Katalog

24OCAK 1999. SAYI 670 15 Profcsör Günseli Malkoç, Orta Asya'nın gizcmli, yoksul ama yaşamıyla hayli zengin ülkesi Nepal'e tutkun bir kadın. Bu tutkusu, sonunda, onu Nepal'in Türkiye Fahri Konsolosu olmaya kadar götürmüş. Malkoç, şimdilerde Nepal'in başanlı çocuklannı Türkiye'ye getirip okutmak için uğraşıyor. Malkoç'un ılginç bırgözlemi de, ülkede egemenüçüncüdinlslam'amensupolankadınlararasındaki okumayazmaoranının son dereee düşük olması. Zatcn gcnel olarak köylerde, kızçocuklarının bir an öneeevlendirilmesiöngörülüyor. tlkögretımde/orunlu değil. Hükümet, kı/ çocuklarmm okula gönderilmesini tejjvik amacıylaharçlık veriyor ama bu teşvik de çoğu kcz baska sorunlar doğuruyor. Bu arada, küçük yaştaki kız çocuklannı, eğitim ve daha iyi yaşam vaadiy le kandırarak Hindistan'agötürüpburada tuhuş sektöründe çalıştıran bir mafyadan da söz ediyor Mal koç, hay ıflanarak. Nepal'de kadın olmak, tıpkı Türkiye'nın Güncydoğusu'nda ya da benzeri birçok üçüncüdünyaülkesindcyasayankadınlann kaderini paylasmak demek. Günseli Malkoç'un, buülkcdeyaptıgı arastırmaların sonuçlarını anlatırken yüreğinin yandığını anlayabiliyoruz;ünlükastsıstemikalkmısolmasınarağmen,varlığınıyinedesürdürüyor. Nepalli kadın, kocası öldükten sonra ömrii boyunca renklı birgiysi gıycmiyor. Bundaıı dasarsıcıolanı.ömrüboyunca bir daha evlenemiyor. Kızlar, mirastan yararlanamıyor. 13 yaşına kadar evlenen kızların oranı yiizde 22.15, yasından önee doğum yapan kadınlann oranı yüzde 40. Doğumdaölenkadınların oranı iseonbinde 35. Bebek ölüm oranı bınde 150. Kadın basına düsen bebck oranı 5.8. lnsanın içırıı aeıtan bu açıklamaların yanında, hoşbıratmosferesürükleyen renklı, egzantrikaynntılardaoldukçabol... Nepal, çeşitli dinleri ve inanışları barındıran bir ülke olduğundan, bayraın gibi özel günleıın sayı.sı da haylı fazla. Bütiin doğanın birbirıyleuyum veahenk içinde olduğunu vurgulayanbirbayramları varörneğin."Kargalarve Köpekler(îünii"ndeengüzelgiysilennigıyiyorlar ve en güzcl yiyeceklerinı çıkarıp kargalar ve köpekler yesinler diye dışarıya koyuyorlar. "Tika"dcnılenüçüncügözayinleri veinsanlarınkendilerini kutsamagünü deenteresan. Insanlar.bukezkendilerııçin süsleniyorlar. "KardeşlerGünü"ndeiseönce kızlar, erkek kardeşlerini ziyaret ediyor, onlara cn güzel yemeklerini götürüyorlar. Ardından, erkekler kızkardeşlerini ziyaret ederek onlara çeşitli hediyelergötürüyor. Ve burada da inek, kutsal bir hayvan. Ineğin, kendilerinicennetegötüreeeğineinanıyorlar. Malkoç'un alnına "Akılgözü"(tikka) anlamınagelen ijuret konuluyor... Tütsü, gizem ve kadın sında yer alan ülkede, Nasyonel Parli'dcn KongrePartisi'nc, Komünist Parti'den Demokratik Parti'yc kadar birçok sıyasi parti meveut. "Son dcrece doğal, son dereee sindirilmiş, kendıliğindenbirdemokrasi isliyor bu ülkede"diyor Malkoç. "Askerlerin gölgcsiniaslahissetmiyorsunuz. Dinsclaçıdanda tambirtoplumsal uzlaşmahıssedilıyor. Hinduizm ağırlıkta olmakla beraber, Budizm ve Müslümanlıkdavaramaasladinselbirçatışma yok. Toplumsal uzlaşmanın bu kadar yüksek olmasının nedeni, bana göre, dcrs kitaplarındakesinlikledüşmanlıklailgiliyada Nepal'indüşmanları diyebirkavramın olmaması. Yani,hoşgörü,dahaokulyıllarında, ders kıtaplarıy la aşılanıyor." 20milyonnüfusasahip, tarımadayalı bir ülke olan Nepal'in sanayisi çok az gelişmış durumda. Tek birtelcvizyon kanalı var, oda sabah saatleriylc akşam saatlcrinde olmak üzere bir süreliğine yayın yapıyor. Ancak, yazılı basının, çok daha gclişmiş olduğuna dikkat çekiyor Malkoç: "Tirajları yüksek, çe.şitli dergi ve gazetelere rastlarnak mümkün." Nepal için cn büyük gelir kaynağı turizm. Ancak halkın yüzdc 90'ı hâlâ köylerde yasıyor ve merkezc yakın olanların dışında birçok köyde elektrik yok. Başkent Katmandu veTokara,en büyük veen gelismis. turizm bölgeleri. Nepal 'de dinsel anlamda kutsal lık, egzotizmindeötesinde... Profesör Malkoç, ülkede egcmen olan 11 induizm için üç büyük tanrıya inanıldığını söylüyor: "Yaratıcı anlamına gelen Brahman, koruyucu anlamına gclcn Vışnu ve öldürüeü, ruhu bedenden alıcı, aynı zamandaüremeyisağlayıcıanlamınagelen Şiva..." BAKİ KOŞAR Sğ H H k irgünterörvardiyebirpanik • • B L S * yaşandı.Osıradabulunduğumuzycrdekıherkes, masaların altına, sandalyelerin arkasınafilansaklandı.Terörvardenince.doğal olarakbenimaklıma Türkiye'dekigibi bir tcrörolayı geldi. Anıanıcrakcttim,dışan baktım. Ne görsem beğcnirsınız; bırkaç polis, birkaç adamı sadeee snpalarla kovalıyor. Nepallilcr'ın tcrördcn anladıkları sadece bu..." Bu sözlerin sahibi, Mannara Üniversitesi lletıs.imFakültesi'ndeprofesörolan Günseli Malkoç... Nepal'i anlatırken, bu gizemli Orta Asya ülkesine lutkun olduğunu heyecanından,haUagözlerindekıışıltıdananlamak mümkün. 1994 yılında, başkent Katmandu'daki birüniversitenindaveti üzerinebaşlayanNcpalyolculugu.altıkezgidipgcldiklen sonra gerçekten bir tutkuya dönüşmüş. Muyolculuğunaltmcıdurağındada Nepal'in Türkiye Fahri Konsolosu olmuş. Günseli Malkoç, geçcn ekim aymdan ıtibaren, artık Nepal'inTürkiye l'ahrı Konsolosu. Otarihe kadar, zaten yoksul bir ülke olaıı Nepal'in Türkiye'dercsmi konsolosu dayokmuş. Nepal'll çocuklar Türkiye'de... Şimdi deönemli biretkinliklerindensöz etmek gerekiyor Malkoç ve arkadaşlannın. Evet, arkadasları diyoruz, çünkü, Malkoç gibi, kültürler ve halklar arası dayanışma ve ilctişime inanan ınsanlar, kurdukları TürkNepal Kültür ve Dostluk Derneği aracılığıyla,Nepal'dekibaşanlıçocukları, lurkıye'ye getirerek daha iyi koşullardaeğitilmelerini sağlıyor. Nepal'in tarihinde belki de ilk kc/ Müslüman bir avukatın kızı Fen Bilimlerı okumuş. Şimdi Türkiye'de mimarlık okumak üzere Türkiye'ye gelecek. Bu olayın, böylece, oradaki Müslüman kesim için tcşvikedicibirörnekolabileceğincinanılıyor. Iki çocuk sahibi olan Malkoçlar'ın da şimdi üçüncü birçocukları daha var: Civa... Nepalli, inanılma/sevimli veçalışkangenç bir kız. Civa, Malkoç vearkadaşlarınınçabalarıyla okumak üzere getirildiği Türkiye'de bir yurttakalıyormuşönccleri. Ancak, Malkoç, gün gündcn zayıfladığını görünce, yetersiz koşullardayaşadığını düşünmüş, içi clvcrmcdiğinden, evine almış Civa'yı... Kuşkusu/, taşıma su ile dcğırmen dönmüyor. Malkoç'un, kışıvckuruluşlardan.ciddi anlamda yardım talebi var; Nepal 'den buraya okumak üzere getirilecekzeki vebaşarılıçocuklarm eğitim vc istihdam çalışmaları için. Bunuıı içingc7İlcrdedÜ7enliyorlar...<^ Türkiye'de bir Nepal evi Altunı/ade'deki evinden içerı girdiğimızde,kendimizi,Nepal'degeleneksclbırevin içiııde hissediyoru/ neredeyse. Cünkü, bu iilkeye özgüne kadar otantıkaksesuar, halı, kilim, tablo, siiseşyası varsa.hepsinievıne ta.şımışMalkoç. Üstelik,bütünbueşyaların hepsinin, kendisinde mutlakabırkarşılığı, biranısı var. Usanmadan, heyecanından hiç kaybetmeden, inanılma/.bircoşkuylaanlattıkçaanlatıyor. Kimı zamanhüzünlcniyor, kimi zaman da gülünısüyor. Meşrutı kraliyetleyönetilen bir ülke olan Nepardeşuanda, iktidardaçok partili bırkoalisyon hükümeti var. (,'ın ıle Hındistanara Malkoç, İstunbul'da okuyan veyanında kalan Civa ve uilesiyle...