Katalog

12 r+ ği bır sıinatçımn, Ha/ıın KürnıükVÜ'nün plagı. "Körmükçü'yü yeni kuşak da tanır" diycrck 1934 yılında yayınlanmış plagı koyuyorgramofbnave"San'atkarlla/ım Ucy"ın"Sö/Bır Allah Bır'Tilmındenbırsahneyıdınlıyoruz. Ardından Ekrem ve Cemal Reşid Rey kardeşlerin "Lükiis Hayat"ı sahnenin büyüsünü gramofonlarladoluküçükodadayaşamımızı sağhyor. "Meddahlann plaklannı da dinlemelisiniz" diye Naşit Ozcan'ı ve Meddah Sururi Bey'in monologlarını dinletirken taş plaklardamüziktürlerikadarboyutlarının da birçok çcjidı olduğunu söy lüyor: "Taş plaklann boyutları 45'likler gibı değildir. Örneğinbirdönemdeyapılanlann boyutlarını, taşınması kolay olsun seyahatlerde kullanalım diye küçültmüşler. Bunlar için özel olarak yapılmış scyahat gramofonlarıvar.Çantaşeklindekatlanabilen bu gramofonlar küçük bir kutu şeklini alıyor. Resimli taş plaklann da farklı boyutlardaolanları var. Buplak ! 930'luyıllardaçocuklariçinyapılmış"diyerekelindeki plağı gösteriyor. Üzerinde Isa'ntn doğumunu temsileden bir resim var. Resimli plaklann üzcrindeki renkler capcanlı, özellikleçocuklariçinyapılanlar... "Kartpostal plak" denilen taş plaklarise kartpostal şeklinde, yanı posta yoluyla gönderilmek için yapılmış. Yabancı bir tangoplağının üzerinde danseden bir çiftin resmi vebirdcnot. Kadınınkulağınaşöyle fısıldıyoradam: "Birdahaki tangoyubana lütfeder mısiniz?" Kartpostal plaklann yerli olanlanndadahaçok Rumelihisan ya da Bursa'daki Yeşil Cami gibi manzara resimleri var. Türkiye'detarihieserlereolanilgisizliğin taş plaklara da yapıldığını söylüyor Alaattın I laznedaroğlu: "Türkiye'de gramofonlann saklanmasına pek önem verilmemiş, devlet yardim yapmamış. Bugün Amerika'da, lngiltere'de, Almanya'dagrarnofon müzeleri var. Kcndi tanhlennesahipçıkıyorlar. Dolmabahçe Sarayi 'nda ise tarihi cscrlerle beraber fonograf da kovanlarıyla atılmıştı. Şimdi fonografı Amerika'dan getirtmeye çalışıyorum." Yurtdışından taş plak ve gramofon almayagelenlerdevarmış: "ÖzellikleAmerikalılarvelngilızlerbır dönemdegelipplaklarıgötürmüşler Yurtdışındaki koleksiyoııculardaOsmanlı dönemı plaklan nckadarçoktur. Kültürümüze de onlar sahip çıkıyor. Mehmet Usta'nın da Yunanıstan'dan çok müijterisı vardır. üenelliklc Yıınanca taşplak alıyorlar. Bir zamanlar Italyanlar gelıyormuş. Onlar daOsmanlıca plak alırlar.Zaten Osmanlıdönemininher'jeyiparaediyor." Alaattın Ha/ncdaroğlu'nun Karagümrük'tekievındençıkarak gramofon tamircisi Mehmet öztekın'ınlîcyazıt'takidükkânına doğru yol alıyoruz. Mehmet Usta cn büyük kötülüğün gramofon vetaş plaklara yapıldığını söylüyor: "45'likler modaoluncatcyp, pikap gelincegramofonlarıatmışjar. Şımdiahvah ediparıyorlar. Bunlarlabüyümüşinsanlar isc bu hazineye sahip çıkmazken genç kesimsahipçıkıyor. Eskiden zaten atacağım deyıp gramofonlarını, palklarını atanlar şimdi tekrardan satın almayaçalışıyorlar. Bcn onlardan plak aldığım zaman, onları mı plaklardan kurtardım, plaklan mı onlardan kurtardım diyoruın" Mehmet Öztekin vc Alaattin Haznedaroğlu yakın gelccekte gramofon ve taş plak hazinesinm hcm korunması hem de yeni kuşaklaratanıtilması amacıylayeni birsergihazırlığiiçindeolduklarınısöyliiyoılaı.^ Ara Güler, Unkapam, tstanbul 1995 Bir kilometre taşı, 1999 MEHMET SERCAN TEZCANOĞLL dik. Lise yıllarından arkadaşım tasanmcı Mehmet Ulusel'e başvurdum. Ondan da olumlu cevap aldıktan sonra önümüzde bir engelkalmadı." Haluk Çobanoğlu'nun takvim yapmaya karar vermesinden önce kafasında kitap yayımlamadüşüneesi varmış. "AmcrikaBirleşikDevletleri'ndc, Anglosakson gelenekte, Avrupa'da basın fotoğrafç ıl ığı ürünleri çok popüler ve bolca yayımlanıyor. Çeşitliyayınlarlakendiniziduyurma şansınızyüksek. MaalesefTürkiye'debu pek olamamış.Geriyedönüpbaktığımızda, genellikle amatörlerin işlerinden belgeseller üretildiğini görüyoruz. Gazetecilerinbukonuda yay ınları az. Ara Güler' in kitaplan var. Onun dışı nda gercckten bu süreete basın fotoğrafçılannınbclgcsclleri,kişıselçalış,maları, seçilmiş çalışmalan yayımlanmamış. Bu nedenle kafamda hep bir kıtap çıkarma fikrivardı.Fikrimi,hergittiğiınyereyanımdagötürdüm. Ancak kitap eıkarmanın birtakımgüçlükleri var. lyi bır kitap oluşturmak için, basın fotoğrafının niteliğindcn dolayı, çok iy i baskı gerekiyor. Sponsor bulmak ve diğerçabalardauzun zaman istiyordu. Pratik M er şey bundan yaklaşık üç yıl öncesinedayanıyor. Elindefotoğraf makinesiyle New York'u adım adım fotograflarkcn aklınagelmiş birtakvim yapmak Haluk Çobanoğlu'nun. Türkiye'ye geldiğinde hemen harekete geçmiş. Tak vimi basan A4 Ofset' in sahibi Alpaslan Baloğlu'naaçmişfikrini.Takvimin temasını "Yaşama Scvinci" olarak önermiş. "Alpaslan Baloğlu'nun ılgı göstermesi üzerine projenin üzerine gitmeye karar ver Coşkun Aşar, Aydınlık İçin Bir Dakika Karanlık eyleminde sokak çocukları, Beyoğlu, 1997.