Katalog

CUMHURİYET DERGİ Sosvalizmle edebiyat arasında bır yaşam SEVİM GÜNEY O ya Baydar: Sosyolog, sosyalist siyaset kadını ve yazar. 1960'ların sonlarından bu yana cntelektüel yaşamımızın bilinen adlarından biri. Üniversitelcrde "istenmedi" amaişçi sınıfı üzerine araştırmaları bugün de konunun temel referansları arasında yer alıyor. Üyesi, hatta kurucusu olduğu sosyalist partilerin hiçbirinde uzun süreti tutunamamasına karşın, sosyalist kimliğiyle bir dönemın öncmlı yüzlen arasında yer aldı. Türkiye onu en çok 1972 sonrasında Yeni Ortam ve Politikagazetelerindekimilitanyazılarıylatanıdı. 12 Eylül 1980'den sonra çıktığı sürgündc 12 yıl kaldı. Sosyalist sistemin çöküşüne, Almanya'da, sürgünde tanıklık ctti. () giinden ben, ya/ar kimliğiyle, kimilerine aşırı gelen bir açıkyüreklilikle kendisini, sosyalizmi, insanı, yaşamı sorguluyor. Son romanı "Hiçbiryer'eDönüş/'busorgulamanınbugünlerde sözü edilcn ve tartışılan ürünü. Hcr an, sorgulamaktan inkâra, özeleştıri ve değişmekten dönekliğe kayabilecek birbıçak sırtında yürümeye çalışmanın güçlüklerini anlatıyor. Aradaki derin nitclikscl farkı kavramayan ilkcl yorumlardan, sosyalizmin özüne ve ütopyasına tiimüyle aykırı kaba anlayışlardan, amaç olması gereken insanın, araç say ılmasından ve hangi kesimden kaynaklanırsa kaynaklansın, hosgörüsüzlüktcn ve bağnazlıktan s, ikâyetçi. Bunca yıl sonra vardığıdüşünceyişöyleaçıklıyor: "Benımhakkım olduğunu düşündüğüm her şeye herkesinhakkıvardırvebanayapılmasınıistemediğimbirşeyikimscyeyapmamalıyım." Çocukken yazar olmak isterdi. tlk yazıla nnı altıyedi yaşjanndaykcn Doğan Kardcş çocukdergisınegöndermışti."AllahÇocukları Unuttu" adlı romanı yazdığında Notre Dame de Sion Fransız Kız Lisesi 'nin son sınıfındaydı ve 18 yaşındaydı. Roman, Hürriyet gazetesindc tefrika edilmeye başjandı. Daha sonra olaylı gececek hayatında başı ilk kez roman yazdığıiçinderdegirdi. Son sınıfta okuldan atılmaktan kıl^ayı kurtuldu "Okuldan ihraç" kararı mezuniyetten sonra gelmiş,ti. Asıl, sinema, tiyatro eğıtimi yapmak istiyordu ama Akademi heykel bölümünün, Tıp Fakültesi'ninveGazeteciIikEnstitüsü'nün de sınavlarına girdi ve kazandı. Tam o gün lerdeParis'tenbıryayınevinden.romanının Fransızcaolarakbasımıiçin bir çağrı aldı. O yıllarda çok ünlü olan Paris'teki Sinema Enstitüsü'nde okuyabileceği umuduyla, babasının ölümünden sonra büsbütün yalnız kalmış annesinin tüm muhalefctine rağmen uçağaatladığıgibi Paris'egitti. Uçakbiletinin parasını Hürriyet gazetesinden telif ücreti olarak aldığı 1500 lira ile karşılamıştı. "Elimdeçizgili müsvettedefterineel yazısıylayazılmışromanımlayayıneviyöneticisinin Paris'ın en gözde semtindeki şık evinin salonuna girdiğimde, bu işin olmayacağım hemen anladım ve utandım" diye anlatıyor. Deftereyazılı romanı, birazküstahbirazda "Baskı, zulüm ve yasakla özgürlüğe; kötü araçla iyi amaca; insanı ezerek insanlığın mutluluğuna vanlamayacağını öğrendim..." Yaşam muhasebesinin özetini ve sonucunu böyle döküyor sözcüklere Oya Baydar... küçümseyen bakışlarla kendisini süzenyayınevi sahibine vermekten vazgeçiyor. Dünya çapında yazar olma ve para kazanıp Paris'te okumahayalleribitiyor. 1962'de"SavaşÇağı Umut Çağı "adlı ycnı bır roman yazıyor. Bundan sonra 30 yıl, bırdaha edebi birmetin yazmayacak;dahası,sonraki yıllarda bu romanı hiç hatırlamayacak." Inanmayacaksınız, ama bir arkadaşjm 1992 'deSavaş Çağı Umut Çağı'nı hatırlattığında, ben böyle bır roman yazmadım dıye iddia bile ettim. Sonra kapağını görünce zar zor hatı rladı m. Yen i yaşamıma beyaz kâğıt olarak ba^lama isteği, bilinçaltı bir retbelki de" diyor. Türkiye'yel960Şubatı'ndadöndü.Fransa'dayken bulunduğu çevreden kulağına çaImmışsosyalistfikirlerlelstanbulÜniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü'ne girdi. 1964,hayatınınönemliyıllarındanbiriydı. Mezun olduğu bölüme asıstan olarak girmesi,dörtyıllıkuzatmalınişanlısı,parlak sosyoloji asistanıMu/afTerSencerılcevliliği Sencer, o günlerdc Edebiyat Fakültesi'nin AlainDclon'udeğilmiydi?, Türkiye lş(jiPartisiüyeliği,hepl964'tegerçekleşti. İlk Işgal onun için yapıldı Doktorate/ıkonusu olarak 'Türkiye lşçi Sınıfının Doğuşu'nuseçmıştı. Tezjünsinin kabıılettiğiçalışma.fakülteprofesörlerkuruluna hâkim olan sağcı tutucu profesörlerin oylarıyla iki yıl üst üste reddedildi. Tezinin ikinci kez reddedilmesi üzenne sosyoloji koridoru amfisındc verdıği son derse, başka bölüm ve fakültelerden de öğrenciler gelmişti. Amfi hmcahınç doluydu. Düşünce özgürlüğü ve sosyalizm üzerine yoğunlai>tırdığı ders bittiğinde öğrencilerle vedalaşıp oda Ekim 6 aylık, Aydın Engin ise tutuklu...