Katalog

24OCAK 1999. SAY1670 " Küçük Iowa kentine dünya sığıyor" diye övünüyor Iovva'lılar. Övünçlerinin kaynağı üniversitcnin otuz küsur yıldır, US1A gibi ABDkuruluşlanyladayanaşarakyürüttüğü "uluslararasıedebiyatprogramı".(Program süresı mali kısıtlamalarnedcniyledokuzaydan üç aya inse de, hâlâ dıreniyor Iowa kenti ve lowa Üniversitesı, dünya yazarlannı ağırlamakta. Programın emektar yöneticilcri Goa'lı Peter Nazareth ve Filipinli Rovvena Torrevillas dircniyor.) Leyla Hrbil, Nazlı Eray, Güven Turan, Bilgın AdalıTOrhan Pamuk, Buket Uzuner'den sonra Türkiye'den ben katıhyonjm amacı dünya yazarlannı buluşturmak, onlara rahatça yazabılecekleri mekanı ve zamanı sunmak ve elbette ABD'yi tanıtmak olan bu yazınsal etkileşime. filmleriningerçekliğedönüşmesüÇantamda"AlemdağdaVarBirYılan",SaitFaik'ın içli dünyasına sığınıyorum, yoksulluklarını saldırganca dışa fırlatan bu sert yalnızlarla sürdürdüğümkısayolculuğadayanabilmek için.Kavrıyorumki.Amerika'nınşiddetten arınmasımümkündeğildır! Bireyinönemli ve özgür, yaşam tarzımızın yalnızca ve yalnızca kendi kişisel seçimimize bağlı olduğunu vurgulayan bir toplumda, magrur ve öfkeli yoksulların tek özgürlüğü suçtur! Chıcago otobüsü.Amerika'dabeniiliklerimedeksarsanilkdeneyim. Amerika'nın öteki yüzüyle karşılaşma! Ülkemde tanık olmadığım, yalnızlıkla keskinleşmişbıçaksıyoksulluk! Sonradan öğreneceğim, ABD nüfusunun beşte biri yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır, bireysel çabalarlasınırıaşabilmekpekdcolasıdeğilEylüldesıcakbiryazyaşayanlovvadoğadir, yoksul nüfusun geniş bölümü zenciler, stnıseviyorum,henüzromanımlabarışabiLatin Amerika ve Uzak Doğu kökenli göçleceğimibilmiyorum, küçük kentte boğulumcnlerdır, ancakyoksullukherırksalkökeyorum.henüzolağanüstüzenginliktekiküne sızmıştır. Ve hcr ırksal grupta yoksullann tüphanesini,şaşaasıylaAvrupabaşkentlenndüşgücünü, servct hayallerıni kışkırtacak deki benzerlerini geridc bırakan konser salovarsıl ömeklerbulunur. nunu,çokgeliş.mişbilgisayarağıimkânlarını keşfetmedım; kenti kaplayan dingin düiki kez daha iliklerime dek sarsılacağım: zenden salt görünümdeki kusursuzluk ncDoğanın ve kentin karşısında. Pasifik kıyıdeniyle kuşkulanıyorum. Kuşkulanmda sında okyanusun ogeniş, grı solugunu ciğerhaksız olmadığımı zamanla öğreneceğim. lerime çekerkcn... Sonsuzca uzanan bembeHeryıl birkaç cinayctışleniyor.yalnızcagüyaz kumsal, sonsuz deniz ve yalnızca martıleryüzlü insanların yaşadığı bu sükun kenlar... Karşı sahil Japonya! Dünyanın öbür ucundayım! Birkaç gün sonra, kendımi yuvamda hıssettığim, "dünya kenti" New York'un devinim ve yaratıcılık dolu canlılığını paylaşırken de ctkilenece^^; ğim. Elbette bu izlenimı, *Tb yabancihk çekmeme"yi\7 yadirgayacağım! (Sevgili j çevırmenim Nilüfer Reddy'den ve ülkemizin içten dostu arkeolog Jane Warner'ın Kütahya çinileriyle, (,'anakkale seramikleriyle bezeli güzel evinden, yalnızca birkaç sokak ötcdc olmam mı yaratıyor bu emniErendiz Atasii lotva kenti kitubevinde... yet duygusunu? Belki.) Suç oranı son yıllartinde, bır iki kışi canına kıyıyor, çalışarak vc daazalanNewYork'unaydınçevresi, dünya sadece çalışarak geçcn günlerı izlcycn hafta ınsanlarınakaynaşmanınürküntüylegölgcsonlarındakialkolpartılerındealkolkomalenmemiş tadını sunabiliyor. Tek başına, sından ölüm olaylarına rastlanıyor zaman "Metropolitan"müzesiyeterkişiyegünlcrzaman. Yollarıbezeyengençlercıvıltılıdccesürecek birdoyum armağan etmeye. Inaği I. Sevgı I i ler, arkadaş grupları nerde? Orta nılmaz zengınlikteki bu müzede sergilenen, yaşlılardayalnızlığıyadırgamıyorum. Biliılkel topluluklardiyetanımlanan insan gruprim, hayatyokuşudıkleştikçcyalnızlaşır inlarınınsanateserlerinigörmekyeter, uygarsan. Gençler...C)nlar nıye bir başına?llerki ilkel karşıtlığını sorgulamaya yönelmeye! haftalarda ne zaman elelebirçiftya da birarkadaşgrubugörsemiçimdesevinçhoplayacakîTekilliklerdenoluşmuşgençkalabalıklar, nitelcmek için "donuk" sözcüğünden ba.şka sıfat bulamadığım bir durgunlukla kaplı. Konuşmalarkalıptümcelerden ibaret, bilemediniz iki yüz sözcüklük dağara hapsolmuş. Insanlığın sözcük hazınesi en zengin dilı Ingilizceye ne büyük haksızlık! Adım başı kilise, pazar sabahları topluca söylenen ilahilerdc lekillıklerın eridiğı tek nıekân! 13 Tüm tarihın ve tüm coğrafyanın sanat serüvenıni ızlemek mümkün "Metropolitan"da. Amerika'nın bir iddiasıvar: Amenkadünyayı kucaklamak istiyor. Dünya sanat eserlerini topluyor, dört bucaktan üstün beyinleri vcışgücünüçekiyor. Buakışısağlamakiçin elını cebine atmaktan çekinmiyor... Rcsmi örgütlerin, işverenin, şirketin, yurttaş inisiyatiflerinin tutumu bu doğrultuda. Amerikalınınbiryanıdünyayı Amerika'yasığdırmak ısterken,öbüryanıdünyaya kendi sistenıini vcdiliniöneriyor. Öneripaketindebluejean'ı,hamburgeri,görselürünlerıvekârlılığa dayalıhayatgörüşünüöneçıkarırken kendi edebiyatına haksızlık edıyor. Hele bizim gibı, dayatılanı süzgeçten geçirmeden kabul cdiveren ülkelerde. BizTürkler Paul Auster'i,Bukowski'yi Amerikanyazarıdıyetanıyacakmıydık,yapıtlanfilmendüstrısinin metasına dönüşmeseydi? Genç kuşaklarımız Paul Bellovvgibı ulubiryazarıbilepek az bıliyor. Philip Roth, Louise Gluck gibi edebiy atç ı lar bize pek az an I am i fade ediyor. Amaçlanan dünya halklanylavckültürleriyle yepyeni bır senteze ulaşmak mıdır? Sanmıyorum. Amerika, dışındakikültürlerden Riryandu okyanusun gri soluğu biryanda da... zekâ, işgücü ve sanat eseri dışında bir şey alıpkabul etmekle ilgilenmiyor, çünkü. Oysa gerçek büyüklüğün ipucunu yakalamış1 Keşke Amerikan polıtikaları, dünya yurttaşı Amerikanaydınlarıylactkıleşımegırebilse! Hayır, Amerikan siyaseti ve ardındaki parasal güçler sıradan yurttaşla tersi bir ilişki içinde, onu yönlendiriyor vc onun tarafından besleniyor. Denklemin iki tarafı da "büyüklüğü" yalnızca maddı düzlemde algılamakta, başka çağnşımlara kapalı. Kapanıklığı aşırı ış bölümüyle de açıklayabiliriz. Her yurttaş kendini vedarçalışmaalanını öncmsiyor. Dillerden düşmcyen "çok kültürlülük" ise farklı oldukları ha bre vurgulanan gruplann yan yana bırbırlcrıne mümkün olduğunca az değer ve birbirlcrini ncredeyse hıçdüşünmeyerckyaşamalarıbiçimındeuygulanıyor. Oysa Amerika dünyayı yutmak degil kucaklamak ıstiyorsa, dünyanın da kendisinı kucaklamasına izin vermek durumunda. Dünya yutulası lokmadeğil! Aşırı uzmanlaşmanın, iş bölümünün, sınıflandırma ve tanımlama tutkusunun kaçınılmazsonculürünü"kapanıklık" ve"dışlama", hayatın en bütünsel alaniarından biıw Yıkanmamış deri kokusu... hvet, bunalıyorum ve ilk lıaflasonu, "Sakın ha otobüse binmeyesin!" uyarı lannı kulak arkası edip, üç saat mesafcdekı Chicago'yagitmeküzerc,rekabetınüstünlüğünün yaşandığı bu bıtimsiz ülkede yolların tek hakımi Grey Hound şirketinin aracına atlıyorum. Yok.sulların,evsi/lcrinta)}iti. Yıkanmamış insan dcrisinin kesıf kokusu. Kır pas içindebirçıkin...Nediro'>Ürküntüylebirbirınesokulmuşınsangrubu:Meksikalıannc veeteğineyapışmışçocukları. Dört kişilik yeri kaplayarak hortıldayan ırı kıyım zenciler, iş tutmaya çabalayan bir fahişe, yanında gcnçkı/lıkçağındaikıevladı. Amerıkanyol ISew York otobiis termînali evsizterin oteli...