Katalog

İOOCAK 1999. SAY1668 lık 1936'da Bombay'da doğan Merchant da Katoliklerden sanat eğitimi alıyor ve orta sınıf ailesinden bu konuda dcstck görüyordu. DelikanlılıkçağındaNimmi adındabirkadınoyuncuıletanışan Merchant gençyaşta gösteri dünyasına atıldı. Soyadı Rehman'a bir de "Merchanl" adını cklcycn genç delikanlıgelecekteticaretlcyakındanilgileneceğini çevresindekilere böylece sezdirmiş oldıı. Bombay'daki St. XavierCollege'dabir yandan revülcrde rol alan Merchant, siyasal bilimlcr vc lngili/cc egitimini dc sürdürüyordu. "Oturup cn ünlü Hintlı yildızlarla C'lark (iable ve Victor Mature gibi yıldızları birarayagetirenoyunculistelerihazırlıyordum,"diyen Merchant dahaönceülkedışına çıkmamasına karşın, master çalışmasını Ncvv York Üniversitesi'ndeyapmayakarar verdi. Ailesinden aldığı bir miktar parayla geçimini sağlayamadığından, ünivcrsitcde eğlencelerdüzcnlcycrckckbırgelircldcetmeye ba^ladı. Merchant New York'ta BM habcrcisi olarak görcve basladı. Ardından McC'annErickson şirkctinde reklamcılıga soyundu. Buarada, 1960'tabırHintsöylenccsini kotnı alan vcOscarodülünc aday gösteri lcn "The C'reation of Woman" adlı kısa bırfilmyaptı. Mr. and Mr\. Bridee (1990) Uzunömürlü beraberlik... Filminyazarı,JamesIvory'ninHindistan sanatını anlatan ikinci fılmi "The Svvord and the Flutc"un da scnaryosunu yazan, Hintli oyuncıı Saeed Jafîrey idi. Merchant ile I vory 1961 Mayıs'ında bu filmin gösterimi sırasında tanı^tılar ve henıcn ardından 1 lindistan'daBatıkökenlifilmleryapmayakoyuldular. Merchant I vory 'ye Jhabvala' nın "The Householder" adlı romanını gctırdı. Almanya doğumlu YahudiasıllıbirPolonyalıolan ve tngiltcre'de eğitim görüp bir Hintli ileevlenen Jhabvala, 19McrchantIvory filminidahakalemealdı. Ivory'ninbabasınındcsteği ve Bengalli film yapımcısı Satyajit Ray'ın yardımıyla, MerchantIvory "The Householder"filminin ilkgösteriınini 1963yılında gerçcklesjtirdi ve böylece yollar açılmış oldu. MerchantIvory t'ilmleri en başından beri yabancı vegüzcli yakalaınayaçalı^tı. Bu f'ilmlerde Hint sarayları, Italyan villaları ve lııgiliz malikâncleri, tek btr sözcüğün milyonlarcadolarlıkbırHollyvvoodefektinden çokdahaetkiliolduğu,biryüzleş.mesahnesinin arka planını oluşturdu. tkili "Mr. and Mrs. Bridge"filminde KansasCity'yebile büyüleyici veganpbırhavavernıeyibaşardı. Merchant ve lvorygerekfilmleriylc,gerek f lollyvvooddcğerlenniinceliklibirbiçimde yerlebiretmeleriylekazandıklarısaygınlığıntadınıçıkartıyorlar. Hemstüdyodahem dcbağımsızyaşamlarında,çokazckip,yada bireyin birlikteliğibudenli uzunömürlü olmuştu. Ekibinkarşıt kiş,iliklerdenoluşması birlikteliğin uzun ömürlii oluşunda en önem Survivine Pkasso (1996) Jeffemon in Puris (1995) lietmensayılıyor. Ivory, "Kendimi o ateşli yönetmenler gibi görmüyorum. tsmail ise, irısanlarkarşısında tamtersibirtavırtakınıyorki,bencebuson dercce olumlu. Ekibimİ7 Rııth ile birlikte gcrçekte üç kişiden oluşuyor. Kuşkusuz, sık sık tartışıyoruz, amabu tartışmalarda kimse sesini yükseltmiyor. Sonunda hepimiz, birbirimizi kırmadan, kendi bildiğimiz yolda gidiyoruz. Aramızdan birinin yokluğunda onun eksikliğini duyuyoruz. Ruht ve Ismail'sizfilmçekmeninhiçtadıolmuyor,"diyor. Ortak ilgi alanlan düşünülürse, Merchant ve Ivory'ninbirlikteliği insanakaçınılmaz bir olguymuş gibi geliyor. Peki, ya birlikte olmasalardı ne yaparlardı? I vory, "Ne yapıp edip, eninde sonunda film yapımcılığma soyunmuşolurdum.lsrnailolmadanbumesleğiHindistan'dasürdürmemolanaksızolurdu,ama dahaozamandan New York'luöteki bağımsızfilmyapımcılarınıtanımayabaşlamıştım. Herhalde bir başkasıyla birlikte olurdum, ama Ismail'i tanımış olmam benim için büyük birşans/'yanitını veriyor. Film konuları üçlüden herhangi biri tarafından öneriliyor. Örneğin, "Soldier's Daughter" fikrini Ivory ortayaatıyor. tnsanlar bugörüşekarşıçıkınca Merchant öfkelenip iijcinadınadörtellesanlıyor. MerchantIvory "Room vvith a View" filmiyle, kendi deyimleriyle, parsayı topladılar; "The Europeans", "Heat and Dust" ve "Hovvards End" fiimlcrinden de hatın sayılır birgelireldeettiler. Ivory bukonuyu,"Oyle korkunçparalarkazanmadık.Buparaancak ipoteklerinkaldırılmasınayetti. Amaikimizin de büy ük beklentileri yok," diye yorumluyor. Merchant da, "tkiyadaiki milyondolarkazanmiij olmamızın hiç önemi yok. Yaptığımız İ> bizi mutlu etmeye yetiyor. Gezip ! görmck, Paris'te Bombay'da, ya da New York'ta olmak çok hoş bir şey. Ama param olmasa dagezerdim. Tıpkı 1962'de yaptığım gibi,"diyor. Her ikisi de ulusal kimliklerini yitirmeden farklı kültürlere agılıyor. I vory, "Biraz Italyancabiliyorum,amaHindudilinibilmiyorum; Fransızcayı da su gibi konuştuğum söylenemez. Ama bu kültürlerde hiç yabancılık ç ekmedim. Bu arada ülkesini terk ctmiş, biri gibi davranmaktan da kaçındım ve sık sık Nevv York'ageri döndüm,"diyor. Merchant ise, "38 yıldır Amerika'dayaşıyorum.ama Amerikalılaraözgükonuşmayı henÜ7bcnımsemışdeğilim. Hintli kimliğimi koruyorum ve kimse buna karşı çıkamaz. Köklerim orada ama başka ülkelerde de bağlantılarım var. Yann Çin'e gidecek olsam hiç yabancılık çekmem. Dünyanın neresine olursa olsun gıdebihrım ve bir yabancının cvinde tabak çanakların yerini bilmesem de onlarabiryemekhazırlayabilirim,"diyor. Önümüzdeki bahar MerchantIvory lngiltere'yedönüpHenryJames'in'TheGolden Bowl" adlı romanını bcyazperdeye aktarmayıtasarlıyor. Ivory 70 yaşmageldiğini,artık buişlerdenyavaşyavaşelinieteğiniçekmesi gerektığini söy lese de, 62 yaşındaki Merchant henüz kimsenin emekliye ayrılmaya niyeti olmadığını belirtiyor.^ Biography Dergisi 'nden Cumhuriyet k i t a p Ia rı Yayına Hazırlayan: Necla Arat AYDINLANMANIN KADINLARI Bu kılap, kuşaklara aktarmak ı^levini anıaçlıyor. Uıı kıtaba Cumhuriyet'in Kadın llakları Dc\rımrndeıı yararlanan, dcvrımın gucuylc dcvnmın coşkıısunu yaşamayı sürdüren tam yırmıbeij kadınımı/ katkıda bulundu. Bu kıtap, Cumhuriyctımi/ın 75. yılında düşünen ve üreten tüm kadınlarımızın kiiçük bir örnegi olmanın haklı gururunu üstleniyor. Üstün Akmen BfR GÜNLÜK DOST "Üstün Akmen'in gezı notları, ızlenımlen; öykii, deneme, giinlük türlennden oluşmuş yepyenı bir türdür ve edebıyatımızın ılklerındendır" Muzaffer Buyrukçu Çumhurtyof [ ^£•" kitap kulübü Çağ Pazarlama A.Ş. Turkocagı Cad No 39/41 (34334)Cağaloğlulstanbul Tel: (212)514 01 96 Jumes Ivory tsmail Merchant Ipek Çalışlar yıllık izninin bir bölümunü kullandığından bu hafta yazısını yayımlayamıyoruz. Cumhuriyet Dergi CUMHURİYET DERGİ İMTİYAZ SAHİBİ: BERİN NADİ • BASAN VE YAYAN: YENİGÜN HABER AJANSIBASIN VE YAYINCILIKA.Ş.BGENELYAYINYONETMENl: ORHAN ERİNÇ BGENEL YAYIN KOORDİNATÖRÜ: HİKMETÇETİNKAYAB YAZIİŞLERl MÜDÜRÜ: İBRAHİM YILDIZ1SORUMLU MÜDÜR:FİKRETİLKİZ1 YAYIN YÖNETMENl İPEK ÇALIŞUR • GÖRSEL YÖNETMEN: AYNURÇOLAK1 REKLAM'MEDYAC Hmvards End The Europeans