Katalog

CUMHURlYhl DKR(il Avrupa'da ülkedcn ülkeye, kcnttcn kentc siirenuzunbiryolculuktu. I2hylülsonrasında yurtdışınaçıkan.Avrupa'nınçeşitlikentlerine dagılmış siyasal sürgünler, Türkiye'den gelipgidenler, Frankfurt'taki küçük cvc konuk olurlardı. "Kvimi/ hiç boş kalmazdı. Türkiye'de lanıyamadıgım pek çok kışiyle oradadostolduk.Budostluklarhâlâhayatımızınengüzel.ensıcakparçalan" diyor. I989'da sosyalist sistemsallanmayabaşladığında ve büyük çöküşün simgesi olan Berlin Duvarı yıkıldığında,Oya Baydar, hayatının dönüm noktası olan bu olayı, duvarın yanıbasındayaşıyor. Sovyctlcr'deGorbaçovve glasnost(açıklık,saydamlık)dönemi.Berlin Duvarı'nı a^an kitleler ise o günlerde "demokrasi veözgürlük" türküleri söyliiyorlar. Önce içinde umut kı vılcımları dabarındıran Almanyu 'daki sürgün yıllarınm konukları boldu. Erdal Atabek ile. kuskulu bir şaşkınlık: Sosyalizmin kendi içinden dönüşeceği ve özgürleşecegi unıudu. Ama türkülerçokkısa zamanda tüketim açlığına,köşedönmeciliğe, tümdeğerlerin inkârınadönüşüyor. Sonra her seybirerbircr yıkılıyor. Marks'ın, Lenin'in heykelleri !>eytantaşlamayaçıkmışgözüdönmüşkalabalıklartarafındankaidelerindcnindirılipparçalanırken,papazlarengizisyonayinlerindeki gibi haç çıkarıyor." Inançlarımız, hayatlanmız, kimliklerimiz, tarihimiz, değerli bildiğimiz, uğrunaölümleri,iskcncclcrigö/.ealdığımızher seyayaklaraltındaydı. Duvar üstüme çökmüstü. " diye yazar. Dayanamayacağını,ya.'jayamayacağını duşünüyor. "Ama kimseyesezdirmemeyeçalıştım.İnkâryerincsorgulamayı.vazgeçmekyerinekendimle ve her şeyle hesaplaşmayı dcncdim. Ve yazmayabaşladım. KurtarıcıolanyazmakZorunlu yurtdışt yıllarının konuklarından biri de Ekmekçi idL 1991 'de siirgiinden ilk Aydm Engin dönebildi. lı." p» Baydar, 12 Kylül darbesinden 5 gün önce, olacaktır. 1992'de,tam 30 yıl sonra "Elvcda olduğunubulamıyor, "gerektiği kadar ccsur Böylcce, başladığı noktaya, edebiyata dösadece üç gün kalmak üzere yurtdışına bir Alyoşa" ileedebiyatadönü^ü,bukitabı izlevc yüksek sesle" de söyleyemiyor. "Oysa nüyor Baydar. Turkiye'ye döndükten sonra toplantı için gittiğinde, on bir aylık Ekim'i yen " Kedi Mcktupları" vc nihayct ycni çıkan gördüğümüz tüm yanlışları, en yüksek sesle siyasal yaşama, sosyalist partilere katılmıbirkaç gün için anneannesinc bırakmıştı. "Hiçbirycr'e Dönüij" romanı,gerçektcbir haykırabilmeliydik. Marksizm, sosyalizm, yor. "Hayır, önemsiz bulduğumdan, inanDarbcyc Almanya'da yakalandı. Artık sürgün üçlemcsidir. Ama kendi deyişiyle, kendi içinden korkusuzca ve köklü biçimde madığımdan falan değil. Insanın özgürles1992'ye kadar, 12 yıl sürecek sürgün başhyor helc de sosyalizmin çöküşünden sonra, sade eleştirilebilseydi.bunuyapanlardüşmansamesivemutluluğuiçinyapılanhcrmücadedu. Sürgün kcntleri Frankfurt olacaktı. Bu ce mekânda değil zamanda ve çağlarda da yılmasaydı, gerçekler görülüp yanlışların leyesaygılıyım. Ama artık Marksizmi siyadöneminürünii"HlvcdaAlyoşa"da, "Birşesürgündür artık. üstüneccsurcagidilcbilscydi.Marksistteori sal yönünden değil, felscfi veetikyönünden hirdcğildir P'rankfurt... Dünyanın dört bir TK.P ilc uzlaşmazlığı, 12 Eylül darbesin peygamber naa.şı gibi dondurulmak ycrinc kavramayaçalıijiyorum. Siyasal iktidar, dayanına kalkan bütün trenlerin çoktan kaçtıgı, den sonra, partinin askeri müdahaleyc hayır özgürcegeliştirilebilseydi, belki çöküşenha doğrusu her türlü iktidar olgusu, kaçınılkederli, biraz da korkulu bir gecc garıdır. hah bakışı ve faşist nitelemesinden kaçınma gellcncbilir,enazındangeleceğedönükbir maz olarak toplum mühendisliğini gündeme Kırkyılınycnilgilerininyüküylcağırlaşmış umutyaratılabilirdi" diyor. "Amabizlerbisıyla açığa çıktı. "Daha sonra yüksek sesle getiriyor. Toplumubiçimlendirmekistedigieskibavullarüstündc,gccikcnbırşafağınsalimadınayolaçıktığımızhalde,tıpkıdindarsoracağımızsorularkafamdao günlerde benizzaman,biçimlendiriciler,yanikurtarıcıbirlabcklcndiğibirsabahçıkahvesidir"diye largibiinançlımüminlerdik.lnançtartüjma lirmeye başlamıstı" diyor. Aynı dönemde lar.öncüler kendi değerlerini vedoğrulannı yazar. vesorgulamakabul etmez." SovyetlerBirliği'ni.Doğu Almanya'yı, yatopluma dayatmak, zorla kabul ettirmek duni sosyalizmin kalesi sayılan bu ülkeleri, ora1980'denpasaportalıpyurdadönebildiği rumunda kahyorlar. Nc kadar iyı vc has nıDuvar üstüme çöktü lardayaşayarak içindcntanımaolanağı buluI992'ye kadarki 12 yıl, yani sürgün yılları, yetlerle hareket cdilırseedilsin, bu kaçınılyor. Sorular büyüyor. Bütün bunlarda bir Üaydar'ın ya.samında, kişiliğinde, kimliğin12 yıl sürcn ve I99l'de 141 ve 142. maddele maz birsey. Toplumun tüm üyelcrinin özgür yanlış var diye düşiinüyor, ama yanlışın ne de olduğu kadar ya/arlığında da bclirlcyici rin kaldırılmasıyla sona ercn sürgün dönemi, iradeleriylc katılabilecckleri birtoplumsal inşa modeli belki bir gün buluııacak ama ijimdilikbununyolunukimscbilmiyor." GEÇ GELEN KADIN HAREKETİ... diyorlar' dedi. Aslında laf ona aitti. Kafam Oya Baydar uzun bir yolyürümüs. Buyoattı. Külhanbeyvari bir edayla 'Gel sana da lun yorgunluğu mu var üstünde'.' Oysa durbir seans çekeyim' deyip arkasından kadın Sosyalizm üzerine sayısız yazılar yazmış, sorunlarını koyuyorlar, kadın çalışmasını ağzına yakışmaz sayılan bir de küfür madançalışıyor. 1992'de'rürkiye'yedöndüama kadın konusunda yazılmış tek bir harekete kadro devşirmenin aracı olarak savurdum. Pıstı, gittı. Evet, erkekler makalesı bile yok Oya Baydar'ın. Kadın görüyorlardı. Ben de bu yanılgıdan ğünden beri lstanbul Ansiklopcdisi'nden dunyasında sıvrilebılmek ıçin o dünyanın hareketi, hatta ıçinde olduğu siyasal kurtulamamıştım." başlamış," Bir eşivebenzerinin,.sadece Türuslup ve yöntemlerini kullanmak gerekiyor hareketlerin, partilerin kadın örgütleri Acaba gerek Boran, gerekse Baydar'ın kiye'de değil, dünyada olmadığını sanıyogerçekten." Baydar'ın dışında gelişmiş. Bu konuda solda kadın olarak sivrilmelerinde, kadın rum. Çılgıncabir iijti" dediği Sendikacıhk Hapıshanelerde olsun, yonetici konumunda Türkiye Işçi Partisi Genel Başkanı ve 1980 konusuna yabancı kalmalarının, erkekler Ansiklopedisi'nin yayın yönetmenligini bulunduğu örgütlerde olsun, tuvaletleri hep öncesi sosyalist hareketin en önde gelen dünyasının yöntem ve değerlerıyle hareket o temizlemış. Ama kadınerkek eşitliğinin kadını Behice Boran'la aralarında büyuk bir etmelerinın payı var mı? "Açık yüreklı yapmış. f>imdidet'umhurıyct'in 75 yihnın erkeğın bulaşık yıkaması noktasına benzerlik var. Boran'ın da özel olarak kadın olmak gerekırse, evet, her halde payı vardı" bilançosunuçıkartacak 12 kitahı lOaydavcındirgenmesine karşt. Erkeği mutfağa konusunda yazısı, çalışması yok Oya diyor. Eskıden onu ofkelendirmış olan kımı tistirmepeşınde. üuanlamdayorgundeğil. soktuğu anda kendini özgürleşmiş sayan Baydar, bu durumu kendi özel koşulları anıları, şimdi gülerek hatırlıyor. "Bazen, Onu yoran; tüm yaşamın ve o yasamın eksekadın için, "Bence sadece kendini aldatır" kadar, 19601980'ler Turkıyesı'nın aynı yapı içınde olduğunuz ınsanlar bıle, nindeki sosyalizmin muhasebesini dcrinden diyor, "bu çok biçimsel bir şey." Bu türden koşullarına da bağlıyor. uslubunuzu beğenmedıklerı ıçin, o bağnaz biçimsel davranışların da büsbütün yabana ve içtcnlikle yapmaya ealı^ırken, sadece "Kadın hareketi, femınıst hareket ve köşelı kafalarındakı devrimci şablonuna atılmaması gerektiğini, saygısızlık ve Türkiye'ye geç geldı. Sosyalist solun uymadığınız ıçin sizi eleştırırler ya da Türkiye'de değil, bütün dünyada kol gezen istismar varsa, kadının bunu aşmaya yükselış dönemi olan 19681980 arasında küçümseyici, iğneleyici laflar ederler. Bir vahsct, kabalık, bağnazlık. "Şu günlerde, çalışmasının doğal olduğunu duşünüyor. kadın hareketi devrimci yükselişin ve keresinde, TSlP'te, örgütün sert uğrunda tıpkı eskiden olduğu gibi, tüm benBu gıbı konularda özel yaşamında istismar sosyalizmin bir türevi, bir alt hareketi devrimcilerinden biri ki bunlar çoğunlukla liğimle mücadele ctmck istediğim tek ^cy, edilmemış, bu türden sorunlar yaşamamış, gibiydi. Çok basitleştirecek olursak, sabahtan akşama kadar örgut binasında özgürlüğiiıı ayrılma/ paıçası olan hoşgörü" bunu bir şans olarak görüyor. Ama ne 'Devrim olunca, bütün çelişkiler gibi kadın oturup devrimci lafazanlık yapan, tespıh olursa olsun, eğer çocuk varsa, çocuk sorunu da çözulur' anlayışı hâkimdi. çekıp sigara ıçen, temızlik, yazışma vb. gıbı diyor. Sağ, sol, dinci,laik,i lcrici,gcrici,ncannenin oluyor. Baba böyle istemese, tüm Kuşkusuz genelleştırmemek gerek, ama gundelık ışler oldugunda ortadan kaybolan rcden gclirse gclsın, tüm bağna/lıklardan sorumluluğu yüklense bile, kadın kendini yaygın duşünce buydu. Hayatın ve asalak tıplerdi ben tam tuvaletın temizliğini nefrcl cdiyor. "Ozgiirlük, sadece tarklı diİ!)üçocuktan koparamıyor." diyor ve ekliyor: toplumun butun çelışkılerını emeksermaye bıtırmış, partinin yayın organı ıçin teorik bir nenlerinö/giirlüğüdür"diyerek, sadece tu"Ama çocuk yine de annenin ve kadın çelışkisıne tabı kılmıştık. Yanlıştı. Sol partı yazı yetıştırmeye hazırlandığım sırada, tarlılığı ve militanlığı için değil. tulkulun, özgürlüğü sorununun belki çağlar boyunca ve hareketlerin kadın orgutleri, merkeze tespıhını avucunda döndüre döndüre gelip en güç çözülecek boyutu."^( kadın sorunlarını değil, devrim ve sosyalizm aşkları, duyguları için dc sevdiği Rosu Lu'Oya Baydar süt banyosu yapıyormuş xemburg' u an lyor. ^