Katalog

18 CUMHURİYETDERGİ Antalya yakınlarındaki Aspendos antik kenti farklı uygarlıklann tanığı. Bugün tiyatrosu, stadyumu, > caddeleri, akropolisi, nekropolisi ve su . v kemerleriyle vazgeçilmez Aspendos 'un yüzlerce yıldır ayakta kalmış su kemerleri Aspa, Spanta, Aspendos KEMALGÜNEŞ »' ' / bir uğrak yeri. A ntalya'nın Serik ilçesine 8 km. ötede, ilçcnindoğusunda, AntalyaAlanya karayolunun44. kilometresınden sapılarak gidilen ve Pamphylia'nınoldukçaönemlıticaretmerkezlerinden biridir Aspendos. Dünyanın en sağlam dört tiyatrosundan birine sahip olma sı ile asıl ününükazanmıştır. Yazılı kaynaklardan anlaş.ıldığı üzere şehrin ilk kuruluşu Troya savaş.ı sonrası gemisiy le Pamphylia'ya gelcn efsanevi kahraman Mopsus devrine rastlıyor. O zaman basılmış sıkkclerdeşehrinadı"Estwedns"olarakgcçiyor. 1947 yılında Adana'da Karatepe kazılarındaneldecdilenbuluntularagöreKaratepe'de yeralmış ve geç Hitıt döneminc ait "Azitavvaddi" kenti, Mopsus hanedanından gelen "Azitavvadda" tarafındankurulmuş. O halde Lstwedııs ve Azitavvaddi arasındaki benzerlikler, Aspcndos'un kurulusunda Hititlerin de rol oynadığına iijaret ediyor. M.ö. 547 y ıl ında Pers hegemonyasına gıren yerli halk buna ragmen kendi parasını basarak içişlenndeserbestolduğunukanıtlamış.Zaten Aspendos adını alışı da Pers devrine rast lıyor. "Aspa" ve "Spanta" adlannmbileşiminden gelen Aspendos,"At Bölgesı" anlamına geliyor. Buradan da Aspendos'un at yctiş, tiriei lığinde diğer kentlere oranla epeycc ılerlemış olduğunu anlamak mümkün. M.Ö. 467 yılında AttıcDclosBırliğı'nin ünlü deniz kumandanlarından C'ımon 200 gemisiyle Aspendos kıyılarına geldi. Şehrin yakınından geçip Akdcniz'e dökülen Köprüçay Irmağrnınağzındaki Persdonanmasını batırdı. Daha sonra kurnazca planını uygulamayakoydu. Almışolduğu Persesirlerinin gıysilerini en güzide savaşçılarına giydirip şchre yolladı. Persler aldanıp gelenleri kendi vatandaşlan sandılar. O akşam yapılan kutlamatörenindeCimon'unadamları,hiçbirşeydenhabersizeğlenenPersaskerlerine saldırdı. Cimon ve ordusu da karaya çıkıp çoktan Aspendos yakınlarınagelmiştibilc. Iki ateş arasında kalan Persler öldürüldü. Böylece Aspendos ve halkı Atıc Delos Birliği'negirmişoldu. M.ö. 411 yrlında, Peloponnez Savaşları sonucu Persler Aspendos'uyenidenzaptetti. SavaşıyitırenAtinalılardabunubıronurmeselesihalinegetırerek M.Ö. 389 yılında büyük bir donanma ile şehre dayandı. Yenı bir savaş, istemeyenAspendoslular.kendılerine zararverilmemesiamacıylaaralarındayüklüce bir paratoplayıp donanma komutanına verdiler. Atinalı komutan parayı almasına rağmen ekili olan tarlalan yakıp yıktı. Sabırlarıiyicetaşan Aspendoslulardabıryolunu bulup donanma komutanınıçadırındabıçaklayaraköldürdü. M.Ö. 333 yılında Makedonya Kralı Büyük lskender Aspendos yakınlarına geldi. Makedonyalılar'ıngücükarşısındaşasjiran Aspendoslularbarı:} istediler Şehirlerınde askeribırgarni/ongörmekistemediklerini belirterek bu uğurda ne istenirse yapabilecekleriniaçıkladılar. Biiyük lskender,daha evvel Pers Satrasına ödenen vcrgı ve savaş atı sayısınıaynentalepederekhalkıngarnİ7on istemcme ^artını onayladı. Aspendoslular kabul edıncc de ordusuy la Side üzerine y ürüdü. Iskender'in Side'ye gittiğinı gören Aspendoslular antlaşmayı bo?dular ve sılahlanarakşehrinAkropolüneçekıldıler. lskender durumu öğrenince Side'yi derhal ?aptedıp bir garnizon kurdu vc tüm gücüyle geriye dönerek Aspendos önlerıne geldi. Son derece üstün Makedonya ordusunu bir kez daha karşılarında gören Aspendoslular ne yapacaklarınışaşırdılarveelcilergöndererekyenidcn barıs istediler. Bu ise onlara pahalıya maloldu.Sonuçta lskender Aspendos (Belkız)'a yalnızca askeri garnizon kurmakla kalmayıpheryıl IOOaltınliravc4()O()savaş atınındaordusunatahsisedilmesinıgaranti altına aldı vc Frigya'ya doğru ilerlemesıni sürdürmek üzere Aspendos Uan ayrıldı. Şarap,gülvelimon... ' Mimar Zenon 'un uygarhk tarihine bir aı ına^anı olatı tS usırtık 1 \pı'ndo\ tiyatrosu 15 bin kisi için tasarlanmış. Iskender'in ölümünden sonra Ptoleıneler veSeleucidlerşehrielegeçirdı. Daha sonra Bergamahükümranlığınagiren Aspendos, Bcrgama KrallığVnın Ronıalılara ilhakı üzerine Roma yönctimi altında yas,amını sürdürdü. M.S. lll.yüzyıldaönemlibirticaret merkezihaline geldi. Köprüçay'ınagzından içeri giren ticaret gemileri ile lımon vc gül ağacından yapılmış mobilyalar ve diğer ağac eşyalar, heykeller,dağlardankesilenkeresteler, altın ve gümüş ışlemeli giyccck maddcleri digerşchirlere ihraç edildi. Atyetıştiriciliğidcbuaradadevarnetti.Üzümüretırnı ve şarap sektörü Aspcndos'u zamanının öneml i bir şarap kenti hal ine gctirdi. Bizans devrinde piskoposluk merkezi olan Aspendos, doğudan gelen Arap akınlarınamaruzkaldı. 1 l.yüzyıldan sonra yöreye gelen Selçuklular Aspendos'un yerli halkı ilekariijtılar. HattakarmabırorduylaHaçlı Ordulan'nı Köprüçay kenarında bozguna