VE YAYAN: YENİGÜN HABERAJANSIBASIN VE YAYINCIUKA.Ş.BGENEL YAYIN YÖNETMENl: ORHAN ERİNÇ • GENEL YAYIN KOORDİNATÖRU: HİKMETÇETİNKAYA1YAZIİŞLERl MÜDÜRÜ: İBRAHİM YILDIZ1SORUMLU MÜDÜR: FİKRETİLKİZ • YAYIN YÖNETMENl: İPEK ÇAUŞLAR • GÖRSEL YÖNETMEN: AYNURÇOLAK1 REKLAM: MEDYA C KAPAKÇlZlMhTANORAL