Katalog

İUOCAK SAYI668 19 ' * Hınstıyanlaı'ddit Cjdzctecı olduğunuzu ve resım çekmek ıstedığıni7i soylesenız bılc Muslumansanızgırışydpamıyorsunuz Kudus'tekı MescıdıAksa'ya bıletsız gırmek ıçın Musluman olduğumu kapıdakı gorevlılere mandıramadığımddn dolay ı gostermek zorundd kaldığım 'Dını Isldm'yazannufuskâgıdım, ElHalıl'de başıma bela olııyor Sızın tarafınız otekı taraf dıyoı, camının önunde nobct tutan Azen Yahudısı asker Guzcl Turkçe konuşan Azerı asker, Israıl'e ıkı sene once Baku'den gelmış ve Yafa'ya yerleşmış, şımdı ıseaskerlığmı ElHalıl'de yapıyor bolııın ıse sadece Ydhudı ve J^ııHıjc 1 H i r İ S t İ v a n ' ve kesişen ve ayrışan noktalannın merkezi, sarı taş ve Kudüs Filistin'in EIHahlBeledıyeBaşkanı, Yahudılerın, Musluman ıbadet merkezlerınde, kcndı ıbadet merkezlermın kdlıntılarını aradıkldrını, bu ışleme, Beytulldhım'denbaşlayarak, Kudus'tekı blAksa'nınaltına tunel açmakla devam ettıklennı ve en sonunda da Ibrahımı Camıı'nı ıkıye bol SOIira IT11 duklerını soyluyor ElHalıl'de eskıden ISOOkadarYahudı'nınFılıstınlıler'lebarış ıçınde yaşadığını, 1929 yılında ıse Ingılızlerın de kışkırtmalarından dolayı dışandan gelen Araplar tarafından Ydhudıkatlıamıyapıldığını, şımdı şehreyerleştmlen Yahudılerın ıse o/cllıkle Amerıka'dangetırılenyerleşımcıler olduğunu oğrenıyoruz ElHalıl Ycnıden Yapılandırma KonıısyonuMuduruHalıdKavasın, "Şımdı bu ycrleşımt ı ler 1929 oncesınden kalan Yahudıevlcrıuzerındehakıddıaedıyorlar Benım de Kudus'te ve Yafa'da evım var ama bendonemıyorum"dıyor ." diyor. savaştan önce mi Anlaşılan banş yeceğız " hâlâ uzakta. ' <lıınvavaı>elen I IHalıl'eıse dutıydyagelenl IHalıl'eısc evlendıkten sonra yerleşen rehbeı ımız Mdysun, gczı boyuncd halkının çektığı duyı ıyıbırbıtımdegorduğumuzden emın olmak ıçın buyuk çabaharcıyor Bırltalyanaskerının 'Sız de Turk musunuz' sorusuna ıse 'Hayır Benhâlâçıleçekıyorum 'dıyerck karşılık venyor Fılıstın'e yaptığımız bu gezıde, ınsanıyla, mutfağıyla bıze çok yakın olan bu Akdenız ulkesının devlet kunna yolundaattığıtdrıhıadımlara ve halkın tum olumsuzluklara rağmen umut dolu mutadelesıne dc tanıklık etmış oluyoruz Ulusldrarasımedya şırketlerı tarafından yıllarca taş atan Fılıstınlıler ve sılah kullanan lsraıl askcrının televızyon goruntulerıne ındırgenenlsraılFılıstınsorununun da, aslında dın t'anatıklığının ve onun aşıladığı hoşgorüsuzluğun bır sorunu olduğunu daha ıy ı anlıyoruz Savaşı bıtırdık artık' dıyor Rıyad 'Şımdızaman,anlaşmavebanşzamanı Onsene once kendı yonetımımız altında yaşamak sadece bır hayaldı Şımdı ıse devlet kurmayıplanlıyoruz Kudus'un başkentımızolması umudunu ıse hıçbır zaman yıtırme yor Urdun'dcmultecıolarak PAZARIN PENCERESİNDEN Bruno Schulz'un kitaplan SELÇUK EREZ K lsraıl askerı, eskı şehrı ablukaya almış durumda Evlerın tepesındc, camı gırışınde, Musluman mczdrlıklarındabılenobettutuyorlar Kuçukçocuklarokula.yetışkınlerışlerıne gıderlerken hatta bazıları cvlerınden çıkmak ıçın bıle asker kontrolunden gcçmek zorundalaı Şuheddcdddcsındckı Fılıstınlılereaıtdukkdnlarıseıkıyıldırkapalıtutulu Bukez, lsraıl'ın solgoruşlu Kol Ha'ırGazetesı'ndcnHıllel'lakonuşuyoruz AnnesınınbırPolonyalı.babdsınınıseAfganYahudısı olduğunu oğrcndığım Hı llcl'c,' Batı 'da Israıllılerbugelışmclcrınasılkarşılıyor'dıyesoruyorum Hıllel, 'Birçoğu'nunhaberı yokkı'dıyecevapverıyor 'PekıyaFılıstın tarafının da Kudus'u başkentı kabul etmesın ı r 'Kudus.Fılıstın'ınbdşkcntıolabılır Sorun, sadece savaştan once mı yoksd savaştan sonramıolacağıdır'dıyor 'SızTurklergervekten ılgılenıyor musunuz Fılıstın'ın sorunlanyla''1 dıyesoran Hıllel, 'Devletınızkısa bır sure once lsraıl le anlaşnıu yapmıştı' dıyor ve eklıyor 'ötekı taraf a da gıdın Orada daıyıınsanlarvar' ^ ızım Yeşım, Baıno Schulz'un "Kumsaatı Sımgesı Altındakı Sanatorıum" Başlıklı kıtabını ABD'de Ikinci el kıtap satan bır dukkânda bulmuş, okumuş, çok sevmış, bana yolladı Bruno Schulz, Polonya'nın guneyınde, Drogobıç kentınde yaşarmış, Lwow'da mımarlık okumuş sonra da Drogobıç'tekı kolejde sanat derslerı vermış Schulz, bu kıtabını 1937'deyazmış "Sanatoryum" dışında, (ABD de 'Tımsahlar Sokağı" başlığıyla yayınlanmış) "Tarçın Dukkânları" ve "Mesıh1 adlı ancak kaybolmuş, basılmamış ıkı yapıtı daha var Dorogobıç lı Schulz, 1942'de ulkesı, Alman ışgalındeyken bır sonbahar gunu kentın Yahudı mahallesınden çıkıp dığer semtlerınden bırıne gıttığınde bır Nazı subay tarafından vurularak oldurulmuş O zaman elll yaşındaymış, mezarının yerı bellı değıl Bu yapıtı bır oturuşta okudum llk bölumunün adı "Kıtap" Şııre yakın tad bırakan bır uslubu var "Bazen babam çıkar gıder ve benı Kltap'la (bu kıtabın ılk harfını, sankı kutsal bır kıtapmış gibı, ya da özel ısımlı bır yapıttan bahıs açaımış glbı hep büyük harfle yazmış) başbaşa bırakırdı, ruzgâr esıp de sayfalarını karıştırdığında reslmlerın havalandığını görurdum Ruzgâr, Kltap'ın sayfalarını devırdıkçe renkler ve şekıller bıraraya gelır, yazı dızileri hareketlenır ve bu kıpırtı, kırlangıçların ve kuğu kuşlarının harflerın arasından fırlayıp uçup gıtmelerıne yol açardı Havada yuzuşen sayfalar, bırbırlerını ızler gıder manzarayı yavaşça kaplar ve ortalığa ışık saçarlardı Bazen de Kıtap ın masada durduğunu ruzgânn sayfalarını kocaman bır lahana gulunun yaprakları gıbı tek tek ya da bır ruyaya dalmış kör bır gözun kadıfemsı kapakları gıbı bırer bırer açarak mavı blr gozbebeğını renklı blr tavuskuşunun kalbını ortaya çıkardıgını görurdum Haftalar geçtı Heyecanım yatıştı sonra da yok oldu, ama Kıtap'ın parlak bır ışıkla aydınlatılmış ımgesı belleğımde yer almaya devam ettı Benım sakınleştığımı gören babam, Schulz, IV42 de bır gun yanıma gelerek, ' Bu Kıtap takıler gençlıkte ınandığımız, ama yaşlandıkça cıddıye almamaya başladığımız blr destandan ıbarettır" dedı alır Öykuler, bır oğlan çocuğun ağzından aktarılır ve bu çocuğun Schulz unkı gıbı Yakup adlı ve tekstll alıp satan babası ve yıne Schulz'unkl glbı Adela adlı bır hızmetçısı vardır Yakup, evının tavan arasında dunyanın dört bır yanından bulup getırttığı kuşları besler Gunun bırınde Adela bu kuşları salıverır Son öyku, on uçuncu oykudur ve on uç aya sahıp acaıp bır yılın sonbaharında gerçekleşır öykudekı Yakup fabrıkasının mevsımın renklerıyle boyanmış yenı cıvatalarını satışa çıkarmıştır Muşterılerın hucumuna uğrayan dukkân bır ara o kadar kalabalıklaşır kı Yakup duruma hâkım olamaz Bu sırada bazı tezgâhtarlar da hızmetçı Adele'ı sıkıştırmaktadırlar Gun batarken Yakup ve yardımcıları dukkânı terk edıp evlerıne donerler Baba oturur ve guneş batarken dağılan muşterılerınl ızler Bırdenblre kuşlarının donduğunu gorur Uzun suredır uzakta kalmış olan bu kuşlann bazıları topallaşmıştır bazılannın da şekıllerı bozulmuştur Yakup, bunlara seslenır ama kuşlar artık onun sesınl tanımazlar Dukkânından ayrılmış olan muşterılerın bır bolumu bu kuşlara taş atmaya başlarlar Baba, taşlanıp olen kuşlann ezıkbuzuk cesetlerını uzUntuyle Inceler Ertesı gun mevsım sona erer "Sanatoryum"u yayınlamış olan Penguen Kıtabevı, Bruno Schulz'un, Doğu Avrtıpa'nın yirmlncl yuzyıl boyunca bır \azı subay larufından oldurulmuş. yetıştırdığı en yeteneklı yazarlardan bırı olduğunu soylemış ve bu kıtabın takdım yazısını John Updıke'a yazdırmıştır Kıtabı 1998 yılının son gunlerınde zevkle okudum ve Yeşım'e bunu bulup bana yolladığı ıçın yolladığı ıçln teşekkur ettım 1999 yılının yılbaşını ızleyen ılk gunlerınde, koalisyon kurulması ıçın yapılan çalışmalan yansıtan gazete haberlerını okuyorum, televızyon yorumlarını ızlıyorum da Kader'ln ne boyutta haksız olduğunu bır kez daha her turiu ınancım sarsılarak kavrıyorum Bır taraftan Doğu Avrupa'nın en yeteneklı yazarlarından bırını, uçuncu ya da dörduncu yapıtını yazmadan ınsanlığa bırçok değerlı eserler verecek bır yaştayken pısıpısıne yok et, dığer tarafından da tut bu guzelım ülkeye en sıkışık zamanlarında kendılerını polıtıkacı sanan bırtakım becerıksız, yeteneksız, renksız ve sığ ve bencıl ınsanları bunca uzun bır sure musallat et1 Bu buyUk bır haksızlık değıl de nedır? Eğer göklerın yuce katlarında adalet soylendığı gıbı hukum surseydı Bruno Schulz zalım bır Nazı kurşunuyla elll yaşında yıter gıder mıydı? Hıç olmazsa mezarı bılınmez mıydı' Ey yuce katlann hâkımı, adaletlnden kuşku duymamam ıçın senden acıl bır mucıze beklıyorum Ulkemı bu seksenlncı sınıf yaratıklardan bır an once kurtarman ve bu guzel memleketı, uygarlık yolunda Ataturk zamanında olduğu gıbı hızla llerleyeceğı raylara yenıden yoneltmen gerekır! ^ Filistinliler bağımsızlık ılanının 10. yılını coşkuyla kutladu.. Bu konudakı yargım zaten bır süredır değışmıştı Kıtap'ın bir "varsayım" olduğunu, bır "erek" olduğunu kavramıştım Omuzlarımda buyUk blr görevln yukunu taşıyordum Cevap vermedim, Kızgındım ve örselenmış bır onurum vardı Gerçekte, Kıtap'ın bazı parçalarına sahiptim Tuhaf blr kader, bazı yırtık pırtık kısımların benım elıme geçmesıne yol açmıştı Bu hazıneyı lyıce saklamaya çalıştım, kımsenın bu zavallı sayfa kalıntılarının değerını kavramasını beklemıyordum " Schulz, topu topu ıkt eser bıraktığı halde zamanımızın blrçok önde gelen sanatçısını etkılemış Polonyalı dramatıstartıst Tadeusz Kantor ve Yugoslavyalı prosaıst Danılo Kıs, Schulz'un kıtaplarını suslemek ıçın yaptığı eskızlerını yapıtlarına katmışlar Kıs unlu yazar John Updıke'a, "Schulz'a tapmaktayıml" demış Schulz bugun ressam, romancı ve dramatlst Stanıslavv Ignacy Wıetkıewıcz (18851939) ve dramatıst VVıtold Gombovvıcz (19041969) ile beraber Polonya'nın, ıkı buyuk savaş arasında ağır basmış "avantgarde" uçlusunden bırı olarak bılınıyor Schulz'un bazı açılardan Kafka'yı çağrıştırdığını ılerı surenler var Schulz'un dığer kıtabı "Tarçın Dukkânlan" on uç oykuden oluşmuş Olup bıtenler, Drogobıç ı andıran bır Galıçya kentınde yer